Toni Morrison

Toni Morrison
Chloe Anthony Wofford-Morrison
ilustracja
Imię i nazwisko

Chloe Anthony Wofford-Morrison

Data i miejsce urodzenia

18 lutego 1931
Lorain

Data i miejsce śmierci

5 sierpnia 2019
Nowy Jork

Narodowość

amerykańska

Język

angielski

Alma Mater

Uniwersytet Howarda
Uniwersytet Cornella

Dziedzina sztuki

powieść, esej

Ważne dzieła
  • Pieśń Salomonowa
  • Umiłowana
  • Jazz
podpis
Odznaczenia
Prezydencki Medal Wolności (Stany Zjednoczone) Komandor Orderu Sztuki i Literatury (Francja)
Nagrody

Toni Morrison, właśc. Chloe Anthony Wofford-Morrison (ur. 18 lutego 1931 w Lorain, zm. 5 sierpnia 2019 w Nowym Jorku[1]) – amerykańska powieściopisarka i eseistka, laureatka literackiej Nagrody Nobla (1993), z przekonań feministka[2].

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodziła się w wielodzietnej czarnoskórej rodzinie robotniczej Georga i Ramah Wofford[3]. Do 12 roku życia nosiła imię Chloe Ardelia, zmieniła je na Antonina podczas przejścia na katolicyzm[4] i chrztu[3]. Forma Toni jest zdrobnieniem dokonanym przez przyjaciół[3]. Studiowała na uniwersytetach Howarda i Cornella; w 1955 uzyskała tytuł magistra literatury amerykańskiej[5] za pracę “Virginia Woolf’s and William Faulkner’s Treatment of the Alienated”[3].

Rodzina i praca

Następnie wykładała na Uniwersytecie Howarda w Waszyngtonie. Tam poślubiła Harolda Morrisona, urodzonego na Jamajce architekta z którym miała dwóch synów: Forda i Slada. Małżeństwo rozpadło się w 1964, a Toni Morrison wróciła do Lorain. Otrzymała pracę w Random House i przeniosła się do Syracuse. W 1968 Morrison została przeniesiona do Nowego Jorku i pracowała w dziale wydawnictw szkolnych[3].

Pisarka i naukowiec

W 1970 w wydawnictwie Holt, Rinehart i Winston opublikowała swoją pierwszą książkę The Bluest Eye. Kilka lat później została redaktorem handlowym Random House nowojorskiej oficyny wydawniczej, która zaczęła publikować jej utwory[3]. W 1989 roku została wykładowcą na wydziałach humanistycznych Uniwersytetu w Albany i Uniwersytetu w Princeton. Na uczelni pracowała do 2006, do czasu przejścia na emeryturę[6].

Zadebiutowała powieścią The Bluest Eye (1970), opisującą osamotnienie czarnoskórego dziecka w społeczeństwie o rasistowskich uprzedzeniach.

Kolejne utwory Morrison to: Sula (1973); Pieśń Salomonowa (1977) – saga ubogiej czarnoskórej rodziny w miasteczku amerykańskim, która została Książką Roku w Stanach Zjednoczonych; Tar Baby (1981)[7]; Umiłowana (1987), wyróżniona Nagrodą Pulitzera; Jazz (1992) oraz zbiór esejów Grając w ciemnościach (1992), Raj (1998)[8].

W 1993 roku otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury[9]. W uzasadnieniu decyzji o przyznaniu jej pisarce Szwedzka Akademia napisała: „W powieściach charakteryzujących się siłą wizji literackiej i poetyckich wartości Morrison przedstawia najważniejsze problemy amerykańskiej rzeczywistości”.

Oprócz powieści pisała wspólnie z nieżyjącym synem Sladem powieści dla dzieci[10], opowiadania, libretto do opery Margaret Garner (2005)[11] oraz literaturę faktu, m.in. w 2017 roku „The Origin of Others”[12].

Zasiadała w jury konkursu głównego na 58. MFF w Cannes (2005).

Uhonorowanie

W listopadzie 2017 roku Uniwersytet Priceton, na którym Toni Morrison wykładała w latach 1989–2006, dla uznania jej zasług nadał dotychczasowemu budynkowi West College nazwę Morrison Hall[6].

