Théodore de Korwin Szymanowski

Theodore de Korwin Szymanowski około 1885

Théodore de Korwin Szymanowski, właściwie Teodor Dyzma Makary Korwin Szymanowski, herbu Ślepowron, (ur. 4 lipca 1846 w Cygowie, zm. 20 września 1901 w Kijowie) – polski ziemianin, pisarz, poeta i publicysta, tworzył w języku francuskim.

Młodość

Pochodził z bardzo starej i zasłużonej polskiej rodziny[1][2]. Był synem Feliksa Szymona Szymanowskiego (1791–1867) oraz Marii z Łubieńskich (1813–1899), córki Piotra Lubieńskiego i Barbary z Szymanowskich. Urodził się jako drugie dziecko z czworga rodzeństwa i był jedynym synem (po wczesnej śmierci młodszego brata Bolesława Piotra). Wychowywał się w rodzinnym majątku razem z rówieśnikiem, swoim ciotecznym bratem, Bernardem Łubieńskim[3].

Po szkoleniu domowym, około 1858 został wysłany do Kolegium Jezuickiego Saint Clément w Metzu (Lotaryngia wtedy należała do Francji), gdzie kształcili się synowie rodzin polskich, m.in. Marian Ignacy Morawski, jego krewny przez Łubieńskich[4].. Wiadomo o tym z listu otwartego, powstałego z inicjatywy Henryka Kazimierza Plater-Zyberka, zawierającego zażalenie do przełożonego w sprawie nadmiernej dyscypliny panującej w kolegium. Szymanowski też się podpisał[5]. Korwin Szymanowski uciekł z kolegium, początkowo bez wiedzy rodziców, prawdopodobnie z kolegami polskimi, aby uczestniczyć w powstaniu styczniowym. Ojciec jego powiadomił żandarmerię rosyjską, że mu „zginął” nieletni syn w drodze do domu. Na szczęście, Teodor został zatrzymany w Krakowie (w zaborze austriackim) jak informuje o tym wuj jego, Konstanty Ireneusz Łubieński w swoim pamiętniku w liście do Tomasza Wentwortha Łubieńskiego, ojca Bernarda, z kwietnia 1863 r.[6]. Odstawiony jeszcze w sierpniu 1863 do Metz Teodor zakończył tam naukę. W 1864 wrócił do gniazda rodzinnego. Układy po powstaniu styczniowym przyspieszyły reformę uwłaszczeniową chłopów w Królestwie Kongresowym, której młody Teodor był świadkiem.

Śmierć ojca w 1867 spowodowała że dwudziestoletni Teodor Korwin Szymanowski, przejął odpowiedzialność za dobra cygowskie. W 1874 r. za pośrednictwem prawnego opiekuna jej, Feliksa Sobańskiego, zawarł małżeństwo z Julią Bożeniec Jełowicką. Ale przyrost dosyć licznej rodziny w szybkim tempie dodał kłopotu. Małżeństwo doczekało się siedmiu synów: Feliksa, Eustachego, Józefa, Bolesława, Aleksandra, Jana, Franciszka, oraz córki Marii[7]. Ofiarą rodzinnych kłopotów, była również zapomniana dziś, młodsza siostra Teodora, Maria Szymanowska (1850–1921)[8], doskonale zapowiadająca się, i według nauczyciela jej, Wojciecha Gersona, wybitna malarka, która była zmuszona zaniechać z wyjazdu do Paryża na studia[9].

Portret brata Teodora malowany przez Marię Szymanowską

Twórczość

Publicystyka

W 1885 Teodor Szymanowski promował koncepcje unii europejskiej[10][11][12]. Zajmował się również kwestią niewolnictwa afrykańskiego[13]; w 1890 uczestniczył na Wolnym Kongresie Antyniewolniczym w Paryżu, po którym wydał polemikę[14]. Jego twórczość w zakresie ówczesnej polskiej myśli polityczno-gospodarczej jest obecnie w badaniu. Podobnymi zagadnieniami ale w zupełnie innym ujęciu zajmował się wybitny powieściopisarz, Joseph Conrad (Korzeniowski), również pisząc w języku obcym[15].

