Tetyda (księżyc)
 Zdjęcie Tetydy wykonane przez sondę Voyager 2 w 1981 roku, widoczna dolina Ithaca Chasma | |
| Planeta | |
|---|---|
| Odkrywca | |
| Data odkrycia | 21 marca 1684 |
| Charakterystyka orbity | |
| Półoś wielka | 294 672 km[1] |
| Mimośród | 0,0001[1] |
| Okres obiegu | 1,888 d[1] |
| Nachylenie do płaszczyzny Laplace’a | 1,091°[1] |
| Długość węzła wstępującego | 259,842°[1] |
| Argument perycentrum | 45,202°[1] |
| Anomalia średnia | 243,367°[1] |
| Własności fizyczne | |
| Średnica równikowa | 1060,0 km |
| Wymiary | 1080,8 × 1062,2 × 1055,0 km |
| Masa | 6,176 × 1020 kg |
| Średnia gęstość | 0,97 g/cm³ |
| Przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni | 0,145 m/s² |
| Prędkość ucieczki | 0,393 km/s |
| Okres obrotu wokół własnej osi | |
| Jasność obserwowana (z Ziemi) | 10m |
| Temperatura powierzchni | 86 K |
Tetyda (też: Tethys; Saturn III[2]) – piąty co do wielkości księżyc Saturna. Jest prawie pięć razy mniejsza od Tytana. Mała gęstość Tetydy pozwala przypuszczać, że jest to księżyc lodowy, podobnie jak Dione i Rea, i składa się ona prawie w całości z lodu wodnego.
Księżyc ten odkrył Giovanni Cassini 21 marca 1684 roku[3].
Nazwa pochodzi od bogini Tetydy z mitologii greckiej[2].
.jpg)
Odkrycie i nazwanie
Tetyda została odkryta przez Giovanniego Domenico Cassiniego w 1684 roku wraz z Dione, innym księżycem Saturna[4]. Cassini obserwował te księżyce za pomocą dużego teleskopu powietrznego w Obserwatorium Paryskim[5].
Cassini nazwał 4 odkryte przez siebie satelity “gwiazdami Ludwika” (łac. Sidera Lodoicea) na cześć króla Francji Ludwika XIV[6]. Stąd nazwa Saturn III (“trzeci księżyc Saturna”).
Współczesną nazwę satelity zaproponował John Herschel (syn Williama Herschela, odkrywcy m.in. Enceladusa[4]). W 1847 roku w swojej publikacji wyników astronomicznych Results of Astronomical Observations made at the Cape of Good Hope[7] Herschel zaproponował nazwanie siedmiu znanych wówczas satelitów Saturna imionami tytanów[4].
Tetyda bywa również określana jako Saturn III lub S III Tethys.
Właściwości fizyczne
Powierzchnia
Zachodnia półkula jest zdominowana przez potężny, choć płytki, krater uderzeniowy Odyseusz, którego średnica wynosząca 400 km to prawie 2/5 średnicy Tetydy. Fakt, że tak potężne uderzenie nie rozerwało księżyca na kawałki pozwala sądzić, że w momencie uderzenia był on w stanie płynnym lub przynajmniej półpłynnym. Krawędź krateru i jego środek w dużej mierze zawaliły się, tworząc płytkie centrum, co także sugeruje, że teren ten był wystarczająco elastyczny, aby zmienić swój kształt. Kratery uderzeniowe, które wtedy powstały, „wygładzały” swoje kształty[2][8].
