Tmezypterys

Tmezypterys
Ilustracja
Tmesipteris parva
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadatelomowe
Gromadanaczyniowe
Klasapaprocie
Podklasanasięźrzałowe
Rządpsylotowce
Rodzinapsylotowate
Rodzajtmezypterys
Nazwa systematyczna
Tmesipteris Bernhardi
J. Bot. (Schrader) 1800(2): 131. Oct-Dec 1801[3]
Typ nomenklatoryczny

T. tannensis (K. P. J. Sprengel) Bernhardi[3]

Tmesipteris ovata
Tmesipteris tannensis

Tmezypterys (Tmesipteris Bernh.) – rodzaj roślin z rodziny psylotowatych (Psilotaceae). Obejmuje ok. 15 gatunków[4], przy czym jeszcze w XXI wieku wciąż odkrywane i opisywane są kolejne[4][5][6]. Rośliny te rosną w południowo-wschodniej Azji (od Filipin i Indonezji)[4], poprzez Nową Gwineę[7], po Australię, Nową Zelandię[4][8] i inne wyspy Oceanu Spokojnego (np. Nową Kaledonię[9][10] i Polinezję Francuską[6][7]). Są to rośliny epifityczne (często rosną na paprociach drzewiastych[7]), rzadziej naziemne[8][7]. Są obligatoryjnie zależne od mykoryzy[11].

Morfologia i anatomia

Gametofity (przedrośla)
Bezzieleniowe, podziemne, walcowate, nierozgałęzione lub rozgałęzione dychotomicznie. Żyją w symbiozie z grzybami przenikającymi całe przedrośle. Zbudowane są z niezróżnicowanych, cienkościennych komórek miękiszowych i okryte skórką z jednokomórkowymi chwytnikami[9].
Na całej powierzchni gametofitu powstają rodnie i plemnie. Te pierwsze składają się z zagłębionej w tkance miękiszowej części brzusznej i wysuniętej na zewnątrz szyjki. Część brzuszna składa się z komórki jajowej i kanałowo-brzusznej. Szyjka tworzona jest przez cztery szeregi komórek i zawiera w środku co najmniej cztery komórki kanałowe. Kuliste plemnie mają ściankę tworzoną z jednej warstwy komórek i wypełnione są przez komórki plemnikotwórcze. Powstają z nich plemniki, które pokryte są licznymi rzęskami[9].
Sporofity
Pod ziemią rozwija się w postaci kłącza pozbawionego korzeni, ale pokrytego na całej jego powierzchni licznymi chwytnikami[9]. Układ wiązek przewodzących wewnątrz kłącza jest typu protosteli lub syfonosteli[9].
Z kłącza wyrastają zwykle zwisające (u form naziemnych wzniesione) pędy nadziemne krótkie, zwykle do kilku cm[8], rzadziej osiągające do 20 cm długości[9] lub nawet 50 cm[7]. Pędy te są nagie i zwykle nierozgałęzione, rzadziej słabo rozgałęzione widlasto[8], poza nasadą gęsto ulistnione[7]. Liście siedzące[7], z pojedynczą żyłką przewodzącą są lancetowate, płaskie, często z ościstym wyrostkiem[9]. Odmienne są liście u nasady pędu, które są drobne i łuskowate oraz górne, wspierające zarodnie (sporofile), które są większe i rozwidlone dychotomicznie[9]. Zarodnie zrastają się po dwie w synangia[12] i rozwijają się na górnej powierzchni liści[8]. Zarodniki są jednakowe, nerkowate, powstają w liczbie ponad tysiąca w poszczególnych zarodniach[11].

Rozwój i rozmnażanie

Po zapłodnieniu komórki jajowej, w wyniku pierwszego jej podziału powstaje komórka dolna i górna. Z tej pierwszej rozwija się stopa zarodka zagłębiona w tkankach gametofitu – jej wydłużone komórki pobierają z niego substancje odżywcze. Z górnej komórki rozwija się początkowo kulistawy i niezróżnicowany zarodek, pozostający pod osłoną tkanek gametofitu. Zarodek, rosnąc i wydłużając się, w końcu rozrywa te tkanki, po czym dzieli się dychotomicznie na podziemne kłącze i pęd nadziemny. Rozwój młodych sporofitów odbywa się przez długi czas w oparciu o zasoby przedrośla[9].