Twórczość (polskie wydania)

  • Jazz (Jazz) tłum. Julita Wroniak-Mirkowicz (ok. 1996) Świat Książki
  • Raj (Paradise) tłum. Zbigniew Batko (1999) Prószyński i S-ka[13]
  • Odruch serca (A mercy) tłum. Maria Olejniczak-Skarsgård (2009) Albatros[14]
  • Dom (Home) tłum. Jolanta Kozak (2013) Świat Książki[15]
  • Miłość (Love) tłum. Krzysztof Zarzecki (2014) Świat Książki[16]
  • Najbardziej niebieskie oko (The Bluest Eye) tłum. Sławomir Strudniarz (2014) Świat Książki[17]
  • Umiłowana (Beloved) tłum. Renata Gorczyńska (2014) Świat Książki
  • Pieśń Salomonowa (Song of Solomon) tłum. Zofia Uhrynowska-Hanasz (2015) Świat Książki
  • Skóra (God help the child) tłum. Jolanta Kozak (2016) Świat Książki[18]
  • Kto jest górą? Lew czy Mysz? (Who’s Got Game?: The Lion or the Mouse?) z synem Sladem Morrisonem tłum. Jolanta Kozak (2005) Wyd. Mag[19]

Nagrody

Ekranizacje

  • W 1998 roku została zekranizowana powieść Umiłowana. Tytuł: Beloved (pol. Pokochać)

Przypisy

  1. ↑ Margalit Fox: Toni Morrison, Towering Novelist of the Black Experience, Dies at 88. nytimes.com, 6 sierpnia 2019. [dostęp 2019-08-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-06)]. (ang.).
  2. ↑ Toni Morrison & Black Feminism – The Project on the History of Black Writing [dostęp 2022-10-27] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f Hilton Als, How Toni Morrison Fostered a Generation of Black Writers, „The New Yorker”, 20 października 2003, ISSN 0028-792X [dostęp 2018-02-05] (ang.).
  4. ↑ Jej rodzina należała do Afrykańskiego Kościoła Metodystyczno-Episkopalnego [1].
  5. ↑ a b Toni Morrison receives National Humanities Medal, „Princeton University” [dostęp 2018-02-05] (ang.).
  6. ↑ a b Princeton dedicates Morrison Hall in honor of Nobel laureate and emeritus faculty member Toni Morrison, „Princeton University” [dostęp 2018-02-06] (ang.).
  7. ↑ Tar Baby, goodreads.com [dostęp 2018-02-05].
  8. ↑ Toni Morrison, Paradise, A.A. Knopf, 1998, ISBN 978-0-679-43374-3 [dostęp 2018-02-05] (ang.).
  9. ↑ Morrison Toni, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-02-18].
  10. ↑ Ariel Leve, Toni Morrison on love, loss and modernity, 17 lipca 2012, ISSN 0307-1235 [dostęp 2018-02-07] (ang.).
  11. ↑ A Mother’s Desperate Act: ‘Margaret Garner’, „NPR.org” [dostęp 2018-02-07] (ang.).
  12. ↑ Lidija Haas, The Origin of Others by Toni Morrison review – the language of race and racism, the Guardian, 18 października 2017 [dostęp 2018-02-07] (ang.).
  13. ↑ Raj, proszynski.pl [dostęp 2018-02-05].
  14. ↑ Odruch serca (Toni Morrison), wydawnictwoalbatros.com [dostęp 2018-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-08] (ang.).
  15. ↑ Anna Jaworska-Guidotti, Toni Morrison, “Dom”, magazynkontakt.pl [dostęp 2018-02-05] (pol.).
  16. ↑ Aneta Górnicka-Boratyńska, Miłość, Morrison, Toni, wyborcza.pl [dostęp 2018-02-05].
  17. ↑ Debiut Toni Morrison w końcu w Polsce, „Księgarnie Świat Książki” [dostęp 2018-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-08] (pol.).
  18. ↑ Juliusz Kurkiewicz, Nowe książki: mocna powieść noblistki, reportaż z ostatniej takiej epidemii w Polsce i coś o głupim tacie, wyborcza.pl [dostęp 2018-02-05].
  19. ↑ Kto jest górą? – 1 – Lew czy mysz? – komiks.gildia.pl – komiks, recenzje, newsy, galerie, konkursy, komiks.gildia.pl [dostęp 2018-02-05].
  20. ↑ 1993 Toni Morrison • Literacka Nagroda Nobla, „Noblisci.pl”, 5 stycznia 2012 [dostęp 2018-02-05] (pol.).
  21. ↑ Alison Flood, Toni Morrison to receive presidential medal of freedom, the Guardian, 30 kwietnia 2012 [dostęp 2018-02-05] (ang.).
  22. ↑ 2016 PEN Literary Award Winners – PEN America, „PEN America”, 22 lutego 2016 [dostęp 2018-02-05] (ang.).
Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie literatury
XX wiek
XXI wiek

Nobel

Media użyte na tej stronie

NobelP2.png
Alfred Nobel from public domain photo, in circle. (Photo taken 1896 or earlier).
Toni Morrison.jpg
Autor: John Mathew Smith (celebrity-photos.com), Licencja: CC BY-SA 2.0
From Enoch Pratt Library January 29, 1998
© copyright John Mathew Smith 2001
Presidential Medal of Freedom (ribbon).svg
Autor: SaluteVII, Licencja: CC BY-SA 4.0
Presidential Medal of Freedom (ribbon)