Oczekiwanie zjednoczonej Europy[16]

Twórczość Teodora Korwin Szymanowskiego wskazuje na dominującą w rodzinie Szymanowskich kulturę francuską od czasów oświecenia, np. Józef Szymanowski (poeta), tłumacz Voltaire’a[17]. Jej wpływ był spotęgowany przez okres napoleoński, kiedy to ojciec jego i bliscy krewni Łubieńscy służyli u marszałka Davout[18] i przez jego własne wychowanie i doświadczenie dyscypliny intelektualnej jezuitów francuskich, którą zresztą dzieli z samym Voltaire'em. Życie jego kojarzy się z okresem, kiedy następowały okrutne represje, emigracja i zmierzch ziemiaństwa oraz natężona rusyfikacja[19].

Na przebadanie zasługują polityczne kontakty Szymanowskiego we Francji i w Rosji, o których wspomina. Wiadomo jedynie, że tłem jego pracy gospodarczo-politycznej pt. l’Avenir économique, social et politique en Europe wydanej w Paryżu w 1885 i 1888, był wzmagający się kryzys żywiołowy. „Je suis un seigneur terrassé – jestem panem na bruku” – pisze Szymanowski w „l’Avenir”. Kiedy Szymanowski kończył swą tezę europejską, zmuszony był opuścić ziemię, którą zamieszkiwali przodkowie od pokoleń i wywędrował w głąb Ukrainy. Wiadomo także, że zasobny księgozbiór Korwin Szymanowskich został ulokowany w Nakwasinie u Bolesława i Jadwigi Nakwaskich, szwagra i starszej siostry Szymanowskiego, gdzie ocalał do 1945 roku[20]. Na Ukrainie Szymanowski zajmował się interesami.

Szymanowski proponuje Europę zjednoczoną przy umowie celnej, z centralnym bankiem zorganizowanym na zasadzie premii wpłacanych z każdego państwa, pozwalając na pożyczki rządowe i posługując się wyłącznie jedną walutą obiegową, najlepiej frankiem francuskim. Całość oparta byłaby na zebraniu statystyk szczegółowych z wszystkich partycypujących państw. Trzeba będzie jeszcze przeczekać 70 lat i dwie wojny światowe, nim architekci projektu zjednoczonej Europy, m.in. Robert Schuman i Jean Monnet, zebrali się do dzieła. Tymczasem Szymanowski dalej rozbudowywał swoją tezę w publikacjach o reformie parlamentarnej, „Conférence Internationale sur les réformes parlementaires[21] i o umowie celnej Conférence Internationale Douanière[22].

Projekt zapobieżenia niewolnictwu

Szymanowski widzi w „rozbiorach” Afryki, ustalonych przez kolonizatorów europejskich na Konferencji Berlińskiej w 1885 podobieństwo z rozbiorami Polski, co wynika z jego tekstu pt.A propos de la Conférence de Berlin. Jest to wstęp do jego projektu „ratowania” społeczeństwa na czarnym lądzie[23].

Był uczestnikiem Wolnego Kongresu Antyniewolniczego, zorganizowanego pod patronatem papieża Leona XIII, we wrześniu 1890 w kościele Saint Sulpice przez generała OO. Białych, kardynała Lavigerie[24]. Jak sam mówi w swej broszurze pt. L'Esclavage Africain, Szymanowski był jedynym uczestnikiem z Imperium rosyjskiego, które nie skorzystało z zaproszenia na ten zjazd międzynarodowy przedstawicieli z każdego państwa kolonialnego. Uczestniczyli na nim nawet obserwatorzy z Zjednoczonego Królestwa, chociaż nie katolicy. Szymanowski podkreśla wrogą postawę prawosławnego caratu wobec Kościoła katolickiego, czego żałował, bo obie instytucje miały w jego opinii wspólnego wroga w postaci muzułmańskiego wodza Mahdi'ego. Sugerował, by handel ludźmi zastąpić handlem surowcami z Afryki za pomogą centralnego banku afrykańskiego. Taki bank powstał dopiero w 1963 przy pomocy Komisji Gospodarczej ONZ.

Poezja

Ikona Św. Zofii w Katedrze Świętego Ducha w Mińsku.

Tematyka alegoryczna Teodora Korwin Szymanowskiego odnajduje się w jego dwóch poematach w języku ojczystym. Należy przypuszczać z tytułu, „Historya Świata, część pierwsza: Stworzenie Aniołów[25], że miał w projekcie dalsze wydania. W tym pierwszym poemacie porusza stosunki międzyanielskie oraz bunt i upadek najwspanialszych aniołów. Ostatnia praca poetycka, jest wydana pod tytułem Zofija Olelkiewiczówna – księżniczka słucka[26]. Poświęcono ją postaci historycznej z XVI-go wieku, Zofii księżnej słuckiej, która z powodów politycznych była wydana za Janusza Radziwiłła, pod warunkiem, że zostanie przy wierze prawosławnej. W 1983 została ogłoszona świętą w białoruskim Kościele prawosławnym.

Publikacje

  • L’avenir économique, social et politique en Europe, Ed.H. Marot, Paris 1885[27]
  • A propos de la conférence de Berlin, Ed. Bourdarie, Paris 1890
  • Conférence Internationale Douanière, Ed. Bourdarie, Paris 1890
  • Conférence Internationale sur les Réformes Parlementaires, Ed.A. Reiff, Paris 1890
  • L’Esclavage Africain, Ed.A. Reiff, Paris 1891[28]
    • Publikacje w języku polskim:
  • Historya świata część 1sza – Stworzenie Aniołów, Ed.A. Reiff, Paris 1890
  • Zofija Olelkiewiczówna – księżniczka słucka, Ed. G.L. Fronckevic, Kiev 1891[26]

