Tetrastych
Tetrastych, także kwartyna, kwarten, quatrain, czterowiersz, czterowers – typ strofy, zwłaszcza w poezji lirycznej[1][2][3]. Składa się z czterech wersów, najczęściej izosylabicznych i połączonych rymami (parzystymi, okalającymi lub krzyżowymi). Typowy dla tetrastychu jest ośmio-, jedenasto- lub trzynastozgłoskowiec. Strofa tego typu jest często elementem składowym całych układów stroficznych, na przykład sonetu. Tetrastych często pojawia się w liryce polskiej[4].
- Jak się nie nudzić? gdy oto nad globem
- Milion gwiazd cichych się świeci,
- A każda innym jaśnieje sposobem,
- A wszystko stoi – i leci...
- Cyprian Kamil Norwid, Marionetki
- Milion gwiazd cichych się świeci,
- Błękitami gęstemi do góry, drąc oporu skołtunione chmury,
- W buntowniczej zuchwałej radości, w zażartości natężeń i walk,
- Wśród wzdętego ogromu przestrzeni — lotnych flotyll śpiewającym sznurem
- Żeglujemy w zachwytu fontanny, w niepieszczoną przez nikogo dal.
- Stanisław Ciesielczuk, Czarodziejstwo
- W buntowniczej zuchwałej radości, w zażartości natężeń i walk,
Strofy czterowersowe pojawiają się w licznych utworach. Z kwartyn zbudowane są na przykład Pieśń o Nibelungach i Rycerz w tygrysiej skórze Szoty Rustawelego. Strofa czterowersowa może być równowersowa lub różnowersowa. Różnowersowa jest strofa stanisławowska, stosowana między innymi przez Adama Mickiewicza.
- Jakiż to chłopiec piękny i młody?
- Jaka to obok dziewica?
- Brzegami sinej Świtezi wody
- Idą przy świetle księżyca.
- Jaka to obok dziewica?
- Ona mu z kosza daje maliny,
- A on jej kwiatki do wianka;
- Pewnie kochankiem jest tej dziewczyny,
- Pewnie to jego kochanka.
- A on jej kwiatki do wianka;
Równowersowa jest natomiast napisana jambicznym pentametrem zwrotka wiersza Thomasa Graya:
- The curfew tolls the knell of parting day,
- The lowing herd wind slowly o'er the lea,
- The plowman homeward plods his weary way,
- And leaves the world to darkness and to me.
- Thomas Gray, Elegia napisana na wiejskim cmentarzu
- The lowing herd wind slowly o'er the lea,
Zazwyczaj zwrotki czterowersowe mają dwa rymy (aabb, abab, abba). Monorymowa jest strofa użyta w Modlitwie Kunhuty, dziele zaliczanym do czeskiej liryki średniowiecznej:
- Vítaj, Kráľu všemohúcí,
- ve všěch miestiech vševidúcí,
- všěch kajúcích milujúcí,
- věčný život dávajúcí!
- ve všěch miestiech vševidúcí,
Odmiany tetrastychu
- strofa saficka – trzy wersy 11-zgłoskowe (5 + 6), czwarty wers – 5 zgłosek (sylab)
- strofa stanisławowska – pierwszy i trzeci wers = 10 (5 + 5)a, drugi i czwarty = 8a
- strofa mickiewiczowska – pierwszy i trzeci wers = 14 (7 + 7)a, drugi i czwarty = 10b
- strofa ambrozjańska – wersy są ośmiozgłoskowe (jambiczne)
Zobacz też
- pantun
- strofa alcejska
- strofa Nibelungów
- rubajjat
Przypisy
- ↑ Teresa Kostkiewiczowa, Tetrastych, [w:] Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 2002, s. 535.
- ↑ Stanisław Sierotwiński, Słownik terminów literackich, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 281.
- ↑ Jacek Baluch, Piotr Gierowski: Czesko-polski słownik terminów literackich. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 84-85. ISBN 978-83-233-4066-9.
- ↑ Wiktor Jarosław Darasz, Mały przewodnik po wierszu polskim, Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, Kraków 2003, s. 136.
|