Thomas Cochrane

Thomas Cochrane

Data i miejsce urodzenia	14 grudnia 1775 Annsfield
Data i miejsce śmierci	31 października 1860 Londyn
Miejsce spoczynku	Opactwo Westminsterskie
Zawód, zajęcie	wojskowy, polityk
Tytuł naukowy	earl Dundonald
Partia	wigowie
Rodzice	Archibald Cochrane Anne Gilchrist
Małżeństwo	Katherine Barnes

Thomas Cochrane, 10. earl Dundonald GCB (ur. 14 grudnia 1775 w Annsfield, zm. 31 października 1860 w Londynie) – brytyjski arystokrata, polityk i wojskowy, admirał Royal Navy, uczestnik wojen napoleońskich, po ich zakończeniu dowodził marynarkami Chile, Brazylii i Grecji w trakcie wojen o niepodległość tych krajów. W 1832 roku powrócił do Wielkiej Brytanii i Royal Navy, w której służył aż do śmierci.

Życiorys

Thomas Cochrane urodził się w szkockiej miejscowości Annsfield, w hrabstwie South Lanarkshire. Był najstarszym synem Archibalda Cochrane'a, arystokraty i wynalazcy. W wieku 17 lat wstąpił do Royal Navy, służąc pod komendą swojego wuja, komandora (później admirała) Alexandra Cochrane'a. W 1800 roku objął dowodzenie slupem „Speedy”, na którym wsławił się, zdobywając o wiele silniejszą hiszpańską szebekę „El Gamo”. Dowodził „Speedym” przez 13 miesięcy, zatapiając, zdobywając lub uszkadzając ponad 50 jednostek przeciwników do czasu, kiedy został zmuszony do poddania się w rejonie Gibraltaru przez przeważające okręty francuskie.

Po zwolnieniu z niewoli francuskiej w ramach wymiany jeńców, awansowany, powrócił na morze. Dowodził między innymi 32-działową fregatą „Pallas”. W 1806 roku został członkiem Izby Gmin, reprezentując okręg wyborczy Honiton, rok później został deputowanym z Westminsteru. Był członkiem stronnictwa wigów, w swych wystąpieniach w parlamencie dał się poznać jako krytyk działań Admiralicji i stosunków w Royal Navy, co nie przysparzało mu sympatii u wyższych dowódców. Po powrocie na morze objął dowodzenie 38-działową „Imperieuse”. W 1809 roku dowodził flotyllą branderów w ataku na francuskie okręty podczas bitwy przy wyspie Aix. W uznaniu męstwa został odznaczony Orderem Łaźni, ale dokonana przez niego krytyka działań admirała Jamesa Gambiera, w połączeniu z wcześniejszymi wystąpieniami w parlamencie, spowodowały ostatecznie zwolnienie go z czynnej służby.

W kolejnych latach Cochrane skupił się na działalności w parlamencie, dając się poznać jako radykalny i bezkompromisowy polityk, bardzo popularny wśród wyborców. Jego kariera załamała się nagle w lutym 1814 roku. Został oskarżony o uczestnictwo w zakończonych skandalem spekulacjach giełdowych, uznany winnym i w efekcie pozbawiony rang i odznaczeń oraz usunięty z Izby Gmin. Wygrał jednak najbliższe wybory uzupełniające w swoim okręgu i powrócił do parlamentu, w którym zasiadał do 1818 roku, kontynuując ataki na Admiralicję.

Zajęcie Valdivii

W 1818 roku otrzymał propozycję objęcia dowództwa tworzonej floty niepodległego Chile, walczącego z Hiszpanią. Po przybyciu do Valparaíso miał do dyspozycji zaledwie siedem okrętów, z których największym była zdobyczna hiszpańska fregata, nazwana „O’Higgins” na cześć Bernardo O’Higginsa, pierwszego przywódcy republiki. Przez następne miesiące Cochrane prowadził wojną morską przeciwko Hiszpanom, w lutym 1820 roku przeprowadzając z własnej inicjatywy udany desant na port Valdivia. W listopadzie tegoż roku osobiście dowodził dywersyjnym wypadem do portu Callao, w wyniku którego jego marynarze uprowadzili pod lufami tamtejszych fortów największy hiszpański okręt na wodach południowoamerykańskich: 44-działową fregatę „Esmeralda”, przemianowaną wkrótce przez nowych właścicieli na „Valdivia”, dla uczczenia wcześniejszego zwycięstwa Cochrane'a. Zdarzenie to przyczyniło się jednocześnie w pewnym stopniu do uzyskania niepodległości przez Peru w następnym roku.

