Tomasz Szumski (nauczyciel)

Tomasz Szumski (ur. 1778 na Litwie[1], zm. 9 grudnia 1840 w Krotoszynie) – polski nauczyciel gimnazjalny, polonista, księgarz (według Marcelego Mottego właściciel najdawniejszej księgarni polskiej w Poznaniu, co nie było prawdą, gdyż do 1815 funkcjonowała księgarnia założona w 1761 przez Piotra Krzysztofowicza[1]), autor podręczników do języka polskiego[2].

Życiorys

Był synem Jana, polskiego oficera, który poległ w powstaniu kościuszkowskim w rejonie Warszawy. Z uwagi na sieroctwo i biedę od młodych lat ciężko pracował, m.in. jako robotnik i wędrowny aktor. W czasie swoich wędrówek dobrze opanował języki rosyjski, niemiecki i francuski, co pozwoliło mu z czasem podjąć pracę guwernera, który nauczał języków dzieci w zamożnych domach na terenie Rosji, Niemiec i Francji. Został protegowanym Radziwiłłów w Berlinie, gdzie dzięki ich wsparciu otrzymał posadę nauczyciela berlińskiej Akademii Wojskowej. W 1807 służył krótko w armii Księstwa Warszawskiego, ale tę służbę porzucił. Do lat 30. XIX wieku nauczał w poznańskim gimnazjum języka polskiego, niemieckiego i francuskiego. Od 1 grudnia[1] 1809 do 1824 był w Poznaniu właścicielem księgarni połączonej z wypożyczalnią[3] liczącą około 8000 tomów[1]. Działała ona w domu kupca Hellinga na Starym Rynku 55[1]. Oferował m.in. druki sprowadzane z zagranicy, jak również z pozostałych zaborów (Warszawa, Wilno, Kraków)[2]. Regularnie wydawał katalogi. Po zamknięciu działalności sprzedał placówkę niemieckiemu księgarzowi Ernstowi S. Mittlerowi, co mogło być wywołane naciskiem władz pruskich, by nie łączył działalności nauczyciela z handlem[1].

Według Marcelego Mottego kompanijki nadzwyczaj lubił, szczególnie partyjki wista i nie wista..., z którego to powodu źle mu się powodziło. Jarosław Maciejewski tak o nim pisał: Pedagogiem był Szumski miernym, człowiekiem słabym, przy tym intrygantem i oportunistą, tak że nie zyskał większego uznania ani u władz, ani wśród kolegów, ani też uczniów. Pozytywnie wyrażał się o pokonaniu Napoleona przez wojska koalicyjne - jednym z przejawów tego była sztuka Piotr Wielki czyli miłość monarchy do narodu osobiście wręczona przez autora carowi podczas jego pobytu w Wałczu. Otwierając księgarnię pisał, że robi to w momencie gdy wspaniałomyślni Monarchowie wracając błogodarny pokój ludom Europy zabezpieczyli oraz i Polakom byt, język i narodowość[1].

Dzieła

Był autorem następujących dzieł:

  • Krótki rys historii literatury polskiej od najdawniejszych do teraźniejszych czasów (Berlin, 1807),
  • Wypisy polskie dla Niemców (Poznań, 1808),
  • Zasady życia szczęśliwego (Poznań, 1808),
  • Dokładna nauka języka i stylu polskiego (dwa tomy, Poznań, 1809),
  • Myśli ogólne o polepszeniu handlu, rolnictwa, przemysłu i edukacji narodowej w Księstwie Warszawskim (Poznań, 1811),
  • Piotr Wielki czyli miłość monarchy do narodu (tragedia wystawiona w Poznaniu w 1816),
  • Dobra rada dla matek względem najważniejszych punktów fizycznego wychowania dzieci (Wrocław, 1819),
  • Wypisy polskie (dwa tomy, Poznań, 1821),
  • Mowa o najważniejszych powinnościach młodzieży... (Poznań, 1827)[2][3] - podkreślał w tej pracy pruski punkt wychowywania młodych ludzi jako aprobowany przez siebie.

Ponadto był autorem gramatyki francuskiej w języku polskim i niemieckim, gramatykę polską dla Niemców i podręcznik języka rosyjskiego dla samouków (1813)[2].

Rodzina

Miał syna, który zginął w bitwie pod Grochowem[2].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g Artur Jazdon, Księgarnia i Biblioteka do Czytania Tomasza Szumskiego
  2. ↑ a b c d e Lech Słowiński, biogram w: Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań, 1981, s.749-750, ​ISBN 83-01-02722-3​
  3. ↑ a b red. Jerzy Topolski, Dzieje Poznania, tom 2, PWN, Warszawa-Poznań, 1994, s.86-87, ​ISBN 83-01-08194-5​