Tomasz Piskorski

Tomasz Henryk Piskorski

Tomasz Piskorski (1936)
podporucznik kawalerii
Data i miejsce urodzenia	21 grudnia 1898 Warszawa
Data i miejsce śmierci	kwiecień 1940 Charków
Przebieg służby
Lata służby	1916–1921 i 1939–1940
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	1 Pułk Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego, 2 Dywizja Piechoty Legionów, Grupa Operacyjna gen. Lucjana Żeligowskiego, 4 Armia (II RP), 21 Pułk Ułanów Nadwiślańskich
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, zajęcie Wilna, III powstanie śląskie, II wojna światowa, Bitwa pod Krasnobrodem (1939)
Odznaczenia

Tomasz Piskorski jako szwoleżer, z etyszkietami, z okresu walk o niepodległość Polski

Piskorski na obozie harcerskim

Piskorski w stroju harcerskim

Tomasz Henryk Piskorski (ur. 9 grudnia^?/ 21 grudnia 1898 w Warszawie, zm. w kwietniu 1940 w Charkowie^[1]) – polski prawnik, członek Polskiej Organizacji Wojskowej, oficer kawalerii Wojska Polskiego, działacz Związku Harcerstwa Polskiego, uczestnik walk o niepodległość Polski, ofiara zbrodni katyńskiej.

Wykształcenie i praca

Urodził się w rodzinie Wacława (1852–1928) i Kazimiery z Maciejewskich (1860–1919). Był młodszym bratem Leonarda (1883–1957).

Uczył się w Gimnazjum gen. Pawła Chrzanowskiego (późniejsze Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego), a następnie w Gimnazjum im. Rocha Kowalskiego w Warszawie. Zdał maturę eksternistycznie zimą 1919 roku (w czasie urlopu z wojska)^[2]. Po studiach w latach 1920–1925 (po demobilizacji) ukończył Wydział Nauk Politycznych i Społecznych Wolnej Wszechnicy Polskiej (WWP).

W latach 1926–1938 pracował jako senior w seminarium prawa konstytucyjnego WWP prof. Władysława Maliniaka. Był współzałożycielem i długoletnim przewodniczącym Towarzystwa Przyjaciół Wolnej Wszechnicy Polskiej. Od 1938 roku jako starszy radca organizował Wydział Rzemiosła w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. W tym samym roku otworzył przewód doktorski na temat zastępstwa głowy państwa. 1 września 1939 miał objąć urząd wojewody poznańskiego, jednak uniemożliwił to wybuch II wojny światowej^[3].

Udział w walkach o niepodległość Polski

W 1916 roku Tomasz Piskorski wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej i jesienią 1918 roku pełnił funkcję komendanta VI dzielnicy w Warszawie. Był trzykrotnie aresztowany i przez tydzień więziony na Pawiaku. W listopadzie 1918 roku uczestniczył w rozbrajaniu Niemców w garnizonie warszawskim.

W lutym 1919 roku zaciągnął się do 1 pułku szwoleżerów Józefa Piłsudskiego w Hrubieszowie. W kwietniu tego roku wziął udział w wyprawie wileńskiej, walcząc w szeregach szwadronu technicznego dowodzonego przez Mieczysława Bernadzikiewicza. W lipcu został odkomenderowany do Szkoły Podchorążych w Warszawie, a w październiku – do służby wywiadowczej 2 Dywizji Piechoty Legionów.

W końcu lutego 1920 roku został przeniesiony do Grupy Operacyjnej gen. Lucjana Żeligowskiego, później do dowództwa 4 Armii. W połowie sierpnia tego roku działał w Związku Obrony Ojczyzny na Lubelszczyźnie, gdzie wkrótce został instruktorem wywiadowczym w pow. hrubieszowskim i włodzimierskim. Służył w wojsku aż do demobilizacji w listopadzie 1920 roku^[2].

Piskorski brał udział w III powstaniu śląskim.

