Tomasz Padura

Tomasz Padura
Tymko Padura
Ilustracja
Imię i nazwiskoTomasz Padura
Data i miejsce urodzenia21 grudnia 1801
Ilińce, gubernia kijowska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci20 września 1871
Koziatyn, gubernia kijowska
Dziedzina sztukipoezja
Ważne dzieła

Kozak

Tomasz Padura, także Tymko Padura (rzadziej Padurra) herbu Sas (ukr. Тимко Падура, ur. 21 grudnia 1801 w Ilińcach w guberni kijowskiej, zm. 20 września 1871 w Koziatynie w powiecie berdyczowskim guberni kijowskiej) – polsko-ukraiński poeta, kompozytor i pieśniarz.

Życiorys

Pochodził ze szlacheckiej rodziny herbu Sas. Ojciec był komornikiem bracławskim. Absolwent Liceum Krzemienieckiego. Zwolennik wspólnej walki o niepodległość Polaków i Rusinów. Uczestniczył w powstaniu listopadowym, walcząc w oddziale Wacława Rzewuskiego. Po upadku powstania dwa lata więziony przez władze carskie, po uwolnieniu osiadł we własnym majątku w Machnówce.

Był „śpiewakiem kozaczyzny”, popularyzującym ukraiński folklor poprzez muzykę. Tworzył wiersze liryczne, dumki, pieśni (komponował również muzykę do nich). Tłumaczył poezję Adama Mickiewicza (np. jest autorem przekładu na język ukraiński poematu Konrad Wallenrod).

Autor licznych pieśni (ok. 200 zarówno w języku polskim, jak i ukraińskim) i bardzo popularnych, śpiewanych po wsiach dumek ukraińskich (do których komponował także muzykę) takich jak: Zołotaja Boroda, Roman z Korzyry, Kozak, popularyzowanych przez samego Padurę, który w latach 1828–1829 wędrował po Ukrainie w przebraniu dida (dziada proszalnego) i śpiewał własne pieśni. Mówił sam o sobie: „Mickiewicz wielki poeta, ale kto go zna, a mnie śpiewa cała Polska i Ukraina”.

Pisał w języku polskim i ukraińskim. Jego polskojęzyczne prace zalicza się do tzw. szkoły ukraińskiej literatury polskiej.

Bywał błędnie uważany za autora tekstu pieśni Hej, sokoły, lecz pieśń ta jest wcześniejsza i pochodzi z jednej z oper lub wodewilów Macieja Kamieńskiego (1734–1821)[1]. W żadnym ze zbiorów z utworami Padury nie występuje ta pieśń. Również żaden znawca twórczości Padury nie potwierdza jego autorstwa[2].

Pochowany w Machnówce.

Twórczość

Ocena twórczości

Mimo swojego zaangażowania w miejscową twórczość nie był doceniany przez narodowych działaczy ukraińskich młodszego pokolenia. Zarzucano mu brak „ruskiego ducha”, za co był ostro krytykowany. Ukraiński uczony Jakiw Hołowacki pisał, że Padura nie tworzył w „czystym” języku ukraińskim, jego poematy tworzone na Ukrainie miały być mieszaniną języka ukraińskiego z rosyjskim, polskim, cerkiewnosłowiańskim[4] (por. surżyk), choć literacki język ukraiński dopiero kształtował się za jego pokolenia.

Podobnie wypowiadał się Franciszek Rawita-Gawroński w pracy „Tomasz Padurra (Monografia krytyczna)” (1889)[5]. Napisał tam:

Ani jeden z poetów polskich lub małorosyjskich, nawet tych, którzy pisali w porywach namiętności, nie opiewał rozbójnictwa z takim uwielbieniem, z jakim przedstawiał go Padura; Jeżeli tamci rzeź Lachów przedstawiali jako bohaterstwo, to ostatni przedstawia swoich bohaterów przelewających krew po prostu dla sztuki. Kozak Padury nie jest człowiekiem podążającym za jakimś celem (jakimkolwiek by on nie był), ryzykującym dla niego życiem swoim i innych, a po prostu wcielonym demonem.

De pokaże mstywa twar
Krasiat zemlu, krasiat wody
Krowli ryczki i pożar.

Pomimo tych słów krytyki utwory Padury cieszyły się na Ukrainie dużą popularnością. Wiele z nich weszło do folkloru i jest traktowanych przez samych Ukraińców jako ich pieśni ludowe.

Przypisy

  1. ↑ Żal - Utwory - Cyfrowa Biblioteka Polskiej Piosenki, bibliotekapiosenki.pl [dostęp 2021-01-12].
  2. ↑ Богдан Гальчак, Ольга Харчишин, Звідки прилетіли «соколи»? Рефлексії над генезою популярної пісні, uamoderna.com [dostęp 2021-01-12] (ukr.).
  3. ↑ Padura, Tomasz - Osoby - Cyfrowa Biblioteka Polskiej Piosenki, bibliotekapiosenki.pl [dostęp 2022-01-21].
  4. ↑ Jan Kozik, Ukraiński ruch narodowy w Galicji w latach 1830–1848, Kraków 1973, s. 43-44.
  5. ↑ Равита Ф. (Гавронський Ф.) Фома Падурра (Критический очерк) // Киевская старина. – 1889. – Т.26. – №9. – С.727-751.

Bibliografia

  • Inglot M. Padurra Tomasz. W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXV. Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk : Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1980, s. 13–15.
  • Inglot M., Tymko Padurra, czyli ziemiański romans z Ukrainą, Ukrajinśkyj Kałendar, 1979, s. 198–202.
  • Енциклопедія українознавства. Словникова частина. Перевидання в Україні. НТШ, Lwów 1996, tom 5, s. 1922 (w języku ukraińskim)
  • [М. Л. Гончарук. Коментарі] // Українські поети-романтики. Наукова думка, 1987, s. 546–548 (w języku ukraińskim)
  • Beauvois D., Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793-1914, Lublin 2005.
  • Bulzacki K., Polacy i Ukraińcy – trudny rozwód, Wrocław 1997.
  • Hrycak J., Historia Ukrainy 1772-1999. Narodziny nowoczesnego narodu, Lublin 2000, s. 47–48.
  • Kozik J., Ukraiński ruch narodowy w Galicji w latach 1830–1848, Kraków 1973.
  • Niedziela Z., Słowiańskie zainteresowania pisarzy lwowskich w latach 1830–1848, Kraków 1966.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Padurra Tumko.jpg
Autor: Walery Przyborowsky, Licencja: CC BY-SA 4.0
Last picture (photo) Tomasza Padurry