Titawin (gwiazda)

Titawin
υ Andromedae
Ilustracja
Położenie w gwiazdozbiorze
Dane obserwacyjne (J2000)
GwiazdozbiórAndromeda
Rektascensja01h 36m 47,842s[1]
Deklinacja+41° 24′ 19,64″[1]
Paralaksa (π)0,07412 ± 0,00019[1]″
Odległość44,00 ± 0,11 ly
13,492 ± 0,035 pc
Wielkość obserwowana4,10 ± 0,05[1]m
Rozmiar kątowy1,114 ± 0,009[2] mas
Ruch własny (RA)−173,33 ± 0,20[1] mas/rok
Ruch własny (DEC)−381,80 ± 0,13[1] mas/rok
Prędkość radialna−28,59 ± 0,08[1] km/s
Charakterystyka fizyczna
Typ widmowyA: F9 V[1]
B: M4,5 V[3]
MasaA: 1,27 ± 0,06[4] M☉
PromieńA: 1,631 ± 0,014[4][2] R☉
Metaliczność [Fe/H]0,09 ± 0,06[4]
Wielkość absolutna3,45 ± 0,02[5]m
JasnośćA: 3,4[6] L☉
TemperaturaA: 6212 ± 80[4] K
Charakterystyka orbitalna
Krąży wokółCentrum Galaktyki
Półoś wielka7195[7] pc
Mimośród0,2068[7]
Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: 50 And
2MASS: J01364784+4124200
Bonner Durchmusterung: BD+40°332
Fundamentalny katalog gwiazd: FK5 1045
Boss General Catalogue: GC 1948
Katalog Gliesego: GJ 61
Katalog Henry’ego Drapera: HD 9826
Katalog Hipparcosa: HIP 7513
Katalog jasnych gwiazd: HR 458
SAO Star Catalog: SAO 37362
TYC 2822-2210-1, PPM 44216, CCDM 01367+4125

Titawin (Ypsilon Andromedae, υ And) – gwiazda w gwiazdozbiorze Andromedy, odległa o 44 lata świetlne od Słońca. Gwiazda ma układ planetarny.

Nazwa

Nazwa własna gwiazdy, Titawin, nie jest nazwą tradycyjną, lecz została wyłoniona w publicznym konkursie w 2015 roku. Wywodzi się ona od marokańskiego miasta Tetuan, wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Nazwę tę, jak również nazwy planet, zaproponował Klub Astronomiczny Vega z Maroka[8][9][10]. Gwiazda nie miała tradycyjnej nazwy własnej, dla Koptów stanowiła część „stacji księżycowej” Kuton, „nić”[11].

Charakterystyka obserwacyjna

Ypsilon Andromedae to gwiazda o wielkości obserwowanej 4,10m, a jej wielkość absolutna jest równa 3,45m[7]. Widoczna gołym okiem, jest najjaśniejszą z gwiazd położonych pomiędzy jaśniejszymi gwiazdami Almach i Mirach, bliżej pierwszej z nich[12][13].

Charakterystyka fizyczna

Ypsilon Andromedae jest gwiazdą podwójną. Jej główny składnik A (Titawin) to żółto-biały karzeł, gwiazda ciągu głównego należąca do typu widmowego F9[1] lub F8[4]. Ma ona temperaturę około 6200 K i świeci 3,4 razy jaśniej niż Słońce. Jej promień jest o 63% większy niż promień Słońca, masę tej gwiazdy szacuje się na około 1,3 masy Słońca[4][6].

Gwiazda ta ma towarzyszkę Ypsilon Andromedae B, która jest czerwonym karłem. W 2002 roku stwierdzono, że ma ona taki sam ruch własny jak jaśniejsza gwiazda[3][14]. Odległa o 55,6″ (pomiar z 2015 roku)[2], jest oddalona w przestrzeni od składnika υ And A o około 750 au i obiega ją w czasie co najmniej 16 tysięcy lat. Należy do typu widmowego M4,5[3][6].

Ponadto układ ma dwie inne optyczne towarzyszki[2].

Układ planetarny

Układ planetarny Ypsilon Andromedae (NASA, ESA i A. Feild STScI), ilustracja nie uwzględnia odkrytej później czwartej planety.

W latach 1996–1999 astronomowie zidentyfikowali trzy planety krążące wokół tej gwiazdy. Był to pierwszy zidentyfikowany układ wielu planet krążących wokół gwiazdy ciągu głównego (oprócz Układu Słonecznego[15][12]. W 2015 roku w konkursie wyłoniono nazwy planet: Saffar (Ypsilon Andromedae b), Samh (c) i Majriti (d)[9].

Długofalowy trend zmian prędkości radialnej wykazał też istnienie czwartej planety, Ypsilon Andromedae e, o ponad dziesięcioletnim okresie obiegu[16][17]. Wszystkie te ciała są gazowymi olbrzymami; masywna Ypsilon Andromedae d (Majriti) krąży w ekosferze gwiazdy[12].