We wrześniu 1939 roku zgłosił się po raz czwarty ochotniczo do wojska^[3]. Otrzymał przydział do 21 pułku Ułanów Nadwiślańskich^[4][5] lub na szefa transportu Łódź–Lublin, gdzie brał udział w walkach obronnych^[6]. Walczył pod Krasnobrodem. Został internowany przez Armię Czerwoną. Trafił do obozu w Starobielsku, został rozstrzelany w kwietniu 1940 roku w Charkowie^[1][7].

Harcerstwo

Tomasz Piskorski związał się na stałe z harcerstwem w 1911 roku, początkowo jako uczeń w liceum Chrzanowskiego^[8] w drużynie skautowej, która później przyjęła nazwę 2 Warszawska Drużyna im. Tadeusza Rejtana. Już jako instruktor harcerski brał udział w zjeździe połączeniowym 1 listopada 1916 roku w Warszawie czterech organizacji skautowych w Związek Harcerstwa Polskiego. W roku 1916 roku wspólnie z legionistą sierżantem Antonim Mańkowskim założył pierwszą drużynę harcerską na terenie Wołomina, łącząc samodzielne zastępy i tworząc 1 Wołomińską Drużynę Harcerską. Do drużyny zwerbowali głównie chłopców z ulicy i rodzin robotniczych. Drużynowym, a po rozrośnięciu się struktury harcerskiej około 1920 roku do hufca – hufcowym był Tomasz Piskorski, uznawany dziś za twórcę Hufca ZHP Wołomin.

W 1918 roku został komendantem 24. drużyny im. Jana Karola Chodkiewicza. W czerwcu 1920 roku w czasie służby wojskowej zorganizował wśród harcerzy w Mińsku Litewskim oddział wywiadowczy. Był hufcowym, a potem zastępcą komendanta Chorągwi Warszawskiej Męskiej. Wizytował obozy drużyn warszawskich, np. obóz 17. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej w Rytrze^[9]. Latem 1923 roku był zastępcą komendanta trzeciego kursu instruktorskiego Chorągwi Warszawskiej Męskiej w Mickunach na Wileńszczyźnie (90 uczestników)^[10]. W listopadzie 1925 roku został mianowany komendantem Chorągwi Warszawskiej Męskiej. Pełnił tę funkcję do marca 1929 roku.

Organizował i kierował 4 zjazdami starszego harcerstwa.

W kwietniu 1926 roku zorganizował w Sromowcach Niżnych 3. Zjazd Programowy Starszego Harcerstwa i kierował jego obradami. Eugeniusz Sikorski pisze o tym zjeździe:

Był twórcą i następnie kierownikiem kręgu starszoharcerskiego im. Zygmunta Jeża-Miłkowskiego (tzw. Jeżów). W sierpniu 1928 roku zorganizował 4. Zjazd Starszego Harcerstwa w Pieninach^[8]. W lipcu 1930 roku był komendantem 5. zjazdu starszoharcerskiego w Kiełpinach. Był przewodniczącym komitetu redakcyjnego pracy zbiorowej „Polacy na Dżembori” (wydanej w 1931 roku), w której zamieścił swój artykuł pod tym samym tytułem. Kierował w sierpniu 1931 roku wyprawą polskiej delegacji na 1. Międzynarodowy Zlot Starszych Skautów (Roversów) w Kantersteg w Szwajcarii.

W kwietniu 1931 roku przewodniczył w Warszawie IV konferencji żeglarskiej, poświęconej zagadnieniom rozwoju żeglarstwa i ustaleniu programu prac na najbliższą przyszłość^[11].

