Tojeść rozesłana

Tojeść rozesłana

(c) I, Kenraiz, CC-BY-SA-3.0
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	pierwiosnkowate
Rodzaj	tojeść
Gatunek	tojeść rozesłana
Nazwa systematyczna
Lysimachia nummularia L. Sp. Pl. 148. 1753
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski

Kwiaty

Odmiana 'Aurea' w uprawie ogrodowej

Tojeść rozesłana (Lysimachia nummularia L.), zwyczajowo nazywana pieniążkiem^[4] – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny pierwiosnkowatych. Roślina występująca na większości obszaru Europy oraz w zachodniej Azji i na Kaukazie^[5]. W Polsce pospolita, spotykana na obszarze całego kraju, najczęściej na niżu i w niższych piętrach górskich.

Morfologia

Pokrój

Niewielka, przyziemna roślina okrywowa. Tworzy na ziemi kobierce o wysokości do 5 cm.

Łodyga

Delikatna, naga, czterokanciasta, gęsto ulistniona na całej długości, wznosząca się na wysokość około 5 centymetrów. Pędy płożące zakorzeniają się w węzłach. Osiągają 60 cm długości.

Liście

Soczyście jasnozielone, naprzeciwległe, okrągławe, tępe, czerwonawo kropkowane, całobrzegie. Ogonki krótkie lecz wyraźne. Liście są w charakterystyczny sposób ułożone w jednej płaszczyźnie z łodygą.

Kwiaty

Promieniste do 3 cm średnicy, na krótkich szypułkach. Rosną pojedynczo lub po dwa w kątach liści. Działki kielicha sercowato-jajowate, zrosłe, dwa razy krótsze od płatków. Korona zrosłopłatkowa w kolorze cytrynowo-żółtym lub intensywnie żółtym, wewnątrz często jest czerwonawo punktowana. 1 słupek, 5 pręcików.

Owoc

Torebka, pękająca pięcioma podłużnymi klapami.

Gatunek podobny

Tojeść gajowa, która ma jednak liście jajowate i zaostrzone, bez gruczołowatych kropek, działki kielicha nie mają sercowatej nasady – są szydlaste, kwiaty są mniejsze o średnicy poniżej 1,5 cm^[4].

Biologia i ekologia

Bylina, chamefit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Lubi gleby wilgotne, gliniaste, ubogie w związki mineralne. Najczęściej można ją spotkać nad brzegiem wód, w olszynach, w mokrych zaroślach, na wilgotnych polach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O/All. Agropyro-rumicion crispi^[6]. Liczba chromosomów 2n = 32,36,43,45.

Zastosowanie

• Roślina ozdobna: w Polsce stosowana do obsadzania oczek wodnych. Jest także dobrą rośliną okrywową i nadaje się do ogrodów skalnych. Niektóre odmiany są uprawiane w doniczkach jako rośliny pokojowe (pędy zwisają wówczas z doniczki). Szczególnie często uprawiana jest odmiana 'Aurea' o intensywnie żółtych liściach.
• Roślina lecznicza
  • Surowiec zielarski: surowcem zielarskim jest suszone ziele, stosowane czasem w postaci proszku. Zawiera saponiny, garbniki i kwas krzemowy.
  • Działanie: napar lub proszek, ma działania: ściągające, odkażające, przeciwbiegunkowe i przeciwreumatyczne. Preparaty stosowane są przy leczeniu szkorbutu, krwawieniach wewnętrznych, biegunkach, reumatyzmie i gruźlicy. Napar z tojeści rozesłanej zmieszany z naparem z rumianku stosowany jest do leczenia trudno gojących się ran.

Uprawa

• Wymagania. Jest mrozoodporna (strefy mrozoodporności 4-10^[7]). Najlepiej rośnie na glebach wilgotnych, a nawet podmokłych. Odmiana 'Aurea' wymaga silnego nasłonecznienia i stałej wilgotności – w takich warunkach jest najsilniej wybarwiona. Gdy rośnie w cieniu staje się zielona. Wymaga ziemi próchnicznej, żyznej i stale wilgotnej. Jest całkowicie mrozoodporna.
• Zabiegi pielęgnacyjne. Przez wiosnę i lato nawozi się wieloskładnikowymi nawozami. Ponieważ ma tendencję do rozpełzania się po ogrodzie (jej pędy ukorzeniają się), dobrze jest izolować ją od innych roślin np. kamieniami.
• Rozmnażanie. Najprościej przez podział ukorzenionych pędów. Można też ukorzeniać odcinki pędów.

Przypisy

Bibliografia

• Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
• Eugeniusz Radziul: Skalniaki. Warszawa: PWRiL, 2007. ISBN 978-83-09-01013-5.