Titelitury

Titelitury
Rumpelstilzchen
ilustracja
Autor

Bracia Grimm

Typ utworu

Baśń

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Niemcy

Język

niemiecki

Data wydania

1812 (w zbiorze Baśni)

Titelitury / Rumpelstiltskin / Hałasik / Rumpelsztyk (oryg. Rumpelstilzchen) – tytuł jednej z baśni braci Grimm, także imię jej bohatera złowrogiego karła, postaci z germańskiego folkloru ludowego. Baśń została opublikowana w pierwszym tomie zbioru Baśni w 1812 roku (nr 55).

Imię bohatera w języku polskim

Imię bohatera, które jest zarazem tytułem baśni, sprawiało wiele problemów tłumaczom. Rumpelstilzchen to postać z germańskiego folkloru, które nie ma ścisłego odpowiednika w systemie polskich wierzeń ludowych. Przed tłumaczami stawał wybór: albo zostawić w wersji oryginalnej, albo wyszukać dla niego synonim znaczeniowy. Tłumaczka Antonina Kowerska w 1896 roku wprowadziła imię Dydko (postać z polskiego folkloru, niezupełnie pasująca). Z kolei inny tłumacz, Rościszewski, wprowadził neologizm - Rupiec-Kopeć[1].

W pełnym dwutomowym wydaniu baśni braci Grimm Ludowej Spółdzielni Wydawniczej z 1989 roku (tłumaczenie Emilii Bielickiej i Marcelego Tarnowskiego) było imię Titelitury. Zostało później zmienione przez redakcję przekładu Marcelego Tarnowskiego, który pierwotnie przetłumaczył imię tytułowego bohatera jako Hałasik. W nowym przekładzie „Baśni dla dzieci i dla domu” Jakuba i Wilhelma Grimmów autorstwa Elizy Pieciul-Karmińskiej (wydawnictwo Media Rodzina, Poznań 2010) postać ta zwie się Rumpelsztyk.

W niektórych polskich tłumaczeniach zagranicznych adaptacji filmowych tej baśni, imię karła tłumaczy się na Rumpelstiltskin bądź Rumplestiltskin (forma angielska)[2].

Fabuła baśni

Pewien młynarz skłamał królowi, że ma córkę, która potrafi prząść złoto ze słomy. Król postanowił wypróbować zdolności dziewczyny i zamknął ją w wieży ze słomą, którą miała prząść przez trzy noce. Jeżeli słoma nie zostałaby uprzędzona, dziewczyna utraciłaby życie. Kiedy córka młynarza zaczęła rozpaczać nad swoim losem, w pomieszczeniu pojawił się karzełek oferujący swą pomoc. Sprządł całą słomę w zamian za pierścień z palca młynarzówny. Kolejnej nocy otrzymał jako zapłatę naszyjnik. Jednakże ostatniej nocy dziewczyna nie miała już nic do zaoferowania i karzeł wymógł na niej obietnicę, że odda mu swoje pierworodne, nowo narodzone dziecko.

Król poślubił dziewczynę i kiedy powiła mu dziecko, zjawił się karzeł po odbiór zapłaty. Przerażona dziewczyna oferowała mu, aby w zamian za dziecię przyjął coś innego, jednakże karzeł odmówił. Zgodził się jednak na odstąpienie od swych żądań pod warunkiem, że w ciągu 3 dni odgadnie jego imię. Król rozesłał posłańców po całym królestwie w poszukiwaniu imion, ale niestety wszystkie, które podawała królowa karłowi, okazywały się błędne. Aż w końcu któryś z posłańców podpatrzył w górach, jak jakiś karzeł tańczy przy ognisku i śpiewa:

„Dzisiaj będę warzył, jutro będę smażył,
A pojutrze odda mi królowa dziecię!
Bo nikt nie wie o tym, żem jest Titelitury,
O tym nie wie nikt na całym świecie!”

Kiedy królowa podała imię, karzeł wykrzyknął: „Chyba sam diabeł ci to powiedział” i rozdarł się na dwoje.

Nawiązania i adaptacje

Przypisy

  1. ↑ Baśnie braci Grimm tom 2, wyd. LSW, 1989. Str. 403-404 (posłowie Heleny Kapełuś)
  2. ↑ Rumpelstiltskin (2009) - Filmweb, www.filmweb.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).

Bibliografia

  • Baśnie braci Grimm tom 1, wyd. LSW, 1989.

Media użyte na tej stronie