Tomasz Palacz

Tomasz Palacz

Data i miejsce urodzenia	1934 Lubomierz
Data śmierci	15 lipca 2009
Dyrektor Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku
Okres	od 1983 do 2004
Poprzednik	Janusz Przewoźny
Następca	Jacek Zapalski
Odznaczenia

Tomasz Palacz (ur. 15 października 1934^[1] w Lubomierzu, zm. 15 lipca 2009 w Orońsku) – historyk, polonista, kulturoznawca, regionalista i pedagog. W latach 1983-2004 dyrektor Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.

Życiorys

W 1957 r. zakończył studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Odbył praktykę w I Liceum Ogólnokształcącym im. Jana Długosza w Nowym Saczu. Miała ona być przygotowaniem do przyszłego zawodu nauczyciela^[2]. Jego wzorcem zawodowym stał się nauczyciel prowadzący, Antoni Sitek, którego lekcje były zawsze inne, interesujące i dograne. Tomasz Palacz pragnął, aby poprzez naukę języka uczeń mógł rozwijać swoje wrażenia twórcze i artystyczne, poznawać świat kultury zarówno materialnej, jak i duchowej w ich wzajemnych korelacjach. Z racji swojego pochodzenia, na miejsce zamieszkania swojej rodziny założonej już w czasach studenckich, wybrał Kielecczyznę, skąd pochodzi żona Palacza. Jak sam wspomina trafił do Szydłowca przypadkiem. Początkowo planował zamieszkać w Kielcach, jednak brak etatów w tamtejszych szkołach zmusił go do wyboru mniejszego miasta. Po przyjęciu do pracy w miejscowym liceum, stanowisko nauczyciela w Szkole Podstawowej nr 1 im. Jana III Sobieskiego otrzymała żona Palacza, Anna, także polonistka. Początkowo Tomasz Palacz uczył języka polskiego. W swojej pierwszej pracy starał się rozwijać młodzieńcze marzenia. Dobrze wspomina pracę z młodzieżą, zwłaszcza w starszych klasach, gdzie oddziały liczyły do dwudziestu uczniów. Dzięki temu szybko można się było rozeznać w powodzi nazwisk, wkrótce także w predyspozycjach, możliwościach intelektualnych i zainteresowaniach ucznia^[3].

W czasie pobytu w Szydłowcu rozpoczął samodzielne studia nad wkładem miasta w dzieje kultury regionu kielecko-radomskiego i Polski. Prowadził długie wycieczki, z których wynosił wiele obserwacji dotyczących architektury i urbanistyki. Zafascynował się dość licznymi, jak na tak małe miasto, zabytkami przeraziwszy się jednocześnie ich opłakanym stanem^[4]. Po formalnym uzupełnieniu wykształcenia rozpoczął także nauczanie historii w I Liceum Ogólnokształcącym im. Henryka Sienkiewicza. Na stanowisku nauczyciela pozostał do 1963 r. W tym też okresie zgromadził pokaźną bibliotekę prywatną, która zajmowała przede wszystkim białe kruki opisujące różne problemy literatury i kultury. Ciągle wspominał stratę części zbioru, która została zniszczona przez włamywaczy-uciekinierów z zakładu poprawczego^[5].

Od 1 listopada 1962 r. przeszedł do pracy w administracji szkolnej. Nadzorował pracę wszystkich szkół średnich i oświaty dorosłych jako podinspektor w Wydziale Oświaty Urzędu Miasta w Szydłowcu. Forsował obsadzanie nowych, do tej pory marginalizowanych przedmiotów artystycznych, nauczycielami-specjalistami, zwłaszcza także prywatnie twórcami. Miało to, według niego wpłynąć znacznie na charakter i jakość pracy w szkołach oraz rozwinąć wrażliwość artystyczną uczniów. dzięki jego działaniom w szydłowieckich placówkach oświatowych rozwinął się dogodny klimat do aktywizacji artystycznej młodzieży, którą prowadzili m.in. Alina Mączyńska, Irena Przybyłowska-Hanusz i Tadeusz Gogacz.

Tomasz Palacz był także aktywnym działaczem społecznym. To on właśnie rozbudził w środowisku lokalnym zamiłowanie do pogłębiania wiedzy i promocji turystycznej regionu. W 1966 r. założył wraz z grupą znajomych mu badaczy Towarzystwo Miłośników Ziemi Szydłowieckiej.

W rok później, został przeniesiony do Urzędu Powiatowego, gdzie także administrował lokalnymi placówkami kulturalnymi. Na nowym stanowisku rozpoczął od nowa organizowanie administracji kulturalnej powiatu. Z jego inicjatywy rozpoczęto interesować się kulturą ludową Przedgórza Iłżeckiego i sąsiedniej Równiny Radomskiej. Zainicjował także budowę domów kultury wraz z klubami Ruchu i Rolnika. Rozpoczęto budowę Domu Kultury w Pawłowie i renowację zamku w Szydłowcu, gdzie znalazł swoją siedzibę szereg instytucji oświatowych i kulturalnych (m.in. Powiatowy Dom Kultury, Powiatowa Biblioteka Publiczna, Okręgowa Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki i Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych). Z jego inicjatywy także doprowadzono do stanu użytkowania dwór w Orońsku, gdzie działała pracownia rzeźbiarska. Także do zasług Tomasza Palacza należy otworzenie Domu Turysty Pod Dębem w Szydłowcu oraz powołanie miejscowego oddziału PTTK.

Przez dwa lata, od 1970 r. był przewodniczącym Powiatowego Komitetu Kultury i Sztuki. Jesienią 1972 r. objął stanowisko kierownika Wydziału Kultury PMRN w Radomiu. Następnie (1975-1983) był dyrektorem Muzeum Okręgowego w Radomiu. W latach 1983-2004 był dyrektorem Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, którym to instytucjom poświęcił całą swoją twórczą energię i pasję. Prezes Fundacji im. Józefa Brandta.

Zmarł 15 lipca 2009 r. w Orońsku, gdzie został pochowany.

Odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

• Odznaka Zasłużony Działacz Kultury
• Złota Odznaka za Opiekę nad Zabytkami

Publikacje

Był wydawcą i redaktorem pism m.in. Rocznika Muzeum Radomskiego, rocznika Rzeźba Polska, Kwartalnika Rzeźby Orońsko. Rozbudowane zainteresowania regionalistyczne Tomasza Palacza narastały wychodzącymi z drukarń opracowaniami:

• Ziemia szydłowiecka w historii i kulturze Kielecczyzny
• Czarnolas Jana Kochanowskiego
• Orońsko – miejsce i ludzie
• Człek – Boże igrzysko. Jan Kochanowski w Radomskiem
• Skarbczyk Pamięci. Poeci okolic Orońska
• Odkrywanie Orońska
• Z pogranicza Orońska

Przypisy

Bibliografia

• Tomasz Palacz: Moje szydłowieckie lata [w:] Marek Marcinkowski (red.) 60 lat Liceum Ogólnokształcącego im. Henryka Sienkiewicza w Szydłowcu, Szydłowiec 2005