Był inicjatorem zbiórki pieniędzy na duży, 100-tonowy żaglowiec harcerski:

W sierpniu 1932 roku był komendantem obozu 6. Zjazdu Starszego Harcerstwa w Garczynie. W 1933 roku został powołany na kierownika Wydziału Starszego Harcerstwa w Głównej Kwaterze Harcerzy^[14]. W kwietniu tego roku w czasie zlotu starszoharcerskiego w Starej Miłośnie został wybrany do Rady Starszego Harcerstwa. Jako jej delegat uczestniczył w konferencji Roversów w Jamboree w Gödöllő na Węgrzech, gdzie wygłosił referat o ruchu starszoharcerskim w Polsce. Również w 1933 roku był przewodniczącym Komisji Osobowej przy Głównej Kwaterze Harcerzy.

W tym okresie uczestniczył w ochronie i wyrwaniu ZHP spod wpływów nacjonalistycznych^[2]. M.in. wraz z Janem Mauersbergerem należał w kierownictwie Związku do grupy o orientacji piłsudczykowskiej, której celem było ograniczenie klerykalizmu w ZHP i dopuszczenie do udziału w organizacji dzieci i młodzieży mniejszości narodowych^[15].

Należał do komitetu organizacyjnego Jubileuszowego Zlotu ZHP w Spale w 1935 roku. Jesienią tego roku przewodniczył zorganizowanej przez siebie ponad stuosobowej wyprawie starszych harcerzy i instruktorów na 2. Międzynarodowy Zlot Roversów na wyspie Ingarö w Szwecji^[16].

Był wiceprzewodniczącym warszawskiego Koła Harcerzy z Czasów Walk o Niepodległość.

W 1936 roku opracował komentarz do prawa harcerskiego dla starszych harcerzy, który został przyjęty na 8. Zjeździe Harcerstwa Starszego 24–30 sierpnia 1936 roku nad jeziorem Narocz^[11].

W końcu 1936 roku został pełniącym obowiązki Naczelnika Harcerzy. Był nim do początku 1937 roku.

W dniach 5–28 sierpnia 1938 roku Tomasz Piskorski był zastępcą komendanta kursu podharcmistrzowskiego Chorągwi Warszawskiej nad Wigrami. W kursie tym uczestniczył m.in. Jan Bytnar, bohater książki Aleksandra Kamińskiego Kamienie na szaniec. Jan Bytnar wspominał bardzo ciekawe, gorące dyskusje na tematy związane z problematyką społeczną i ekonomiczną, a także i polityczną. Zdobył tam stopień harcerza Rzeczypospolitej^[17].

Działalność w OMN, „PET”, Związku Młodzieży Polskiej „ZET” i ZPMD

W szkole Chrzanowskiego został przyjęty do Organizacji Młodzieży Narodowej (OMN) i wkrótce potem do „PET”.

W czasie studiów został przyjęty do Związku Młodzieży Polskiej „ZET”. Po rozłamie w 1923 roku (w wyniku sprzeciwu wobec przejmowania kontroli nad Związkiem przez Młodzież Wszechpolską) powstał Związek Polskiej Młodzieży Akademickiej, który zwołał pierwszy zjazd w kwietniu 1923 roku. Na zjeździe tym powołano 7-osobowy Centralny Komitet Akademicki, w skład którego wszedł m.in. Piskorski^[2].

W 1924 roku wziął udział w III Zjeździe Ogólnym OMN Szkół Wyższych w Lublinie, gdzie został wybrany na przewodniczącego prezydium^[18]. Po połączeniu się kilku organizacji w 1927 roku powstał Związek Polskiej Młodzieży Demokratycznej (ZPMD). W czasie Pierwszego Ogólnego Zjazdu ZPMD w Warszawie w grudniu 1927 roku został wybrany do Prezydium Związku^[18].

W 1925 roku Piskorski – wraz ze swoją późniejszą żoną – Marią Podgórską reaktywował „PET” (po likwidacji tej organizacji w 1921 roku)^[2]

W tym samym roku zainicjował powołanie (w 1926 roku) Związku Seniorów Organizacji Młodzieży Narodowej. Nazwę tę zmieniono w następnym roku na Związek Seniorów OMN i ZPMD. Wszedł również do pierwszego Tymczasowego Zarządu. Przed II Zjazdem organizacji (w 1934 roku) był sekretarzem jej zarządu.

