Tobi (wyspa)

Tobi

Zdjęcie satelitarne (Landsat 8)
Państwo	Palau
Akwen	Ocean Spokojny
Archipelag	Wyspy Południowo-Zachodnie
Powierzchnia	0,6 km²
Populacja (2012) • liczba ludności • gęstość	10 17 os./km²
Położenie na mapie Palau Tobi
3°00′22″N 131°07′26″E/3,006111 131,123889

Tobi (zamiennie Hatohobei lub Kodgubi) – wyspa położona na zachodnim Oceanie Spokojnym, należąca do państwa Palau, stan Hatohobei.

Toponimia

Etymologia nazwy

Nazwa w języku tobi (Hatohobei) oznacza „wyspę stworzoną przez magię”^[1].

Historyczne nazwy

Historyczne nazwy wyspy^[2]:

• do dziś – Hatohobei (tobi);
• 1767 – Evening Island (ang.);
• 1773 – San Carols (hisz.);
• 1781 – Lord North's Island (ang.);
• 1788 – Johnstone Island (ang.);
• 1789 – Neville Island (ang.);
• 1832 – Tobi (ang.)

Geografia

Północno-zachodnie wybrzeże wyspy

Tobi jest wyspą koralową. Jej długość z północy na południe to około 1,2 km, a szerokość około 700 metrów. Powierzchnia wynosi 0,6 km². Porośnięta jest gęsto palmami kokosowymi. W 2012 roku wyspę zamieszkiwało na stałe 10 osób^[3] skupionych w jedynej na wyspie osadzie Hatohobei. Wraz z niezamieszkaną, położoną 75 km na wschód rafą Helen Reef stanowi powierzchnię stanu Hatohobei, jednego z szesnastu stanów Republiki Palau. Jest najdalej wysuniętą na południowy zachód zamieszkaną wyspą należącą do tego państwa. Od dawnej stolicy kraju Koror oddalona jest o około 600 km^[4]. Mieszkańcy wyspy posługują się własnym językiem tobi^[5].

Historia

Chata na wyspie w 1971 roku

Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z XV w.^[6] Najprawdopodobniej wyspę zasiedliły ludy przybyłe z atolu Ulithi, wyspy Fais lub innych części Karolin^[7]. Mieszkańcy wyspy w pierwszych wiekach swojej egzystencji zajmowali się połowem ryb oraz uprawą ziemi. Wśród uprawianych roślin były m.in. słodki ziemniak, bananowiec, palma kokosowa, chlebowiec i papaja. Mieszkali w domach zbudowanych z pni palm kokosowych krytych strzechą z liści. Do obróbki drewna wykorzystywali narzędzia wykonane z małży, a ze skorup żółwi i kości ptaków wyrabiali narzędzia do połowu ryb i biżuterię. Żyli w społeczności podzielonej na rody i klany^[8].

Prawdopodobnie pierwszym Europejczykiem, który odkrył Tobi, był kapitan Woodes Rogers dowodzący okrętem Duke of Bristol w czasie rejsu z Guam na Ternate. 10 kwietnia 1710 zauważył podczas rejsu niewielki, płaski ląd, gęsto porośnięty roślinnością, który późniejsi historycy identyfikowali właśnie z Tobi. Kolejne wyprawy, które docierały w pobliże wyspy, nadawały jej za każdym razem nowe nazwy. Wyprawa dowodzona przez Philipa Cartereta, która dotarła w pobliże wyspy 27 września 1767 w godzinach wieczornych, nazwała ją Evening Island – Wyspą Wieczorną. Z kolei załoga hiszpańskiego statku w roku 1773 nazwała wyspę San Carlos. Dwie inne nazwy nadane w następnych latach to Johnstone Island i Lord North^[9][10].

Mieszkańcy wyspy; chłopiec z prawej w tradycyjnej przepasce biodrowej

Pierwsze kontakty miejscowej ludności z przedstawicielami cywilizacji zachodniej miały miejsce w roku 1832, kiedy do Tobi dotarli dryfujący na łodziach rozbitkowie z wielorybniczego amerykańskiego statku Mentor, który rozbił się na atolu Ngaruangl na północ od Babeldaob. W roku 1899 Tobi wraz z Karolinami znalazła się pod kontrolą Niemiec. Do czasu I wojny światowej wchodziła w skład kolonii Nowa Gwinea Niemiecka. W czasach niemieckiego kolonializmu liczba ludności na wyspie systematycznie zaczęła maleć. Najpierw kolonizatorzy wywieźli pewną liczbę Tobijczyków do pracy w kopalni fosforytów, których złoże zostało odkryte na początku XX wieku na wyspie Angaur. Później wydarzeniami mającymi znaczący wpływ na spadek liczby ludności był katastrofalny tajfun i epidemie jakie nawiedziły Tobi i sąsiednie wyspy. Ogólnie liczba Tobijczyków spadła z tysiąca na początku XX w. do dwustu w latach czterdziestych^[8]. Gdy po zakończeniu I wojny światowej Niemcom odebrano wszystkie kolonie, Tobi wraz z innymi wyspami dzisiejszego Palau weszła w skład terytorium mandatowego pod kontrolą Japonii. W czasie panowania Japończyków mieszkańcy zaczęli zajmować się produkcją kopry. Na początku lat 30. dzięki działalności misyjnej hiszpańskiego jezuity ojca Marino de la Hoz wszyscy przeszli na katolicyzm^[11]. Zbudowano wtedy na wyspie kościół Góry Karmel^[12]. Czasy japońskie to także początek edukacji i kontaktów z nowoczesną medycyną. W roku 1945 japońskie terytorium mandatowe wraz z Tobi zajęły wojska amerykańskie, a od roku 1947 stało się ono terytorium powierniczym ONZ pod kontrolą Stanów Zjednoczonych do czasu uzyskania niepodległości przez Palau w roku 1994.

Dzieje wyspy w przekazach ustnych jej mieszkańców dzielą się na pięć okresów noszących nazwy w ich własnym języku tobi: Ifiri Mosuwe – czasy dawne, okres od zasiedlenia wyspy do momentu pierwszych kontaktów z cywilizacją zachodnią, Ifiri Ingris – czasy angielskie, okres sporadycznych kontaktów Tobijczyków z anglojęzycznymi załogami statków przepływających w pobliżu wyspy, Ifiri Doitch – czasy niemieckie, okres przynależności do kolonii Nowa Gwinea Niemiecka, Ifiri Sapan – czasy japońskie, okres przynależności do japońskiego Mandatu Południowego Pacyfiku, Ifiri Merik – czasy amerykańskie, okres gdy Tobi należała do Powierniczych Wysp Pacyfiku zarządzanych przez USA^[13].

Przypisy

Bibliografia

• Friends Of Tobi Island. friendsoftobi.org. [dostęp 2015-08-30]. (ang.).
• 2013 Statistical Yearbook Republic of Palau. palaugov.org. [dostęp 2015-08-30]. (ang.).