Thomas Richards (performer)

Thomas Richards (ur. 1962) – amerykański performer, aktor i reżyser o karaibskich korzeniach. Jest współpracownikiem Jerzego Grotowskiego i dyrektorem artystycznym Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards w Pontederze, Włochy.

Życiorys

Jest synem reżysera Lloyda Richardsa. W zespole pracuje z nim żona, Cécile Richards. Uzyskał stopień licencjata na Wydziale Muzyki i Teatru Uniwersytetu w Yale, magisterium Wydziału Sztuk Pięknych, Muzyki i Sztuk Performatywnych Uniwersytetu Bolońskiego oraz doktorat Uniwersytetu Paryskiego VIII z zakresu wiedzy o sztuce, teatrze i tańcu^[1].

Współpraca z Jerzym Grotowskim

Rozpoczął terminowanie u Jerzego Grotowskiego w 1985 roku. Ich wspólna praca rozwijała się do śmierci Grotowskiego w styczniu 1999 roku. Grotowski nazwał go swoim „esencjalnym współpracownikiem” i osobą, której przekazał „wewnętrzny aspekt” swojej pracy. Był siłą sprawczą poszukiwań określanych mianem Sztuki jako wehikułu, prowadzonych w założonym przez Grotowskiego w 1986 roku Workcenter.

Podczas studiów na Uniwersytecie w Yale Richards poznał Ryszarda Cieślaka. Latem 1984 wraz z grupą studentów wziął udział w kilkunastodniowych warsztatach w ramach projektu Dramat Obiektywny^[2] prowadzonych przez Grotowskiego. Wiosną 1985 wszedł w skład grupy, tzw. Performance Team, realizującej z polskim reżyserem Main Action, którą uznać można za pierwszą próbę powołania akcji^[3]. W 1986 przeniósł się wraz z Grotowskim do Włoch jako jego asystent, następnie był liderem jednego z zespołów roboczych, a z czasem „esencjalnym współpracownikiem”^[4].

Początkowo Grotowski pracował z Richardsem indywidualnie nad strukturami performatywnymi Pool Action i Song Action, której rozwinięciem było – prowadzone w domenie Sztuki jako wehikułu – działanie Downstairs Action, w którym Richards sprawował funkcję lidera i był głównym działającym. Efektem tej pracy było zaprezentowanie Action. Grotowski, uznając kluczową rolę swojego ucznia^[5], w 1996 roku zmienił nazwę ośrodka na Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards.

Po śmierci Grotowskiego w 1999 roku objął kierownictwo Workcenter i wraz z Mariem Biaginim jest „uniwersalnym spadkobiercą” Grotowskiego. Od 2008 roku Richards prowadzi w ramach Workcenter grupę działającą pod nazwą Focused Research Team in Art as Vehicle. Był kierownikiem artystycznym projektu „Tracing Roads Across” (2003–2006, finansowanego w ramach programu „Kultura 2000” Unii Europejskiej) oraz programu „Horyzonty” (Ośrodek Grotowskiego, Wrocław 2007–2009), który zakończył się kierowanym przez niego festiwalem Zero Budget (2009).

Działania performatywne

Richards nazywa swoje działania performatywne opusami, w których artyści pracują nad dawnymi pieśniami, szukając w nich impulsów, wibracji, energii^[6]. Pisząc o pracy Workcenter, używa się terminów: świadkowie – zamiast widzowie, czyniący – zamiast aktorzy, prowadzący – zamiast reżyser.

Downstairs Action – twórca i główny „działający”

Akcja – twórca i główny „działający”

List – twórca i główny „działający”

Zostało jedno tchnienie – współreżyseria z Mariem Biaginim

Zostało jedno tchnienie – dies irae – współreżyseria z Mariem Biaginim

Dies irae – współreżyseria z Mariem Biaginim

Dies irae – mój niedorzeczny show theatrum interioris – współreżyseria z Mariem Biaginim

The Living Room – reżyseria^[7]

L’heure fugitive (pierwsza praca Workcenter realizowana w całości w języku francuskim) – reżyseria

Podziemie. Odpowiedź Dostojewskiemu – reżyseria

Książki

Pracując z Grotowskim nad działaniami fizycznymi (1993, wydanie polskie, 2003), która ukazała się już w siedmiu językach

Punkt graniczny przedstawienia (wraz z Lisą Wolford, 1997; wydanie polskie 2004)

Heart of Practice: Within the Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards (2008)^[1]

Linki zewnętrzne

• Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards. theworkcenter.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-26)].
• pozaokiem.info/workcenter-of-jerzy-grotowski-and-thomas-richards
• Instytut im. Jerzego Grotowskiego
• Encyklopedia.Grotowski

Bibliografia

• Jacek Dobrowolski: Wudu a Dostojewski, „Teatr” 2017 nr 2
• Jacek Dobrowolski: W żywym domu Grotowskiego, „Teatr” 2014 nr 1
• Katarzyna Lemańska: Obecnym w pieśni, „Performer” 2019 nr 17
• Thomas Richards: Pracując z Grotowskim nad działaniami fizycznymi, przełożyli Andrzej Wojtasik, Magda Złotowska, Wydawnictwo „Homini”, Kraków 2003.
• Thomas Richards: Punkt graniczny przedstawienia, rozmawiała Lisa Wolford, przełożył Artur Przybysławski, konsultowała Magda Złotowska, przekład zredagował i do druku przygotował Grzegorz Ziółkowski, Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, Wrocław 2004.
• Thomas Richards: Ryszard Cieślak w Yale, przełożył Grzegorz Ziółkowski, „Odra” 1996 nr 1, s. 69–72.
• Tomasz Rodowicz: Grotowski/Richards – traktami z przeszłości ku nowej sztuce, „Nietak!t” 2015 nr 21–22, s. 17–22.
• Igor Stokfiszewski: Sztuka jako wehikuł wspólnoty (2), „Performer” 2011 nr 2
• Igor Stokfiszewski: Sztuka jako wehikuł wspólnoty. Prace Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards prowadzone we włoskiej Pontederze, [w:] tegoż: Prawo do kultury, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2018, s. 63–90.

Przypisy