Na przełomie lat 20. i 30. redagował organ ZPMD − kwartalnik „Brzask”^[19].

Na II Zjeździe Seniorów OMN i ZPMD w 1934 roku podjęto uchwałę o zorganizowaniu w 1936 roku obchodów 50. rocznicy pierwszego zebrania Warszawskiego Koła ZET-u. Piskorski został referentem organizacyjnym Zjazdu i członkiem Głównego Komitetu Organizacyjnego (uczestników zjazdu było ponad 1000).

Kierował pracami komisji organizacyjnej, a w jej składzie kilkoma podkomisjami. W 1935 roku Zarząd Główny Seniorów przyjął wytyczne organizacyjne Piskorskiego^[18]. Piskorski przygotował na Zjazd Wykaz poległych i zmarłych uczestników ruchu niepodległościowego Młodzieży Narodowej w okresie 1886–1936. Gromadził archiwum ZET-owe, opracował sprawozdanie z Jubileuszowego Zjazdu. Całe archiwum (wraz z kilkunastoma tomami jego dzienników) spłonęło w powstaniu warszawskim.

Uczestnictwo w innych organizacjach

Zarząd Stowarzyszenia Bratniej Pomocy w 1921 roku. Siedzą: po lewej Tomasz Piskorski – prezes i po prawej – Stanisław Dubois – wiceprezes

• prezes Bratniej Pomocy w czasie studiów
• prezes Organizacji Młodzieży Narodowej (OMN) w czasie studiów
• członek Związku Patriotycznego
• członek Związku Naprawy Rzeczypospolitej
• przewodniczący Towarzystwa Wolnej Wszechnicy Polskiej
• redaktor organu ZPMD „Brzask”
• wicedyrektor Biura Związku Polaków z Zagranicy (1933 rok)
• praca w Lidze Morskiej i Kolonialnej w 1935–1938, gdzie wraz z Wiesławem Czermińskim zorganizował Wydział Młodzieżowy i został jego kierownikiem. W ramach prac tego wydziału prowadził szkolenia w urządzanych przez siebie obozach nad morzem (sam był ratownikiem morskim). W 1936 roku opracował sprawozdanie Głównego Komitetu Wykonawczego Święta Morza w 1935 roku
• po Zjeździe Uczestników Walki o Szkołę Polską w 1936 roku zorganizował – wspólnie z Zofią Wańkowicz i Stefanem Szwedowskim – komitet, który zebrał dość znaczną sumę na rzecz polskich szkół w Bytomiu i Cieszynie, które wtedy leżały poza granicami Polski.

Twórczość

Ostatnia pocztówka od Tomasza Piskorskiego z obozu dla internowanych w Starobielsku z 12 lutego 1940 roku

Symboliczny grób Piskorskiego, gdzie leżą również jego żona i córki

Tablica poświęcona ofiarom stalinowskim, wśród upamiętnionych jest Tomasz Piskorski

Uroczystość posadzenia Dębu Pamięci dla uhonorowania Tomasza Piskorskiego. Dąb sadzą Tomasz Chlebowski (po lewej), wnuk Tomasza Piskorskiego i Waldemar Miśko, burmistrz Karlina

Tablica poświęcona związanym z Sadybą oficerom WP zamordowanym w Katyniu i Charkowie, wśród nich Tomaszowi Piskorskiemu, w dniu jej odsłonięcia, 9 kwietnia 2022 roku na Skwerze Ormiańskim w Warszawie. Za tablicą widocznych jest 18 młodych dębów poświęconych tym oficerom.