Drugim elementem charakterystycznym Tetydy jest wielka dolina Ithaca Chasma (nazwana po krainie, której władcą był Odyseusz), rozciągająca się od bieguna północnego po biegun południowy księżyca, o długości 2000 km – czyli 3/4 obwodu Tetydy, szeroka na 100 km i głęboka na 3–5 km. Mogła powstać wskutek przemieszczania się płynnej jeszcze wody, (która stopniowo zamarzała, zwiększając swoją objętość), po zlodowaciałej już wcześniej powierzchni Tetydy. Alternatywna teoria zakłada, że siły uderzenia, które uformowały krater Odyseusz, wpłynęły także na ostateczny kształt doliny Ithaca Chasma, zwłaszcza że obiekty te leżą po przeciwnych stronach księżyca. Dolina i otaczający ją obszar są mocno pokryte kraterami, co wskazuje, że powstały stosunkowo dawno[3][8].
Półkula północna księżyca ma jaśniejszy kolor i jest bardziej zniekształcona przez lata bombardowań, bliżej równika natomiast teren jest ciemniejszy i zawiera mniej kraterów[8].
Skład
Gęstość Tetydy wynosi 0,97 gęstości wody płynnej, co oznacza, że księżyc ten prawdopodobnie składa się prawie całościowo z lodu i małej ilości skał.
Tetyda ma wysoki współczynnik odbicia wynoszący 1,129 dla światła widzialnego, co ponownie sugeruje, że skład Tetydy to głównie zamarznięta woda. Wiele den kraterów pozostaje jasna, co również wskazuje na obecność lodu wodnego. Co więcej, Tetyda jest bombardowana przez wodno-lodowe odłamki pochodzące z pierścienia E Saturna, generowane przez gejzery Enceladusa[8].
Orbita
Księżyc krąży wokół Saturna po orbicie kołowej, z okresem obiegu 45h 18m 26s. Dwa nieregularne księżyce planety, Telesto i Kalipso, poruszają się po tej samej orbicie co Tetyda w punktach Lagrange’a, są więc tzw. księżycami trojańskimi. Telesto to nieregularny obiekt, który orbituje 60° przed Tetydą. Kalipso to nieregularny obiekt, który orbituje 60° za Tetydą. Znajdują się kolejno w punktach L4 i L5 orbity.
Tetyda znajduje się w synchronicznej rotacji z Saturnem wskutek procesów związanych ze zjawiskami pływowymi, co oznacza, że jedna jej strona zawsze zwrócona jest ku planecie, a druga nigdy (podobnie jak w przypadku Księżyca i Ziemi)[8].
Zobacz też
- chronologiczny wykaz odkryć planet, planet karłowatych i ich księżyców w Układzie Słonecznym
- największe księżyce Saturna: Tytan, Rea, Japet, Dione, Enceladus, Mimas
- Saturn 3 – brytyjski film, którego tytuł nawiązuje do jednej z dawnych nazw Tetydy, „Saturn III”
Przypisy
- ↑ a b c d e f g Planetary Satellite Mean Orbital Parameters (ang.). Jet Propulsion Laboratory, 2013-08-23. [dostęp 2016-02-22].
- ↑ a b c Tethys, NASA Solar System Exploration [dostęp 2021-04-15].
- ↑ a b Tethys (ang.). W: Solar System Exploration [on-line]. NASA. [dostęp 2018-12-26].
- ↑ a b c Van Helden, Naming the satelites of Jupiter and Saturn, Internet Archive, sierpień 1994 [dostęp 2022-06-08] [zarchiwizowane z adresu 2012-03-14].
- ↑ Fred William, The Planet Observer's Handbook, Cambridge University Press, 2000, s. 279, ISBN 978-0-521-78981-3.
- ↑ An extract of the Journal Des Scavans. of April 22 ft. N. 1686. giving an account of two new satellites of Saturn, discovered lately by Mr. Cassini at the Royal Observatory at Paris, „Philosophical Transactions of the Royal Society of London”, 16 (181), 1686, s. 79–85, DOI: 10.1098/rstl.1686.0013 [dostęp 2022-06-08].
- ↑ William Lessel, Observations of satellites of Saturn, „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, Vol. 8, p.42”, Harvard, 1848 [dostęp 2022-06-08].