W przeciwieństwie do siostrzanych psylotów nie wytwarzają rozmnóżek[7].

Systematyka

Jeden z dwóch rodzajów z rodziny psylotowatych (Psilotaceae) z rzędu psylotowców (Psilotales)[13][14][2]. Obejmuje kilkanaście gatunków[15][11].

Wykaz gatunków
  • Tmesipteris elongata P.A.Dang[8]
  • Tmesipteris gracilis Chinnock[6]
  • Tmesipteris horomaka Perrie, Brownsey & Lovis[4]
  • Tmesipteris lanceolata P.A.Dang.[8][10]
  • Tmesipteris norfolkensis P.S.Green[16]
  • Tmesipteris oblanceolata Copel.[10]
  • Tmesipteris obliqua Chinnock[16]
  • Tmesipteris ovata N.A.Wakef.[16]
  • Tmesipteris parva N.A.Wakef.[16]
  • Tmesipteris sigmatifolia Chinn.[8][10]
  • Tmesipteris tannensis (Spreng.) Bernh.[8][16]
  • Tmesipteris truncata (R.Br.) Desv.[16]
  • Tmesipteris vieillardii P.A.Dang[10]
  • Tmesipteris zamorae Gruèzo & Amoroso[5]

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. ↑ a b The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229. 
  3. ↑ a b Tmesipteris. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-09-26].
  4. ↑ a b c d e Leon R. Perrie, Patrick J Brownsey, John D Lovis. Tmesipteris horomaka, a new octoploid species from Banks Peninsula. „New Zealand Journal of Botany”. 48, 1, s. 15-29, 2010. DOI: 10.1080/00288251003640010. 
  5. ↑ a b Gruèzo, W.Sm.. Tmesipteris zamorae: a new species of Tmesipteris Bernh. (Psilotaceae) from the Philippines. „Asia Life Science”. 21, 2, s. 653-670, 2012. 
  6. ↑ a b c Murdock, A.G., & Smith, A.R.R.. Pteridophytes of Moorea, French Polynesia, with a New Species, Tmesipteris gracilis (Psilotaceae). „Pacific Science”. 57, 3, s. 253-265, 2003. DOI: 10.1353/psc.2003.0024. 
  7. ↑ a b c d e f g h K.U.Kramer, P.S. Green (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. I. Pteridophytes and Gymnosperms. Berlin, Heidelberg, New York, London, Paris, Tokyo, Hongkong, Barcelona: Springer-Verlag, 1990, s. 23–25. ISBN 0-387-51794-4.
  8. ↑ a b c d e f g h i Patrick J. Brownsey, John C. Smith-Dodsworth: New Zealand Ferns and Allied Plants. Auckland: David Bateman Ltd, 2000, s. 16-18. ISBN 1-86953-003-9.
  9. ↑ a b c d e f g h i Zbigniew Podbielkowski, Irena Rejment-Grochowska, Alina Skirgiełło: Rośliny zarodnikowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 716–719. ISBN 83-01-04394-6.
  10. ↑ a b c d e Tmesipteris Bernh.. W: Endemia. Faune et Flore de Nouvelle-Calédonie [on-line]. [dostęp 2019-09-27].
  11. ↑ a b c Tom A. Ranker, Christopher H. Haufler: Biology and Evolution of Ferns and Lycophytes. Cambridge, New York, Melbourne, Madrid, Cape Town, Singapore, Sao Paulo, Delhi: Cambridge University Press, 2008, s. 95, 209, 423. ISBN 978-0521-69689-0.
  12. ↑ Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 727. ISBN 83-214-1305-6.
  13. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-09-27] (ang.).
  14. ↑ Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf: A classification for extant ferns (ang.). Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2017-02-27].
  15. ↑ Tmesipteris. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-09-26].
  16. ↑ a b c d e f Tmesipteris. W: Vascular Plants Australian Plant Name Index (APNI) [on-line]. [dostęp 2019-09-27].

Media użyte na tej stronie

Tmesipteris tannensis kz2.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tmesipteris tannensis near Stratford Mountain House in Edmont National Park, Taranaki (New Zealand)
Tmesipteris parva Mount Dromedary southern New South Wales.JPG
Autor: Poyt448, Peter Woodard, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tmesipteris parva Mount Dromedary southern New South Wales