Książki

• Polacy na Dżembori. Wspomnienia z Międzynarodowego Zlotu Skautowego w Arrowe Parku pod Birkenhead Anglia 1929 r. Wydawnictwo zbiorowe pod redakcją komitetu w składzie: przewodniczący Tomasz Piskorski, członkowie – Eugeniusz Ryszkowski i Eugeniusz Konopacki. Warszawa 1931. Nakładem Komendy Wyprawy Polskiej na Dżembori. Druk. St. Niemiry Syn i S-ka^[20]

• W przededniu ofensywy harcerskiej na młodzież. Wytyczne pracy Głównej Kwatery Harcerzy na rok 1934 (1933)
• Komitet Wychowania Narodowego Młodzieży Polskiej z zagranicy przy Radzie Organizacyjnej Polaków z Zagranicy (1933)^[21]
• Książka o Polsce dla młodzieży polskiej zagranicą (1934)
• Krąg Starszoharcerski. Wskazania organizacyjne, metodyczne i programowe (Biblioteczka Starszoharcerska 1935)
• Konstytucja 1935 r. a t.zw. tytuły rodowe (1936)
• XV-lecie Starszego Harcerstwa (Katowice 1936)
• Katalog prasy skautowej (1937, wydana w 3 językach)
• W pięćdziesiątą rocznicę powstania „Zetu”. Sprawozdanie ze Zjazdu Uczestników Ruchu Niepodległościowego Związku Młodzieży Polskiej („Młodzieży Narodowej”) 28 i 29 IX 1936 w Warszawie (1937).

Inne

• Zjazd Lubelski OMN w roku 1924, w: Akademicka Młodzież Demokratyczna w Lublinie w latach 1920–1930, Lublin, 11 maja 1930.
• W sprawie bibliografii harcerskiej, w: Harcerstwo. Organ Naczelnictwa Związku Harcerstwa Polskiego, Warszawa, Rok I, nr 4 (grudzień 1934)
• Sprawozdanie Zarządu Głównego Związku Seniorów Organizacji Młodzieży Demokratycznej Szkół Wyższych 1926–1934 (1934)
• Redakcja i wstęp do pracy Ingarö − Wyspa Braterstwa: Wspomnienia z wyprawy polskiej na 2-gi Światowy Zlot Roversów na Ingarö w Szwecji w 1935 r. Wacława Błażejewskiego (1936)^[22]
• Wykaz poległych i zmarłych uczestników ruchu niepodległościowego Młodzieży Narodowej (członków Związku Młodzieży Narodowej „Zet”), Organizacji „Przyszłość-Pet” i innych stopni organizacyjnych w okresie lat 1866–1936 (Warszawa 1936)
• Wspomnienie pośmiertne o Kazimierzu Stańczykowskim (1901–1937) (Warszawa 1937)
• Niepełny wykaz członków Związku Młodzieży Polskiej ZET i Związku Patriotycznego oraz organizacji pochodnych starszego społeczeństwa, „Przyszłość” − ZET, Organizacja Młodzieży Narodowej Szkół Wyższych i Średnich OMNSW, OMNSŚ, Grupy Narodowe, Związek Młodej Polski, Związek Rad Ludowych i inne ekspozytury zewnętrzne w okresie 1889–1966 (razem z Z. Dłużewską-Kańską i S. Szwedowskim), maszynopis w posiadaniu Tadeusza W. Nowackiego^[23]
• Słownik ruchu zetowego (razem ze S. Szwedowskim i Z. Dłużewską-Kańską), maszynopis w posiadaniu Tadeusza W. Nowackiego^[23].

