Tomasz Sikorski (kompozytor)

Tomasz Sikorski
Data i miejsce urodzenia

19 maja 1939
Warszawa

Pochodzenie

polskie

Data i miejsce śmierci

12 listopada 1988
Warszawa

Instrumenty

fortepian

Gatunki

muzyka poważna, muzyka współczesna

Zawód

kompozytor, pianista

Tomasz Sikorski (ur. 19 maja 1939 w Warszawie, zm. 12 listopada 1988 tamże) – polski kompozytor i pianista. Syn teoretyka i kompozytora Kazimierza Sikorskiego (1895–1986).

Życiorys

W PWSM w Warszawie studiował kompozycję oraz fortepian (1956–63), uczył się także w Paryżu u Nadii Boulanger (1965–1966). W latach 1963–1968 wykładał w PWSM w Warszawie. W 1962 roku zadebiutował jako pianista na festiwalu „Warszawska Jesień”. W latach 1966–1974 pracował w Komisji Repertuarowej festiwalu "Warszawska Jesień". Był jednym z współzałożycieli zespołu „Warsztat Muzyczny". W 1967 założył zespół „Ad novum", w którym grali również Zbigniew Rudziński (fortepian), Andrzej Wojakowski (flet) i K. Woźniak (perkusja). Równocześnie występował jako solista, grając przede wszystkim własne utwory. Po raz ostatni wystąpił publicznie podczas pierwszego polskiego wykonania Hymnos na „Warszawskiej Jesieni” w 1981 roku[1].

Jeszcze w czasach studiów zainteresowała go muzyka elektroniczna; powstały wtedy Echa II i Antyfony z taśmą. Podczas pobytu w USA na stypendium Senior Fulbright Program skomponował Samotność dźwięków na taśmę. Przede wszystkim jednak komponował na fortepian: solo lub w zespołach o różnym składzie.

Podobnie jak wielu polskich kompozytorów jego pokolenia, we wczesnych utworach eksperymentował z niekonwencjonalnymi sposobami gry i śpiewu, w poszukiwaniu nowych brzmień (sonoryzm). Ten nurt twórczości Sikorskiego najpełniej reprezentują utwory takie, jak Antyfony (1963 roku), Echa II (1961–63), Prologi (1964), Concerto breve (1965) oraz Sequenza I (1966)[2]. Na przykład w partii sopranu w utworze Antyfony zastosował glissando, skoki o duże interwały, staccato wykonywane w szybkim tempie). Wkrótce jednak w jego muzyce objawiły się również cechy znamienne dla minimalizmu: powtarzanie współbrzmień lub motywów, długo wytrzymywane dźwięki[3]. W jednym z najpopularniejszych utworów Sikorskiego Holzwege na orkiestrę występują dwa plany. Jeden stanowią „barwne plamy” grane przez instrumenty dęte i perkusyjne, a drugi monotonne tło skrzypiec wykonujących długi dźwięk oraz powtarzany motyw (interwał trytonu).

Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 103-6-7)[4].

Twórczość

W minimalistycznych utworach Sikorskiego materiał motywiczny, rytmiczny i harmoniczny jest z zasady bardzo skromny. Skrajny jest pod tym względem utwór Samotność dźwięków, który tworzy jeden dźwięk. Motywy są wielokrotnie i długo powtarzane. Czasem powtarzane są w stałym tempie, kiedy indziej coraz wolniej lub coraz szybciej, albo z nieregularnymi zmianami tempa. Występuje też przesuwanie faz, wynikające z różnicy tempa w jakim wykonywana jest taka sama muzyka. Na przykład w utworze Diafonia dwaj pianiści wykonują ten sam materiał dźwiękowy nierównocześnie, a ponadto mogą wstawiać pauzy w dowolnych miejscach, niezależnie od siebie. W utworze Choroba na śmierć drugi fortepian za każdym razem wchodzi nieco później niż pierwszy. W Muzyce nasłuchiwanej oba fortepiany grają w różnych tempach.

Symbolem jego muzyki jest romboid, oddziałujący na różne elementy jego utworów. Po raz pierwszy pojawia się w utworze Prologues (1964). "Pojawianie się romboidu wynika z założonej przez Sikorskiego nierównomierności w każdym z elementów muzyki. Nierównomierność ta polega na starannym unikaniu bezpośredniej powtarzalności takich samych szczegółów, jak np. dwie identyczne wartości rytmiczne czy dwa identyczne zwroty melodyczne".[5]

Uważany za pierwszego polskiego minimalistę, Sikorski stał się w latach dziewięćdziesiątych postacią nieomal kultową w środowiskach młodzieży zainteresowanej nowoczesną muzyką. Specyficzną aurę wokół jego muzyki stwarzał fakt, iż inspirował się Borgesem, Kierkegaardem i filozofią egzystencjalną. Przystępność jego muzyki zwiększała tonalna harmonia, ułatwiająca kontemplowanie jego utworów.

