Tony Benn

Tony Benn

(c) I, Isujosh, CC-BY-SA-3.0 Zdjęcie z 2007 roku
Data i miejsce urodzenia	3 kwietnia 1925 Londyn
Data i miejsce śmierci	14 marca 2014 Londyn
Przewodniczący Partii Pracy
Okres	od 20 września 1971 do 25 września 1972
Przynależność polityczna	Partia Pracy
Poprzednik	Ian Mikardo
Następca	William Simpson

Anthony Neil Wedgwood Benn znany jako Tony Benn oraz 2. wicehrabia Stansgate (ur. 3 kwietnia 1925 w Londynie, zm. 14 marca 2014 tamże) – brytyjski polityk, członek Partii Pracy, minister w rządach Harolda Wilsona i Jamesa Callaghana. Przedstawiciel lewego skrzydła partii.

Życiorys

Benn był synem Williama Benna, 1. wicehrabiego Stansgate, i Margaret Holmes, córki Daniela Holmesa, liberalnego deputowanego. Wykształcenie odebrał w Westminster School oraz w New College na Uniwersytecie Oksfordzkim, gdzie studiował filozofię, politologię i ekonomię. Podczas studiów został przewodniczącym Oxford Union. Wtedy również, w 1949 roku, poznał swoją przyszłą żonę, Amerykankę Caroline DeCamp. Szybko wzięli ślub. Doczekali się razem czworga dzieci – Stephena, Hilaryego (laburzystowskiego ministra), Melissy (dziennikarki) i Joshui.

W lipcu 1943 roku Benn rozpoczął służbę w Royal Air Force. Służył w Afryce Południowej i Rodezji. Po wojnie pracował w BBC Radio. W 1950 roku został niespodziewanie mianowany laburzystowskim kandydatem na wybory uzupełniające w okręgu Bristol South East. Wybory te wygrał i zasiadł w Izbie Gmin. W latach 1951–1954 był jej najmłodszym członkiem (Baby of the House).

Ojciec Benna został w 1942 roku kreowany wicehrabią Stansgate. Początkowo dziedzicem tytułu był starszy brat Tony’ego, Michael, który jednak zginął podczas II wojny światowej. Młodszy Benn odziedziczył tytuł parowski po śmierci ojca w 1960 r. i zasiadł w Izbie Lordów, tracąc miejsce w Izbie Gmin. Benn nie pogodził się z tym i wystartował w wyborach uzupełniających w 1961 roku Wybory te ponownie wygrał, ale sąd wyborczy pozbawił go prawa do zasiadania w niższej izbie i za zwycięzcę uznał kandydata konserwatystów, Malcolma St. Claira.

Pomimo porażki Benn nadal działał na rzecz swojego powrotu do Izby Gmin. Konserwatywny rząd Harolda Macmillana przyjął w końcu The Peerage Act 1963, który zezwalał na zrzeczenie się tytułu parowskiego, co uprawniało para do zasiadania w Izbie Gmin. Ustawa została podpisana przez królową 31 lipca 1963 roku tuż przez 18.00. Benn był pierwszy parem, który skorzystał z przepisów tej ustawy i o 18.22 zrezygnował z tytułu wicehrabiego. St. Clair zapowiedział, że będzie respektował wolę wyborców i po rezygnacji Benna zrezygnował z mandatu deputowanego. Benn wygrał wybory uzupełniające 20 sierpnia 1963 roku i ponownie zasiadł w Izbie Gmin.

Po wyborczym zwycięstwie Partii Pracy w 1964 roku Benn objął urząd poczmistrza generalnego. W tym czasie wybudowano Post Office Tower (która została otworzona przez Benna w 1966 roku), utworzono Postal Bus Service oraz wypuszczono pierwsze pamiątkowe znaczki pocztowe, zaprojektowane przez Davida Gentlemana. W 1966 roku został ministrem technologii i na tym stanowisku pozostał do wyborczej porażki laburzystów w 1970 roku Po powrocie Partii Pracy do władzy w 1974 roku Benn został ministrem przemysłu, ale w 1975 roku został przesunięty do ministerstwa energii.

W 1976 roku ze stanowiska lidera Partii Pracy zrezygnował Harold Wilson. Benn wystartował w wyborach, uzyskując w pierwszej turze 37 głosów. Pozwoliło mu to na przejście do następnej tury, ale Benn zrezygnował z ubiegania się o stanowisko. W dalszych turach popierał Michaela Foota, ale zwycięzcą został ostatecznie James Callaghan, który pozostawił Benna na dotychczasowym stanowisku. Benn utrzymał się na nim do wyborczego zwycięstwa Partii Konserwatywnej w 1979 roku.

