Tkactwo

Tkająca mieszkanka Bangladeszu

Tkactwo – dział przemysłu włókienniczego i rzemiosła zajmujący się wytwarzaniem tkanin^[1]. Jedno z najstarszych rzemiosł uprawianych przez człowieka. Jego początki sięgają neolitu. Powstały wtedy najstarsze, pionowe warsztaty tkackie.

Historia

W epoce brązu powstało i rozwinęło się tkactwo tabliczkowe i naalbinding. Naalbinding, czyli tkanie igłą, ze względu na technikę wytwarzania wyrobu zbliżoną do dziania lub koronkarstwa, należy zaliczyć raczej do dziewiarstwa.

Poziome warsztaty tkackie, jak i pionowe, praktycznie w niezmienionej formie dotrwały do współczesności i nadal są wykorzystywane w mniej rozwiniętych regionach świata lub do tkactwa artystycznego i ludowego. Podobnie proste techniki tkania bardko i tabliczka są stosowane w tkactwie ludowym i artystycznym^[2][3][4].

Krosno tkackie z ręcznym mechanizmem przerzutowym skonstruował w 1738 roku John Kay^[5]. Pierwsze krosno mechaniczne powstało za sprawą Edmunda Cartwrighta w 1785 r.^[6] i stało się przyczyną niepokojów społecznych, wznoszonych przez ludzi tracących z tego powodu pracę, połączonych z niszczeniem maszyn.

Na przełomie XVIII i XIX wieku Jacquard opracował mechanizm, który połączony z krosnem dał możliwość tkania wielkoformatowych wzorów. Wzór tkaniny programowany jest przy użyciu specjalnych kart perforowanych^[7]. Mechanizmy te nazwano od jego nazwiska – mechanizmami żakarda lub maszynami żakarda. Tkaniny tworzone przy użyciu tych maszyn – tkaninami żakardowymi.

W 1876 roku James Northrop skonstruował krosna automatyczne z wymianą wątku bez zatrzymywania pracy krosna. Spowodowało to dalsze zmniejszenie liczby osób do obsługi^[8]. Jeden tkacz może obsługiwać od 30 do 120 krosien^[9]. Kolejnym etapem rozwoju tkactwa jest skonstruowanie krosien bezczółenkowych; chwytakowych, pneumatycznych, rapierowych.

Surowcami, z których pierwotnie wytwarzano tkaniny, były wyłącznie włókna naturalne, pochodzenia roślinnego – len, konopie, bawełna, pokrzywa i zwierzęcego – wełna owcza, kozia, wielbłądzia, lam. Później opanowano obróbkę jedwabiu. W XX wieku opracowano tworzywa sztuczne, które weszły do użytku w latach 40. i 50. (nylon, bistor, sztuczny jedwab) i w latach 70. i 80. – polar i lycra, wynalezione przez koncern DuPont.

Osoba zajmująca się tkactwem to tkacz/tkaczka. Od 2008 roku w Polsce organizowane są imprezy z okazji Dnia Tkaczki^[10][11].

Galeria

• Tkaniny i warsztaty tkackie z terenów Polski
• 

  Osnowa założona na warsztat tkacki - Niemczyn

• 

  Tkanina dwuosnowowa i czółenka - Niemczyn, woj. podlaskie

• 

  Warsztat tkacki - ekspozycja w Kuźni Kurpiowskiej w Pniewie

• 

  Tkaniny w Kuźni Kurpiowskiej w Pniewie

• 

  Tkanina kurpiowska z Puszczy Białej

• 

  Fragment tkaniny wieluńskiej

• 

  Tkaniny z Lubelszczyzny

Przypisy