Awanse

• kapral – 25 kwietnia 1920 roku
• podporucznik kawalerii – ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1925 roku^[5][24]
• porucznik – pośmiertnie, 5 października 2007 roku^[25][26].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Niepodległości (27 czerwca 1938)^[27]
• Krzyż Walecznych^[28]
• Złoty Krzyż Zasługi (25 lutego 1939)^[29]
• Srebrny Krzyż Zasługi (9 listopada 1932)^[30]
• Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowej nr 1589
• Krzyż Legionowy nr 206
• Honorowy Krzyż Harcerzy z Czasów Walk o Niepodległość (nr 22) – decyzją Komisji Głównej Harcerzy z Czasów Walk o Niepodległość przy Naczelnictwie ZHP z dnia 15 grudnia 1938 roku
• Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939 nr 7761 (pośmiertnie, 15 sierpnia 1985 w Londynie)

Życie rodzinne

Ożenił się z Marią z Podgórskich (1906–1980) w 1928 roku. Zamieszkali przy ul. Nowy Zjazd 3 m. 5 w Warszawie^[31], tel. 2-53-97^[32]. Mieli 2 córki:

• Annę (1929–1983, pochowaną w tym samym grobie, co jej ojciec); Anna była chemikiem, mieszkała w Warszawie, wyszła za mąż za Cezarego Chlebowskiego i miała z nim 2 dzieci: Tomasza Chlebowskiego, męża Elżbiety Regulskiej-Chlebowskiej i Weronikę Chlebowską-Dziadosz,
• Katarzynę (1937–2010), warszawską rzeźbiarkę; zginęła 10 kwietnia 2010 roku w katastrofie polskiego samolotu Tu-154M w Smoleńsku.

Po śmierci

Symboliczny grób

W latach 60. powstał na warszawskich Starych Powązkach symboliczny grób Tomasza Piskorskiego (kwatera 18-1-1)^[33]. W grobie tym zostały również pochowane:

• w 1980 roku – Maria Piskorska
• w 1983 roku – Anna Piskorska-Chlebowska
• w 2010 roku – Katarzyna Piskorska.

Drużyny harcerskie im. Tomasza Piskorskiego

• Starszoharcerska drużyna 10 DSH Con-cordia im. Tomasza Piskorskiego w Sejnach^[34] rozwiązana 18 grudnia 2008 roku^[35].

Tablice poświęcone Tomaszowi Piskorskiemu

• tablica w murze ogrodzenia kościoła św. Antoniego z Padwy na warszawskim Czerniakowie
• tablica na murze kościoła św. Karola Boromeusza na warszawskich Powązkach
• 17 września 2021 roku na terenie kościoła Matki Bożej Częstochowskiej w Wołominie na pomniku poświęconym ofiarom zbrodni stalinowskich odsłonięto tablicę pomordowanych na Wschodzie osób związanych z Wołominem i wśród nich jest nazwisko Tomasza Piskorskiego
• 9 kwietnia 2022 roku na terenie Skweru Ormiańskiego przy ul. Powsińskiej w Warszawie odsłonięto tablicę poświęconą pamięci 18 oficerów Wojska Polskiego, związanych z warszawską Sadybą, zamordowanych w Katyniu i Charkowie. Tomasz Piskorski był jednym z nich, dzięki jego małżeństwu z Marią Podgórską mieszkającą wcześniej z rodzicami w willi Podgórskich. Za tablicą znajduje się krąg 18 dębów poświęconych tym oficerom.

Inne formy upamiętnienia

Na terenie szkoły podstawowej im. Macieja Rataja w Karwinie 18 września 2012 roku posadzono Dąb Pamięci dla uhonorowania Tomasza Piskorskiego.

Zobacz też

• Hufiec ZHP Wołomin
• Jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• Obozy NKWD dla jeńców polskich
• Zbrodnia katyńska

Przypisy

Bibliografia

• Grzegorz Nowik: Straż nad Wisłą. T. 1–3. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2001. ISBN 83-88794-55-8.
• Eugeniusz Sikorski: Szkice z dziejów harcerstwa polskiego w latach 1911–1939. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1989. ISBN 83-223-2240-2.
• JanuszJ. Wojtycza JanuszJ. (red.), Harcerski Słownik Biograficzny, t. 3, Warszawa: Muzeum Harcerstwa – Marron Edition, 2012, s. 157–160, ISBN 978-83-932229-2-6 .

Linki zewnętrzne

• Tomasz Piskorski – publikacje w bibliotece Polona