Tony Benn podczas antywojennej demonstracji w Londynie w 2005 roku

Jeszcze jako minister Benn zbliżył się do lewego skrzydła Partii Pracy. Na pierwszej powyborczej konferencji Partii Pracy w 1980 roku postulował wystąpienie Wielkiej Brytanii z EWG oraz likwidację Izby Lordów. W 1981 roku wystartował w wyborach na wiceprzewodniczącego partii, ale minimalnie przegrał z dotychczasowym wiceprzewodniczącym Denisem Healeyem. W 1982 roku sprzeciwił się wysłaniu wojsk brytyjskich na Falklandy, postulując rozwiązanie konfliktu na forum ONZ.

W 1983 roku zlikwidowano okręg wyborczy Benna, który zamierzał wystartować w okręgu Bristol South, ale w wewnątrzpartyjnych prawyborach przegrał z dotychczasowym deputowanym Michaelem Cocksem. Po odrzuceniu propozycji startu w okręgu Livingston wystartował w okręgu Bristol East, ale przegrał tam z kandydatem konserwatystów Jonathanem Sayeedem. Benn powrócił do Izby Gmin już w 1984 roku, wygrywając wybory uzupełniające w okręgu Chesterfield.

Benn poparł strajk górników w latach 1984–1985. W 1988 roku ponownie wystartował w wyborach na lidera Partii Pracy, ale ponownie bez powodzenia. Podczas I wojny w Zatoce Perskiej był aktywnym działaczem ruchu antywojennego. Odwiedził Bagdad, gdzie namawiał Saddama Husajna do wypuszczenia jeńców. Był jednym z nielicznych deputowanych, którzy sprzeciwiali się interwencji NATO w Kosowie. W 1991 roku zgłosił projekt Commonwealth of Britain Bill, który zakładał zniesienie monarchii i wprowadzenie republiki oraz napisanie konstytucji. Projekt nigdy nie doczekał się drugiego czytania.

W 2001 roku Benn zrezygnował z miejsca w Izbie Gmin, ale pozostał aktywnym politykiem. W 2003 roku sprzeciwiał się wojnie w Iraku. W lutym 2004 roku został przewodniczącym Koalicji Stop Wojnie. W październiku 2007 roku ogłosił chęć powrotu do Izby Gmin i zaproponował kierownictwu Partii Pracy swoją osobę jako kandydata w okręgu Kensington and Chelsea.

Publikacje

Dzienniki

• The Benn Diaries, 1940-90, Arrow Books Ltd, 2005
• Years of Hope: Diaries, Letters and Papers, 1940-62, Arrow Books Ltd, 1995
• Out of the Wilderness: Diaries, 1963-67, Arrow Books Ltd, 1988
• Office Without Power: Diaries, 1968-72, Arrow Books Ltd, 1989
• Against the Tide: Diaries, 1973-77, Arrow Books Ltd, 1990
• Conflicts of Interest: Diaries, 1977-80, Arrow Books Ltd, 1991
• The End of an Era: Diaries 1980-90, Arrow Books Ltd, 1994
• Free at Last!: Diaries, 1991–2001, Arrow Books Ltd, 2003
• More Time for Politics: Diaries 2001–2007, Hutchinson, 2007

Pozostałe

• Levellers and the English Democratic Tradition, Spokesman Books, 1976
• Why America Needs Democratic Socialism, Spokesman Books, 1978
• Prospects, Amalgamated Union of Engineering Workers, Technical, Administrative and Supervisory Section, 1979
• Case for Constitutional Civil Service, Inst. for Workers' Control, 1980
• Case for Party Democracy, Inst. for Workers' Control, 1980
• Arguments for Socialism, Penguin Books Ltd, 1980
• Arguments for Democracy, Jonathan Cape, 1981
• European Unity: A New Perspective, Spokesman Books, 1981
• Parliament and Power: Agenda for a Free Society, Verso Books, 1982
• Common Sense: New Constitution for Britain, Hutchinson, 1993, razem z Andrew Hoodem
• Free Radical: New Century Essays, Continuum International Publishing Group Ltd, 2004
• Dare to Be a Daniel: Then and Now, Arrow Books Ltd, 2005

Bibliografia

• Tony Benn, Dare to be a Daniel: Then and Now, Hutchinson, 2004
• David Powell, Tony Benn: A Political Life, Continuum Books, 2001
• AlanA. Cowell AlanA., Tony Benn, Leftist Icon in Britain, Dies at 88, nytimes.com, 14 marca 2014 [dostęp 2014-03-14]  (ang.).
• TamT. Dalyell TamT., Tony Benn: Politician who embodied the soul of the Labour Party and came to be admired even by his rivals, independent.co.uk, 14 marca 2014 [dostęp 2014-03-15]  (ang.).