Obserwacje tego układu wskazują, że płaszczyzny orbit planet c i d (Samh i Majriti) są nachylone pod kątem 30° jedna do drugiej[18]. Nachylenie to może być skutkiem silnych oddziaływań grawitacyjnych lub nawet zderzeń pomiędzy ciałami w układzie, które mogły być wywołane przez grawitację masywnych planet lub gwiazdy Ypsilon Andromedae B. Dzięki określeniu nachylenia orbity do osi obserwacji, możliwe stało się wyznaczenie rzeczywistej masy tych planet[19].

Towarzysz
Masa
(MJ)		Okres orbitalny
(dni)		Półoś wielka
(au)		Ekscentryczność
b[4] (Saffar)>0,62 ± 0,094,61711 ± 0,000180,059 ± 0,0010,01186 ± 0,0006
c[20] (Samh)9,1+5,04−2,93240,937 ± 0,060,8610,24 ± 0,10
d[21] (Majriti)23,58+2,93−2,291281,4 ± 2,02,550,316+0,006−0,070
e[22]>1,059 ± 0,0283848,86 ± 0,745,2456 ± 0,000670,00536 ± 0,00044

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i Titawin (gwiazda) w bazie SIMBAD (ang.)
  2. ↑ a b c d Mason et al.: WDS J01368+4124A. W: The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
  3. ↑ a b c Patrick J. Lowrance, J. Davy Kirkpatrick, Charles A. Beichman. A Distant Stellar Companion in the υ Andromedae System. „The Astrophysical Journal Letters”. 572 (1), s. L79–L81, 2002. DOI: 10.1086/341554. arXiv:astro-ph/0205277. Bibcode: 2002ApJ...572L..79L (ang.). 
  4. ↑ a b c d e f g ups And b w serwisie The Extrasolar Planets Encyclopaedia (ang.)
  5. ↑ Obliczona na podstawie paralaksy i wielkości obserwowanej.
  6. ↑ a b c Jim Kaler: Upsilon Andromedae (ang.). W: STARS [on-line]. [dostęp 2018-05-22].
  7. ↑ a b c Anderson E., Francis C: HIP 7513 (ang.). W: Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2018-09-05].
  8. ↑ Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2018-06-01. [dostęp 2018-09-05].
  9. ↑ a b Final Results of NameExoWorlds Public Vote Released. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2015-12-15. [dostęp 2015-12-16].
  10. ↑ The Approved Names. W: NameExoWorlds [on-line]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna / Zooniverse, 2015-12-15. [dostęp 2015-12-16].
  11. ↑ Andromeda, the Woman Chained. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 36. ISBN 0-486-21079-0. (ang.)
  12. ↑ a b c Upsilon Andromedae (ang.). SolStation. [dostęp 2018-09-05].
  13. ↑ Where is Upsilon Andromedae? w serwisie APOD: Astronomiczne zdjęcie dnia
  14. ↑ UCAC4 657-006214 w bazie SIMBAD (ang.)
  15. ↑ R. Paul Butler, Geoffrey W. Marcy, Debra A. Fischer, Timothy M. Brown i inni. Evidence for Multiple Companions to υ Andromedae. „The Astrophysical Journal”. 526 (2), s. 916–927, 1999. DOI: 10.1086/308035. Bibcode: 1999ApJ...526..916B (ang.). 
  16. ↑ Barbara E. McArthur, et al.. New observational constraints on the υ Andromedae system with data from the Hubble Space Telescope and Hobby-Eberly Telescope. „Astrophysical Journal”. 715 (2). DOI: 10.1088/0004-637X/715/2/1203. 
  17. ↑ S. Curiel, J. Cantó, L. Georgiev, C.E. Chávez i inni. A fourth planet orbiting υ Andromedae. „Astronomy & Astrophysics”. 525, 2011. DOI: 10.1051/0004-6361/201015693. 
  18. ↑ Out of Whack Planetary System Offers Clues to a Disturbed Past. W: HubbleSite [on-line]. NASA, 2010-05-24. [dostęp 2018-09-05].
  19. ↑ Rory Barnes, Richard Greenberg, Thomas R. Quinn, Barbara E. McArthur i inni. Origin and Dynamics of the Mutually Inclined Orbits of Upsilon Andromedae c and d. „Astrophysical Journal”. 726 (2), 2011. DOI: 10.1088/0004-637X/726/2/71. arXiv:1011.2216. 
  20. ↑ ups And c w serwisie The Extrasolar Planets Encyclopaedia (ang.)
  21. ↑ ups And d w serwisie The Extrasolar Planets Encyclopaedia (ang.)
  22. ↑ ups And e w serwisie The Extrasolar Planets Encyclopaedia (ang.)

Media użyte na tej stronie

Andromeda IAU.svg
Autor: IAU and Sky & Telescope magazine (Roger Sinnott & Rick Fienberg), Licencja: CC BY 3.0
IAU Andromeda chart
Upsilon Andromedae A System (NASA, ESA).jpg
Układ planetarny Ypsilon Andromedae A