Terytorium mandatowe

Terytoria mandatowe – terytoria (kolonie) odebrane po I wojnie światowej Niemcom i Turcji i powierzone, uchwałą Ligi Narodów, do administracji państwom zwycięskiej Ententy: Wielkiej Brytanii, Francji lub Belgii, a także Japonii, Australii i Związkowi Południowej Afryki. Państwa te nazywane były mandatariuszami. Zostały one zobowiązane, by objąć zarząd terytorium na warunkach, które uniemożliwią nadużycia, jak handel niewolnikami, bronią i alkoholem, zapewnią wolność sumienia i religii, z tymi tylko ograniczeniami, których może wymagać utrzymanie porządku publicznego i dobrych obyczajów, zabronią wznoszenia fortec, tworzenia stacji wojskowych i morskich oraz wyszkolenia wojskowego tubylców, o ile to nie jest konieczne ze względów policyjnych lub do obrony terytorium, wreszcie zapewnią innym Członkom Ligi równe warunki wymiany i handlu (traktat wersalski, art. 22).

Terytoria mandatowe były podzielone na trzy kategorie:

A – obszary rozwinięte, mogące się szybko usamodzielnić,
B – obszary słabo rozwinięte, wymagające opieki przez dłuższy czas,
C – obszary typowo kolonialne – bez najbliższej perspektywy na usamodzielnienie.

Po II wojnie światowej terytoria mandatowe przekształcono w terytoria powiernicze ONZ. Jedynie Afryka Południowo-Zachodnia pozostała formalnie terytorium mandatowym, gdyż Związek Południowej Afryki zaanektował ją i odmawiał oddania pod powiernictwo ONZ. Pomimo wielu uchwał Zgromadzenia Ogólnego ONZ RPA nie opuściła tego terytorium aż do roku 1990 – wtedy terytorium to ogłosiło niepodległość i znane jest jako Namibia.