Tobelo (lud)
 Lokalny urzędnik Hein Namotemo (po prawej) w tradycyjnym stroju Tobelo | |
| Populacja | 35 tys.[1] |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania | |
| Język | tobelo, malajski (lokalny), ternate, indonezyjski |
| Religia | chrześcijaństwo (protestantyzm), islam, wierzenia tradycyjne |
| Grupa | ludy północnohalmaherskie, Molukańczycy, Indonezyjczycy |
| Pokrewne | Galela, Togutil, Modole |
Tobelo (indonez. orang Tobelo, suku Tobelo[2]) – indonezyjska grupa etniczna zamieszkująca tereny prowincji Moluki Północne. Są ludnością północnej Halmahery i niektórych części Morotai[3]. Ich liczebność wynosi ok. 35 tys. osób[1]. Należą do ludów północnohalmaherskich (spoza grupy ludów austronezyjskich)[4][5] oraz są jedną z najliczniejszych grup etnicznych Halmahery[6].
Dzielą się na szereg podgrup, m.in. Kao, Boeng i Dodinga[4]. Posługują się własnym językiem tobelo (zróżnicowanym dialektalnie), w użyciu są także języki ternate i indonezyjski. W większości są protestantami[7], mniejszość (jak np. grupa Dodinga) wyznaje islam w odmianie sunnickiej[4]. Pokrewna językowo grupa Togutil (Forest Tobelo) tradycyjnie prowadziła nomadyczny tryb życia, utrzymując własne wierzenia[2][8].
W mieście Tobelo ich rodzimy język jest wypierany przez regionalną odmianę języka malajskiego oraz język indonezyjski. Wynika to z wieloetnicznego charakteru miasta i przypływu imigrantów z różnych części prowincji i oddalonych geograficznie regionów Indonezji[9]. Społeczności migranckie Tobelo zamieszkują różne zakątki Moluków Północnych (Halmahera, Morotai, Bacan i Obi), a także wyspy Raja Ampat w prowincji Papua Zachodnia[10].
Od XV do XIX w. byli związani z Sułtanatem Ternate i znajdowali się pod wpływem ludu Ternate[4]. Do dziś wykorzystują język ternate jako język rytualny, podczas tradycyjnych ceremonii ślubnych i do tworzenia magicznych formuł[11]. Dominowali nad pomniejszymi ludami północnohalmaherskimi, takimi jak Pagu i Tabaru[4]. Byli znani z piractwa[12]. Pod względem językowym są blisko spokrewnieni z ludem Galela[9].
Małżeństwo ma charakter patrylokalny. Praktykuje się wykup małżeński. Istnieje silny wpływ tradycyjnych wierzeń (kult duchów, pozostałości szamanizmu)[4]. Panuje wiara w istnienie niewidzialnych ludzi Moro, których terytorium obejmuje Halmaherę i Morotai[13]. Mają rozwinięty folklor muzyczny i taneczny[4].
Przypisy
- ↑ a b Michaił Anatoljewicz Czlenow: Siewierochalmachierskije narody. Bolszaja rossijskaja encykłopiedija. [dostęp 2022-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-08-14)]. (ros.).
- ↑ a b Frank M. LeBar, George N. Appell, Ethnic Groups of Insular Southeast Asia: Indonesia, Andaman Islands, and Madagascar, New Haven: Human Relations Area Files Press, 1972, s. 119, 121, ISBN 978-0-87536-403-2, OCLC 650009 (ang.).
- ↑ Zulyani Hidayah: A Guide to Tribes in Indonesia: Anthropological Insights from the Archipelago. Singapore: Springer Nature, 2020, s. 331. ISBN 978-981-15-1835-5. OCLC 1153086221. [dostęp 2021-08-03]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Michaił Anatoljewicz Czlenow: Tobieło. W: Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.): Narody i rieligii mira: encykłopiedija. Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 533. ISBN 978-5-85270-155-8. OCLC 40821169. (ros.).
- ↑ Michaił Anatoljewicz Czlenow: Siewierochalmachierskije narody. W: Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.): Narody i rieligii mira: encykłopiedija. Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 474. ISBN 978-5-85270-155-8. OCLC 40821169. (ros.).
- ↑ Th van den End, Ragi carita: 1860-sekarang, wyd. 3, Jakarta: BPK Gunung Mulia, 1999, s. 134, ISBN 978-979-415-606-3, OCLC 46423861 [dostęp 2020-02-19] (indonez.).
- ↑ Chris Wilson: Ethno-Religious Violence in Indonesia: From Soil to God. Abingdon–New York: Routledge, 2008, s. 101. ISBN 978-1-134-05240-0. OCLC 166383146. [dostęp 2022-09-07]. (ang.).
- ↑ Christopher R. Duncan. Social Change and the Reformulation of Identity Among the Forest Tobelo of Halmahera Tengah. „Cakalele”. 8, s. 79–90, 1997. The Center for Southeast Asian Studies. OCLC 650910680. [dostęp 2022-08-23]. [zarchiwizowane z adresu 2018-10-08]. (ang.).
- ↑ a b Gary Holton: Tobelo. München: Lincom Europa, 2003, s. 2–3, seria: Languages of the World / Materials 328. ISBN 978-3-89586-706-4. OCLC 52602506. [dostęp 2021-08-03]. (ang.).
- ↑ Tobelo. Endangered Languages Project. [dostęp 2022-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-08-04)]. (ang.).
- ↑ Paul Michael Taylor: The Folk Biology of the Tobelo People: A Study in Folk Classification. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Press, 1990, s. 1–187, seria: Smithsonian Contributions to Anthropology 34. DOI: 10.5479/si.00810223.34.1. ISBN 978-0-8357-4325-9. OCLC 490529608. [dostęp 2022-08-07]. (ang.).
- ↑ Paul Michael Taylor. From mantra to mataráa: Opacity and Transparency in the Language of Tobelo Magic and Medicine (Halmahera Island, Indonesia). „Social Science & Medicine”. 27 (5), s. 425–436, 1988. DOI: 10.1016/0277-9536(88)90365-6. ISSN 0277-9536/88. OCLC 115847538. (ang.).
- ↑ Naomichi Ishige. The Traditional Spirit World. „Senri Ethnological Studies”. 7, s. 401–447, 1980. DOI: 10.15021/00003423. [dostęp 2022-09-29]. [zarchiwizowane z adresu 2022-09-29]. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Tobelorese. everyculture.com. [dostęp 2022-10-31]. (ang.).
- Tobelo: Around the Largest Town in Halmahera. East-Indonesia.info. [dostęp 2022-09-30]. (ang.).
- Indonezja – o niewidzialnych ludziach Moro na wyspie Rau, kawowej skałce i Singapurze. Coaching Rozkwitu, 2014-06-22. [dostęp 2022-09-30].
Media użyte na tej stronie
TOBELO, Indonesia (July 13, 2010) Capt. Lisa M. Franchetti, commander of Pacific Partnership 2010, presents a plaque to Indonesian official Hein Namotemo, marking the beginning of operations by crew members of the Military Sealift Command hospital ship USNS Mercy (T-AH 19) in support of Pacific Partnership 2010. Pacific Partnership 2010 is the fifth in a series of annual U.S. Pacific Fleet humanitarian and civic assistance endeavors to strengthen regional partnerships. (U.S. Navy photo by Mass Communication Specialist 3rd Class Matthew Jackson/Released)