- ↑ a b c d e Cassini Equinox Mission: Tethys, JPL, 27 marca 2009 [dostęp 2022-06-09] [zarchiwizowane z adresu 2009-03-27].
Linki zewnętrzne
- Tethys. W: Księżyce Układu Słonecznego [on-line]. [dostęp 2016-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-21)].
- Tethys (ang.). W: Solar System Exploration [on-line]. NASA. [dostęp 2018-12-26].
- Lodowy księżyc Tethys widziany przez krążącą wokół Saturna sondę Cassini w serwisie APOD: Astronomiczne zdjęcie dnia
| Księżyce pasterskie (6) | |
|---|---|
| Księżyce koorbitalne (2) | |
| Pierścień G (1) | |
| Alkyonidy (3) | |
| Duże wewnętrzne (4) z księżycami trojańskimi (4) | |
| Duże zewnętrzne (4) | |
| Grupa inuicka (7) | |
| Grupa nordycka (46) |
|
| Grupa galijska (5) | |
| Orbita wyznaczona z dużą niepewnością |
- Lista jest posortowana według odległości od Saturna. Największe księżyce mają nazwy pogrubione. Nazwy tymczasowe opisano kursywą.
| Planety (☾ ∅) | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Planety karłowate | |||||||||||||||||
| Małe ciała Układu Słonecznego |
| ||||||||||||||||
- Zobacz też
- powstanie i ewolucja Układu Słonecznego
- ciała niebieskie
- lista obiektów w Układzie Słonecznym ze względu na
- Portal: Astronomia
- ciała niebieskie
Media użyte na tej stronie
This is a revised version of Solar_System_XXIX.png.
Saturn Cassini-Huygens (NASA)
Instrument: Imaging Science Subsystem - Narrow Angle
Saturn's peaceful beauty invites the Cassini spacecraft for a closer look in this natural color view, taken during the spacecraft's approach to the planet. By this point in the approach sequence, Saturn was large enough that two narrow angle camera images were required to capture an end-to-end view of the planet, its delicate rings and several of its icy moons. The composite is made entire from these two images.
Moons visible in this mosaic: Epimetheus (116 kilometers, 72 miles across), Pandora (84 kilometers, 52 miles across) and Mimas (398 kilometers, 247 miles across) at left of Saturn; Prometheus (102 kilometers, 63 miles across), Janus (181 kilometers, 113 miles across) and Enceladus (499 kilometers, 310 miles across) at right of Saturn.
The images were taken on May 7, 2004 from a distance of 28.2 million kilometers (17.6 million miles) from Saturn. The image scale is 169 kilometers (105 miles) per pixel. Moons in the image have been brightened for visibility.
The Cassini-Huygens mission is a cooperative project of NASA, the European Space Agency and the Italian Space Agency. The Jet Propulsion Laboratory, a division of the California Institute of Technology in Pasadena, manages the Cassini-Huygens mission for NASA's Office of Space Science, Washington, D.C. The Cassini orbiter and its two onboard cameras, were designed, developed and assembled at JPL. The imaging team is based at the Space Science Institute, Boulder, Colo.
For more information, about the Cassini-Huygens mission visit, http://saturn.jpl.nasa.gov and the Cassini imaging team home page, http://ciclops.org.This view of Tethys was taken by Voyager 2 on August 26, 1981 from a range of 282,000 kilometers (175,000 miles). It is the best complete image acquired by the Voyager spacecraft. An enormous trench named Ithaca Chasma extends from the left side of the image to the upper center. The fissure is about 65 kilometers (40 miles) wide, several kilometers deep, and extends across three-fourths of Tethys' circumference. The image also shows two types of terrain one of which is heavily cratered (top) and the other more lightly cratered (bottom). Both of Saturn's moons Dione and Rhea exhibit similar boundaries. Light cratering indicates that the region was once internally active, causing partial resurfacing of older terrain.
The crater Odysseus on Tethys imaged by the narrow-angle camera on the Cassini spacecraft.