Cochrane był w Chile niezwykle popularny jako zwycięski dowódca, ale jego trudna osobowość i skłonność do niesubordynacji powodowały konflikty z politykami i zwierzchnikami admirała. Ostatecznie porzucił służbę dla Chile w listopadzie 1822 roku. Został jednak w tym kraju dobrze zapamiętany, o czym świadczyć może fakt upamiętnienia jego nazwiska w nazwach pięciu chilijskich okrętów, w tym pancernika budowanego w Wielkiej Brytanii i przejętego po wybuchu I wojny światowej przez Royal Navy, późniejszego lotniskowca „Eagle”.

W marcu 1823 roku Cochrane objął dowództwo kolejnej małej floty kolejnego południowoamerykańskiego kraju walczącego o niepodległość: Brazylii. Wziął udział w skutecznym wyparciu Portugalczyków z terenów Bahii, zwyciężając w bitwie morskiej 4 maja 1823 roku. Następnie, po raz kolejny działając w sposób niesubordynowany ale skuteczny, zmusił Portugalczyków do opuszczenia Maranhão i Pará. Za jego zasługi cesarz Piotr I wyróżnił go tytułem markiza Maranhão. W 1824 roku wziął udział w ekspedycji na północ kraju, celem stłumienia republikańskiego powstania w Pernambuco. Ale w Brazylii również ujawnił się trudny charakter Cochrane'a, który żądał wynagrodzenia w pieniądzu za swoje zdobycze i twierdził, że brazylijscy notable spiskują przeciwko niemu. Ostatecznie skończyło się to porzuceniem służby i powrotem w listopadzie 1825 roku do Wielkiej Brytanii na pokładzie przejętej brazylijskiej fregaty.

Thomas Cochrane

W latach 1827–1828 Cochrane dowodził marynarką wojenną Grecji, broniącej swej niepodległości przeciwko imperium osmańskiemu. Nie odniósł tym razem większych sukcesów, mając do dyspozycji niewielką i źle wyposażoną flotę, dysponującą przestarzałymi okrętami i ze słabo wyszkolonymi marynarzami. Ostatecznie powrócił na stałe do Wielkiej Brytanii, gdzie po śmierci ojca w 1831 roku przejął tytuł hrabiowski. Został ponownie przyjęty do służby w Royal Navy w 1832 roku, w stopniu kontradmirała. W 1841 roku awansował do stopnia wiceadmirała, sześć lat później przywrócono mu Order Łaźni. W latach 1848–1851 dowodził America and West Indies Station. Po powrocie z Indii Zachodnich został awansowany do stopnia pełnego admirała. W Royal Navy był znany jako promotor nowinek technicznych, zwolennik okrętów napędzanych maszynami parowymi i śrubami. Podczas wojny krymskiej został odsunięty od bezpośredniego udziału w działaniach wojennych ze względu na podeszły wiek i nadmierną skłonność do podejmowania niepotrzebnego ryzyka, ale nie przeszkodziło mu to wysunąć propozycji użycia gazów trujących przeciwko bazom floty rosyjskiej w Sewastopolu lub Kronsztadzie, odrzuconej przez Admiralicję ze względów humanitarnych. W 1854 roku objął honorowy urząd kontradmirała Zjednoczonego Królestwa, na którym pozostał aż do śmierci w 1860 roku. Pochowano go w Opactwie Westminsterskim. W roku śmierci ukazała się jego autobiografia: Autobiography of a Seaman.

W 1812 roku ożenił się z Katherine Barnes (zwaną Kate lub Kitty), w ceremonii cywilnej ze względu na sprzeciw rodziny pana młodego. Ich ślub kościelny w kościele anglikańskim odbył się w 1818 roku, zaś w szkockim dopiero w 1825 roku. Żona towarzyszyła mu podczas służby w Ameryce Południowej. Mieli pięcioro dorosłych dzieci, w tym Thomasa Barnesa Cochrane'a, 11. earla Dundonald, para Szkocji i członka Izby Lordów oraz admirała Royal Navy Arthura Cochrane'a.

Elementy biografii Thomasa Cochrane'a można odnaleźć w postaciach fikcyjnych bohaterów literatury marynistycznej: Horatio Hornblowera oraz Jacka Aubreya.

Bibliografia

• David Coffey: Cochrane, Thomas, Tenth Earl of Dundonald (1775–1860) [w:] Spencer C. Tucker (red.): Naval Warfare. An International Encyclopedia. Santa Barbara, CA: 2002. ISBN 1-57607-740-3.
• DavidD. Cordingly DavidD., Cochrane the Dauntless: The Life and Adventures of Thomas Cochrane, wyd. Paperback ed. 2008, London: Bloomsbury, 2008, ISBN 978-0-7475-8545-9, OCLC 226280892 .
• BrianB. Vale BrianB., Cochrane in the Pacific: Fortune and Freedom in Spanish America, London: I.B. Tauris, 2008, ISBN 978-1-84511-446-6, OCLC 233824186 .