Tomasz Kostuch
 podpułkownik | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1939–1950 |
| Siły zbrojne |
|
| Jednostki | 21 Batalion Czołgów Lekkich |
| Stanowiska | dowódca plutonu |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
  _2r_BAR.svg){kind=small}  | |
Tomasz Kostuch vel Tomasz Dulębiak vel Tomasz Pigwa, ps.: „Bryła”, „Klin” (ur. 21 listopada 1916 w Kielcach, zm. 17 kwietnia 1992 w Warszawie) – podpułkownik Wojska Polskiego, cichociemny.
Życiorys
Urodził się w rodzinie Tomasza, nauczyciela, i Stefanii z Kruczków. Po maturze w Warszawie w 1936 roku został przyjęty do Szkoły Podchorążych Broni Pancernych w Modlinie, którą ukończył w maju 1939 roku.
We wrześniu 1939 roku walczył w 21 batalionie czołgów lekkich jako dowódca 3 plutonu 1 kompanii. Był to jedyny batalion w Wojsku Polskim wyposażony w czołgi Renault R-35. 19 września przekroczył granicę polsko-rumuńską w Kutach. Był internowany w Rumunii. Po ucieczce z internowania w listopadzie przekroczył granicę rumuńsko-jugosłowiańską i przez Split dotarł 3 grudnia do Marsylii. W maju 1940 walczył jako dowódca plutonu I baonu czołgów 10 Brygady Kawalerii Pancernej. W tym czasie dostał swój pierwszy Krzyż Walecznych. W czerwcu 1940 roku przedostał się do nieokupowanej Francji, ale został aresztowany przez tajną policję francuską podległą rządowi w Vichy i umieszczony w obozie, z którego uciekł, został ponownie złapany i osadzony w obozie koncentracyjnym na południu Algierii, a później na Saharze: od 15 stycznia 1941 roku przebywał w obozach w Algierze, Oranie i Maroko. Uwolniony przez aliantów po inwazji na Afrykę Północną przedostał się do Casablanki i przez Gibraltar dostał się w grudniu 1942 roku do Wielkiej Brytanii. Znów walczył jako dowódca plutonu 1 pułku pancernego będącego jednostką 16 Brygady Pancernej, podporządkowanego 1 Dywizji Pancernej.
Po przeszkoleniu ze specjalnością w broni pancernej został zaprzysiężony 23 września 1943 roku, przeniesiony do Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza i przerzucony do Głównej Bazy Przerzutowej w Brindisi we Włoszech. Został zrzucony w Polsce w nocy z 15 na 16 kwietnia 1944 roku w ramach operacji lotniczej o kryptonimie „Wildhorn 1 – Most nr 1” na placówkę odbiorczą „Bąk” w okolicach Bełżyc i przydzielony do Warszawskiego Obszaru AK jako instruktor w ośrodku pancernym Obszaru „Wiatrak”: prowadził m.in. wykłady ze znajomości niemieckiej broni pancernej, w tym teoretyczne kursy jazdy.
Brał udział w powstaniu warszawskim w podobwodzie Śródmieście Południowe, jako kolejno: dowódca dyspozycyjnego patrolu saperów z miotaczem ognia (3–6 sierpnia), adiutant komendanta podobwodu i oficer taktyczny odcinka „Sarna” (od 27 sierpnia). Za waleczność na tym ostatnim stanowisku otrzymał swój drugi Krzyż Walecznych.
Po upadku powstania dostał się do niewoli niemieckiej. Od 5 października 1944 roku przebywał w obozach w Ożarowie, Sandbostel i Lubece. Ten ostatni obóz został wyzwolony 2 maja przez wojska brytyjskie. Kostuch przybył 11 maja 1945 roku do Wielkiej Brytanii, gdzie ukończył kurs w Wyższej Szkole Wojennej oraz służył w Polskich Siłach Zbrojnych. W 1946 roku powrócił do Polski i w 1947 roku został powołany do Ludowego Wojska Polskiego. Pracował w Sztabie Generalnym i był awansowany kolejno na majora i podpułkownika. W 1950 roku został przeniesiony do rezerwy i aresztowany przez Główny Zarząd Informacji. Skazano go na dożywocie. Został zwolniony z więzienia w 1956 roku. Pracował m.in. w Wydawnictwach Handlu Zagranicznego. Wystąpił w filmie dokumentalnym pt. Cichociemni z 1989[1].
Tomasz Kostuch w lipcu 1944 ożenił się z Zofią Grzymską (ur. 1917), z którą miał dwoje dzieci: Tomasza (ur. 1945) i Małgorzatę zamężną Górecką (ur. 1950).
W 1988 Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej wydało jego wspomnienia pt. Podwójna pętla – wspomnienia cichociemnego.
Awanse
- podporucznik – ze starszeństwem z dniem 1 sierpnia 1939
- porucznik – 1 marca 1944 roku
- kapitan – ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1945
- major – 1948
- podpułkownik –
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 13545[2]
- Krzyż Walecznych – dwukrotnie
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Złoty Krzyż Zasługi
Przypisy
- ↑ Cichociemni. filmpolski.pl. [dostęp 2014-01-15].
- ↑ Łukomski G., Polak B., Suchcitz A., Kawalerowie Virtuti Militari 1792 – 1945, Koszalin 1997, s. 440.
Bibliografia
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 3. Zwierzyniec – Rzeszów: Obywatelskie Stowarzyszenie „Ostoja”, 2002, s. 54–57. ISBN 83-902499-5-2.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 343. ISBN 83-211-0537-8.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, 1984, s. 200–201.
- Krzysztof A. Tochman, Kpt. Adam Boryczka ps. „Brona”, „Tońko” cichociemny, oficer AK, działacz Delegatury Zagranicznej Zrzeszenia WiN. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Wydział Nauk Historycznych i Społecznych, Praca doktorska przygotowana pod kierunkiem dr. hab. Grzegorza Ostasza, prof. PRz, Rzeszów 2012 [dostęp 2015-06-24] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-03].
- Tomasz Kostuch – cichociemny z Ursynowa. 2013-10-03. [dostęp 2013-11-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-10)].
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Poland badge. Second World War period Polish Army (post-1939 Free Polish Army) shoulder title.
Baretka: Krzyż Walecznych (1920) nadany dwukrotnie.