Tetyjów

Tetyjów
Тетіїв
	; Kaplica Świeykowskich
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	kijowski
Rejon	białocerkiewski
Populacja (2021); • liczba ludności	; 12 776
Nr kierunkowy	+380 4560
Kod pocztowy	09804
	Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego Tetyjów
	Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Tetyjów
	49°22′15″N 29°41′24″E/49,370833 29,690000
	Strona internetowa
	Portal Ukraina

Tetyjów (ukr. Тетіїв, Tetijiw) – miasto na Ukrainie w obwodzie kijowskim w rejonie białocerkiewskim.

Prywatne miasto szlacheckie położone było w 1789 roku w województwie bracławskim^[2].

Historia

Od XIV wieku Tetyjów znajdował się w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego. Po unii lubelskiej w 1569 roku został przyłączony do Korony. Jako posiadłość księcia Janusza Ostrogskiego otrzymał prawa miejskie na początku XVII wieku z rąk Zygmunta III Wazy. Od 1620 roku należał do książąt Zasławskich, po czym jeszcze kilkukrotnie zmieniał właścicieli.

Dla zgaszenia nieustających rebelij, panowie polscy osiadali w Ukrainie, opiekowali się ludem, nie dopuszczali ucisku włościan, budowali domy, zakładali miasteczka. Tomasz Ostrowski, podskarbi W. koronny, mąż w Polsce szanowany, ojczyznę kochający, nabył prawa u Leduchowskich wojewodziców Czernichowskich, braci swej żony; został dziedzicem Tetyjowa. Dom wymurował, często tu przemieszkiwał. Grunta pomierzył. Padura komornik, plany i pomiary całej Tetijowszczyzny pokończył. Zaprowadził lepsze gospodarstwo, rząd stały i gorliwą dla włościan opiekę. Puszcza Olbaczowska, czyli Łobaczowska z wielkimi lasami była głównym bogactwem i ozdobą majątku. Dobrze była administrowaną i strzeżoną. (...)^[3]

Polski szlachcic Dominik Zawrocki był zarządcą dóbr tetyjowskich. Swoje wspomnienia z czasów koliszczyzny zatytułował „Opisanie awantury, rzezaniny przez Haydamaków y domowników [czyli lud zamieszkały polską Ukrainę], [rzezanin] Polaków i Żydów wyniszczaiących w woiewództwach kiiowskim y bracławskim w roku 1768”^[4].

W 1793 roku, w wyniku II rozbioru Polski, Tetyjów przyłączono do Imperium Rosyjskiego, gdzie był siedzibą gminy Tetyjów(ukr.) w powiecie taraszczańskim, w guberni kijowskiej.

W marcu 1920 roku białogwardziści dokonali krwawej masakry żydowskich mieszkańców miasta. Zabito 4–5 tysięcy z 7 tysięcy tetyjowskich Żydów, rujnując zamieszkiwaną przez nich część miasta^[5].

W 1958 r. zbudowano cegielnię(ros.)^[6].

Prawa miejskie posiada od 1968^[6].

Demografia

W 1959 liczyło 7523 mieszkańców^[7].

W 1989 liczyło 14 605 mieszkańców^[6]^[8].

W 2013 liczyło 13 329 mieszkańców^[9].

W 2018 liczyło 13 190 mieszkańców^[10].

Zabytki i obiekty historyczne

ślady wałów obwodowych po zamku^[11]
parterowy dwór wybudowany w stylu klasycystycznym przez Tomasza Adama Ostrowskiego (1735–1817)^[12]
kaplica Świeykowskich z XIX wieku
ruiny młyna wodnego z XIX wieku

Urodzeni w Tetyjowie

Józef Lipiński – pedagog, krytyk teatralny, powieściopisarz i poeta

Miasta partnerskie

Rada miejska

Żory (Polska)

Przypisy

↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2021 року [dostęp 2021-07-15] (ukr.).
↑ Микола Крикун, Воєводства Правобережної України у XVI-XVIII століттях: Статті і матеріали, Lwów 2012, s. 529.
↑ Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, na str. 608.
↑ Zapomniani bohaterowie koliszczyzny, portal Kresy.pl.
↑ A.D. Rozental (Committee of Jewish Delegations): Tetiever Khurbn (z hebr. Tetyjowskie Zniszczenie). 1922. [dostęp 2013-02-13]. (ang.). M.I. Midlarsky: The Killing Trap: Genocide in the Twentieth Century. Cambridge University Press, 2005, s. 46. ISBN 0-521-81545-2. [dostęp 2013-02-13]. (ang.). S.N. Roth: The Massacres of Tetiev, Annex No. 49. 1927. [dostęp 2013-02-13]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Тетиев. Большой энциклопедический словарь (в 2-х тт.). / редколл., гл. ред. А. М. Прохоров. том 2. М., „Советская энциклопедия”, 1991. стр. 468.
↑ Всесоюзная перепись населения 1959 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.
↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.
↑ Чисельність наявного населёння України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України. Київ, 2013. стор.70.
↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року. Державна служба статистики України. Київ, 2018. стор.40.
↑ Antoni Urbański: Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi (II cz. książki Memento kresowe). Warszawa: 1928, s. 99.
↑ RomanR. Aftanazy RomanR., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 10: Województwo bracławskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, s. 423–426, ISBN 83-04-04314-9, ISBN 83-04-03701-7 (całość) .

Linki zewnętrzne

Tetyjów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 321 .
Tetyjów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 657 .
Ukraiński portal poświęcony miastu. tetiev.net.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-27)].

[1] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2021 року [dostęp 2021-07-15] (ukr.).

[2] Микола Крикун, Воєводства Правобережної України у XVI-XVIII століттях: Статті і матеріали, Lwów 2012, s. 529.

[3] Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, na str. 608.

[4] Zapomniani bohaterowie koliszczyzny, portal Kresy.pl.

[5] A.D. Rozental (Committee of Jewish Delegations): Tetiever Khurbn (z hebr. Tetyjowskie Zniszczenie). 1922. [dostęp 2013-02-13]. (ang.). M.I. Midlarsky: The Killing Trap: Genocide in the Twentieth Century. Cambridge University Press, 2005, s. 46. ISBN 0-521-81545-2. [dostęp 2013-02-13]. (ang.). S.N. Roth: The Massacres of Tetiev, Annex No. 49. 1927. [dostęp 2013-02-13]. (ang.).

[autogenerated1-6] Тетиев. Большой энциклопедический словарь (в 2-х тт.). / редколл., гл. ред. А. М. Прохоров. том 2. М., „Советская энциклопедия”, 1991. стр. 468.

[7] Всесоюзная перепись населения 1959 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.

[8] Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.

[9] Чисельність наявного населёння України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України. Київ, 2013. стор.70.

[10] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року. Державна служба статистики України. Київ, 2018. стор.40.

[Memento2-11] Antoni Urbański: Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi (II cz. książki Memento kresowe). Warszawa: 1928, s. 99.

[Aftanazy-12] RomanR. Aftanazy RomanR., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 10: Województwo bracławskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, s. 423–426, ISBN 83-04-04314-9, ISBN 83-04-03701-7 (całość) .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne