Thietmar z Merseburga

Thietmar z Merseburga
Thietmar von Merseburg
Biskup
Ilustracja
(c) Harald Rossa, CC BY-SA 3.0

Tablica na fontannie miasta naprzeciwko kościoła św. Stefana w Tangermünde
Data i miejsce urodzenia

25 lipca 975
Walbeck

Data i miejsce śmierci

1 grudnia 1018
Merseburg

Miejsce pochówku?
Biskup Merseburga
Okres sprawowania

1009-1018

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Sakra biskupia

24 kwietnia 1009

Thietmar z Merseburga (imię to odpowiada współczesnemu Dietmar; ur. 25 lipca 975 prawdopodobnie w Walbeck, zm. 1 grudnia 1018 w Merseburgu) – biskup merseburski, kronikarz, autor Kroniki, ważnego źródła historii Niemiec i Polski.

Życiorys

Trzeci z kolei syn grafa Zygfryda von Walbeck i jego żony, Kunegundy[1]. Elementarne wykształcenie odebrał u Emnildy, ciotki swego ojca, w Quedlinburgu[2]. W roku 987 oddany do klasztoru św. Jana na Górze w Magdeburgu, gdzie przez trzy lata pobierał dalsze nauki pod okiem opata Rykdaga[2]. Decydującym, jeśli chodzi o umysłowość Thietmara, był jednak kolejny etap jego edukacji, kiedy to przyszły kronikarz i biskup uczył się w magdeburskiej szkole katedralnej. Kierowali nią kolejno: mistrz Ekkehard zwany Rudym, a po nim mistrz Geddo[2]. Pobyt w Magdeburgu wywarł również wpływ na jego światopogląd – odtąd stał się gorącym orędownikiem akcji misyjnych wśród Słowian, prowadzonych w ramach zależności od Kościoła i państwa niemieckiego[3]. Nigdy nie znalazła u niego poparcia uniwersalistyczna idea odnowienia Cesarstwa Rzymskiego lansowana przez cesarza Ottona III[3]. Wspierał za to aktywnie jego następcę, Henryka II, który skupiał się głównie na konsolidacji i wzmacnianiu roli Niemiec w Europie, a zwłaszcza w Italii. W 1009 roku zmarł biskup merseburski Bozo. Thietmar został jego następcą. Zmarł w 1018 roku[4].

Wywód genealogiczny

 
 
 
 
Lotar I z Walbeck (zm. 929), graf Walbeck
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Lotar II z Walbeck (zm. 964), graf Walbeck
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zygfryd z Walbeck (zm. 990), graf Walbeck
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bruno I z Kwerfurtu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Matylda (zm. 991)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Thietmar z Merseburga
 
 
 
 
 
Lotar ze Stade (zm. 929), graf Stade
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Henryk I ze Stade (zm. po 974), graf Stade
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Swanhilda
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kunegunda (zm. 997)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Kronika

Kronikę Thietmar napisał po łacinie. Tytuł oryginału to Thietmari merseburgiensis episcopi chronicon. Swoje dzieło pisał od 1012 roku aż do śmierci.

Kronika w części obejmującej schyłek IX wieku i znaczną część wieku X opiera się na znanych Thietmarowi dziełach historiograficznych i hagiograficznych. Jej wartość jednak wzrasta w tych partiach, w których Thietmar korzysta z tradycji ustnej oraz z własnego doświadczenia jako świadka wydarzeń. Poza dziejami Merseburga i państwa niemieckiego, Thietmar zawarł w niej również wiele informacji dotyczących historii Europy, także ziem polskich. Zrelacjonował m.in. zjazd gnieźnieński i wojny cesarza Henryka II z księciem Bolesławem I Chrobrym. Thietmar bardzo niekorzystnie przedstawiał Słowian, co być może wiąże się z jego rodzinnymi tradycjami[5].

Zachowała się ona w tzw. rękopisie Drezdeńskim w postaci 192 kart pergaminu, na których Thietmar osobiście nanosił poprawki. Do 1945 roku przechowywany był w saskiej bibliotece krajowej w Dreźnie, która została spalona podczas bombardowania aliantów w 1945 roku. Egzemplarz częściowo spłonął. Do odczytania możliwe są jedynie pojedyncze karty, nadal przechowywane w Dreźnie. Jednak dzięki opublikowaniu rękopisu w 1905 roku w postaci faksymile przetrwał do naszych czasów cały tekst[6]. Niemal kompletny tekst „Kroniki” zachował się w dwunastowiecznym rękopisie pochodzącym z klasztoru Corvey w Niemczech. Ponieważ tekst „Kroniki” w wielu szczegółach różni się od wersji drezdeńskiej, a do tekstu Thietmara dodano ewidentnie uzupełnienia z dziejów klasztoru, utarło się całość nazywać „przeróbką korwejską”. W świetle najnowszych ustaleń owe drobne zmiany zostały wprowadzone przez samego Thietmara tuż przed śmiercią.

Wydania kroniki

  • 1580 editio princeps: pierwsze wydanie w druku
  • 1606 pierwszy przekład na niemiecki
  • 1862 pierwszy przekład na polski
  • 1905 faksymile
  • 1935 edycja tekstu łacińskiego[7]
  • 1953 przekład na polski: Kronika Thietmara (wersje łac. i pl.), tłum. i red. M.Z. Jedlicki, Poznań 1953 s. 224.
  • 2005 Kronika Thietmara (wersja pl.), tłum. M.Z. Jedlicki, Kraków 2005.

Przypisy

  1. Jedlicki 2012 ↓, s. XII.
  2. a b c Jedlicki 2012 ↓, s. XIV.
  3. a b Jedlicki 2012 ↓, s. XVII.
  4. Jedlicki 2012 ↓, s. XXVIII.
  5. Dziadek ojca Thietmara (Lotar von Walbeck) oraz dziadek matki Thietmara (Lotar von Stade) zginęli w bitwie z Redarami w 929 roku. Natomiast jego ojciec Zygfryd von Walbeck ledwo uszedł z życiem z bitwy pod Cedynią.
  6. Chronicon Thietmari Merseburgensis. mgh-bibliothek.de. [dostęp 2018-09-22].
  7. Die Chronik des Bischofs Thietmar von Merseburg und ihre korveier Überarbeitung, ed. R. Holtzmann, Monumenta Germaniae Historica scriptores rerum germanicarum, nova series, t. IX], Berlin 1935. Wydanie to oddaje tekst dwóch rękopisów dzieła Thietmara, przy czym tekst podstawowy przedrukowany jest w polskim wydaniu M.Z. Jedlickiego, ale bez aparatu krytycznego. Edycja dostępna na http://www.mgh-bibliothek.de/digilib/thietmar.html wraz z reprodukcją rękopisów.

Bibliografia

  • Paweł Jasienica, Trzej kronikarze, Czytelnik Warszawa 1993, ISBN 83-07-02211-8.
  • Dithmar. Catholic Encyclopedia. [dostęp 2012-11-17]. (ang.).
  • Marian Zygmunt Jedlicki: Wstęp. W: Kronika Thietmara. Kraków: Universitas, 2012, s. VII–LXI. ISBN 978-83-242-1944-5.

Media użyte na tej stronie

Page of Thietmars Chronicle.jpg
Thietmar of Merseburg. Page of the Chronicle (Dresden manuscript)
Tafel 1009 Bischof Thietmar v. Merseburg.jpg
(c) Harald Rossa, CC BY-SA 3.0
Plaque on city fountain in front of the Church of St. Stephan in Tangermünde, Germany; Caption: Thietmar, Bishop of Merseburg