Zobacz też

Przypisy

  1. 'Bartosz Paprocki: Herby rycerstwa polskiego przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane r. p. 1584. Kraków: wydanie Kazimierza Józefa Turowskiego, 1858.
  2. Teresa Chylińska: Karol Szymanowski i jego epoka. T. 1-3. Kraków: Musica Iagellonica, 2008. ISBN 978-83-7099-145-6.
  3. Pawłowicz, Sławomir CSsR. Opracował. (2009). O. Bernard Łubieński Wspomnienia (autobiografia). Kraków: Wyd. Homo Dei. ISBN 978-83-60998-41-0 s. 32.
  4. L. Viansson-Ponté: Les Jésuites à Metz : Collège Saint-Louis, 1622-1762, Collège Saint Clément, 1852-1872. Francja: 1897, s. 426.
  5. Plater-Zyberk H. i inni – list w katalogu, Warszawa, 2012, aukcja Logos, poz.109
  6. Konstanty Ireneusz Pomian hr. Łubieński, Biskup Sejneński Napisał”, Ed. XJ Ściborski, Kraków, 1898. University of Michigan digital library https://ia902701.us.archive.org/28/items/konstantyireneu00unkngoog/konstantyireneu00unkngoog.pdf s.178
  7. Korwin-Szymanowscy z Szymanowa h. Ślepowron/Jezierza (pol.). [dostęp 2015-10-19].
  8. Rozalia Sobanska z Lubienska, Pamiętnik, 15 sierpnia 2017.
  9. Szymanowska Maria (1854-1926): „Ostatnia wola, dat. 25 XII 1899 i 16 V 1916.” Warszawa, 2012, Katalog aukcji Logos, poz. 111
  10. Peter Oliver Loew: Polen denkt Europa. Politische Texte aus zwei Jahrhunderten. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2004, s. 19. ISBN 978-3-518-41621-1. (niem.)
  11. Teodor Korwin Szymanowski: L'avenir économique, politique et social en Europe. Paris: H.Marot, 1885/1888. (fr.)
  12. Bibliografia Estreichera. s. 360, kol. 1,SZYMANOWSKI Theodore de Korwin. [dostęp 2015-10-19].
  13. Theodor Korwin Szymanowski: A propos de la conférence de Berlin. Paris: Bourdarie, s. 1890.
  14. Teodor Korwin Szymanowski: L'Esclavage Africain. Paris: A. Reiff, 1891.
  15. Joseph Conrad: Jądro Ciemności.
  16. Teodor Korwin-Szymanowski: Przyszłość Europy w zakresie gospodarczym, społecznym i politycznym / L’avenir économique, social & politique en Europe. Wyd. 2. Warszawa: MSZ, 2015. ISBN 978-83-63743-22-2. [dostęp 2015-10-17]. (fr. • pol.)
  17. Józef Szymanowski: Listy do Starościny Wyszogrodzkiej. Warszawa: PIW, 1973., Op. Korwin-Szymanowski Franciszek
  18. Marian Brandys: Koniec świata szwoleżerów. T. 1: Czcigodni weterani. Warszawa: 2010. ISBN 978-83-61297-30-7.
  19. Jarosław Kita. Dwór po powstaniu. Zmierzch dominacji ziemiaństwa. „Polityka”, 7 lutego 2014. 
  20. Nakwascy z Nakwasina. Gimnazjum im. Anny Nakwaskiej w Małej Wsi. [dostęp 2015-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)].
  21. Teodor Korwin Szymanowski: Conférence Internationale sur les Réformes parlementaires. Paris: A. Reiff, 1890.
  22. Teodor Korwin Szymanowski: Conférence Internationale Douanière. Paris: Bourdarie, 1890.
  23. Hogg Peter: The African Slave Trade and its Suppression. London: Cass Library of African Studies, Routledge, 2013. ISBN 978-0-714-62775-5. no. 2997.
  24. Documents relatifs au Congrès Libre Antiesclavagiste tenu à Paris le 21, 22 et 23 septembre 1890 (fr.). BnF Gallica. [dostęp 2015-10-21]. À la direction générale de l'œuvre antiesclavagiste
  25. Teodor Korwin Szymanowski: Historya świata. Cz. 1: Stworzenie Aniołów. Paris: A. Reiff, 1890.
  26. a b Teodor Korwin Szymanowski, Zofija Olelkiewiczówna księżniczka słucka, Kiev' 1891.
  27. Teodor Korwin Szymanowski, L'avenir économique, social et politique en Europe, Paris: H. Marot, 1885.
  28. Teodor Korwin Szymanowski, L'esclavage africain, Paris 1891.

Bibliografia

https://miesiecznik.forumakademickie.pl/czasopisma/fa-11-2020/europejskie-sny%E2%80%A9/

  • Westlake, Martin. (2020) "Europe’s Dystopian Futures: Perspectives on Emerging European Dystopian Visions and Their Implications". Review of European Studies; Vol. 12, No.4; 2020 ISSN 1918-7173 E-ISSN 1918-7181 Published by Canadian Center of Science and Education.

Media użyte na tej stronie

SofiaSlutsk.jpg
Belorussian icon of st. princess Sofia of Slutsk (Zofia Olelkowicz Słucka), (1585-1612), 1st wife of Janusz Radziwill (1579-1620). Праведная София Юрьевна, княгиня Слуцкая
Teodor Dyzma Makary Korwin Szymanowski - ok. 1890.jpg
Autor: Maria Szymanowska (1854-1926), Licencja: CC BY-SA 4.0
Portret brata Teodora malowany przez Marie Szymanowska
Theodore de Korwin Szymanowski.jpg
Teodor Dyzma Makary Korwin Szymanowski w 1885