Tonika

Tonika, akord toniczny, centrum tonalne, ośrodek/punkt ciążenia tonalnego (fr. tonique; często oznaczana symbolem T) – z punktu widzenia harmonii jedna z trzech funkcji głównych systemu dur-moll (obok dominanty oraz subdominanty). Toniką bywa nazywany także pierwszy stopień skali durowej lub mollowej, będący prymą toniki w rozumieniu funkcyjnym.

Tonika jako stopień skali

Od nazwy dźwięku tonicznego bierze nazwę gama, zbudowana na tym dźwięku (np. jeśli za tonikę obrano dźwięk g, otrzymuje się gamę G-dur lub g-moll, w zależności od użytej do jej konstrukcji skali).

Tonika najczęściej rozpoczyna i kończy melodię.

Tonika jako funkcja harmoniczna

Akord toniczny zbudowany jest na pierwszym stopniu skali i zazwyczaj stosowany jest w swej pierwotnej postaci, tj. jako trójdźwięk. Aby zapewnić mu lepszą łączliwość[1] z akordem subdominantowym, dodaje się do niego najczęściej 7 lub 7 i 9. Zdarzają się również alteracje akordu tonicznego (np. 1<, 5>, 5<).

W odróżnieniu od dominanty i subdominanty, tonika rozładowuje napięcie tonalne. Występuje często na końcu kadencji, zawsze zaś na końcu utworu muzycznego utrzymanego w systemie dur-moll (istnieją nieliczne wyjątki od tej reguły, np. poemat symfoniczny Tako rzecze Zaratustra Richarda Straussa[2]).

Jako pierwszy pojęcie toniki do terminologii muzycznej wprowadził Jean-Philippe Rameau w swym Traktacie o harmonii wydanym w 1722 roku.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Łączliwy - Słownik języka polskiego
  2. ↑ Powszechnie mylnie uważa się za takie dzieło Tristana i Izoldę Richarda Wagnera – w istocie jednak akord H-dur kończący finałową scenę śmierci miłosnej Izoldy pełni funkcję T, na co wskazuje poprzedzenie go akordem e6, czyli °SII7.

Bibliografia

  • Kazimierz Sikorski: Harmonia cz. 1, Polskie Wydawnictwo Muzyczne 2003, ​ISBN 83-224-0254-6​
  • Kazimierz Sikorski: Harmonia cz. 2, Polskie Wydawnictwo Muzyczne 2003, ​ISBN 83-224-0255-4​
  • Mała Encyklopedia Muzyki pod red. A. Chodkowskiego, wyd. PWN, Warszawa 1995, ​ISBN 83-01-11390-1​