Kompozycje

  • Dwa preludia na fortepiany, 1955
  • Wariacje na fortepian i perkusję, 1960 (niewydane)
  • Echa II na 2 lub 4 fortepiany, dzwony, 4 gongi, 4 tam-tamy i taśmę magnetofonową, 1961-1963
  • Szkice na kwartet smyczkowy, 1962 (niewydane)
  • Antyfony na sopran, fortepian, waltornię, dzwony, 4 gongi i taśmę magnetofonową, 1963
  • Prologi na chór żeński, 2 fortepiany koncertujące, 4 flety, 4 waltornie i perkusję, 1964
  • Concerto breve na fortepian, 24 instrumenty dęte i 4 perkusje, 1965
  • Monodia e sequenza na flet i fortepian 1966
  • Sequenza I na orkiestrę, 1966
  • Sonant na fortepian, 1967
  • Intersection na perkusję, 1968 (niewydane)
  • Diafonia na dwa fortepiany, 1969
  • Homofonia na waltornie, trąbki, puzony, fortepian i gong, 1968-1970
  • Muzyka na instrumenty dęte blaszane i tam-tamy, 1969 (niewydane)
  • Na smyczki na troje skrzypiec i trzy altówki, 1970
  • Collage na chór żeński, instrumenty i taśmę magnetofonową, 1970 (niewydane)
  • Musique diatonique na instrumenty dęte i 8 gongów 1970 (niewydane)
  • Vox humana na chór mieszany, 2 fortepiany, 12 instrumentów dętych blaszanych, 4 gongi i 4 tam-tamy, 1971-1972
  • Przygody Sindbada żeglarza, opera radiowa na 6 głosów mówionych, sopran, tenor, chór żeński i orkiestrę 1971-1972
  • Zerstreutes Hinausschauen (Widok z okna oglądany w roztargnieniu) na fortepian, 1971/1972
  • Bez tytułu na fortepian i trzy dowolne instrumenty 1972
  • Holzwege (Drogi donikąd) na orkiestrę, 1972
  • Muzyka nasłuchiwania na 2 fortepiany, 1973
  • Muzyka z oddali na chór, instrumenty dęte, fortepian i perkusję, 1974
  • Inne głosy na 24 instrumenty dęte, 4 gongi i dzwony, 1975
  • Samotność dźwięków na taśmę magnetofonową, 1975
  • Choroba na śmierć na głos recytujący, 2 fortepiany, 4 trąbki i 4 waltornie (tekst: Søren Kierkegaard), 1976
  • Music in twilight (Muzyka w półcieniu) na fortepian i orkiestrę, 1978
  • Hymnos na fortepian, 1979
  • Struny w ziemi na smyczki, 1979-1980
  • Monofonia na orkiestrę, 1979-1980 (niewydane)
  • Lontano na orkiestrę, 1979-1980 (niewydane)
  • Osinato na orkiestrę, 1979-1980 (niewydane)
  • Autograf na fortepian, 1980
  • Modus na puzon, 1980
  • W dali ptak na głos recytujący, klawikord i taśmę magnetofonową (tekst: Samuel Beckett), 1981
  • Dwa portrety na orkiestrę, 1981-1982 (niewydane)
  • Paesaggio d'inverno (Pejzaż zimowy) na smyczki, 1982
  • Modus na wiolonczelę, 1982 (niewydane)
  • Eufonia na fortepiany, 1982
  • Autoportret na orkiestrę, 1983
  • Autoritratto na dwa koncertujące fortepiany i orkiestrę, 1983
  • Mały koncert na orkiestrę, 1983 (niewydane)
  • Recitativo ed Aria na smyczki 1983/1984 (niewydane)
  • La notte ("Omaggio a Friedrich Nietzsche") na smyczki, 1984
  • Rondo na klawesyn, 1984 (niewydane)
  • Moderato cantabile na wiolonczelę, 1986 (niewydane)
  • Das Schweigen der Sirenen (Milczenie syren, według Franza Kafki) na wiolonczelę, 1986 (niewydane)
  • Omaggio "in memoriam Jorge Luis Borges" na 4 fortepiany i orkiestrę, 1987 (niewydane)
  • Diario 87 na taśmę magnetofonową i głos recytujący, 1987 (niewydane)

Przypisy

  1. ↑ Tomasz Piotrowski, Biografia, www.sikorski.polmic.pl [dostęp 2018-07-10] (pol.).
  2. ↑ Tomasz Piotrowski, Okres sonorystyczny (1963–1969), www.sikorski.polmic.pl [dostęp 2018-07-10] (pol.).
  3. ↑ Joanna Miklaszewska, Polski minimalizm – mit czy rzeczywistość?, „Glissando”, nr 7, 2005, ISSN 1733-4098.
  4. ↑ Cmentarz Stare Powązki: HELENA SIKORSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-10-29].
  5. ↑ Krzysztof Baculewski Historia muzyki polskiej. Współczesność, Warszawa 2012, s. 83.

Bibliografia

Linki zewnętrzne