Tony Cliff

Tony Cliff, właśc. Yigael Gluckstein (ur. 20 maja 1917, zm. 9 kwietnia 2000) – polityk lewicowy, trockista.

Wczesna działalność

Urodzony na terenie Palestyny w rodzinie zwolenników syjonizmu, zaczął swoją polityczną aktywność jako członek grupy syjonistycznej. Już jako nastolatek zraził się jednak do tej ideologii i związał się z nielegalną Rewolucyjną Ligą Komunistyczną, głosząc marksizm jako alternatywę dla syjonizmu i nacjonalizmu[1]. Od szesnastego roku życia oficjalnie określał się jako trockista i przeciwnik ustroju panującego w ZSRR. Pod koniec II wojny światowej, widząc słabe perspektywy komunizmu w regionie, wyemigrował do Wielkiej Brytanii. Przez całe lata 50. mieszkał na jej terytorium oraz w Irlandii nielegalnie, kilkakrotnie zatrzymywany, posługując się różnymi fałszywymi nazwiskami. Pisał do socjalistycznej prasy jako Roger Tenant, Sakhry, Lee Rock, zanim na stałe przyjął pseudonim Tony Cliff.

Rewolucyjna Partia Komunistyczna

W czasie kolejnego pobytu w Londynie w latach 50. Cliff dołączył do Rewolucyjnej Partii Komunistycznej (RCP) i szybko znalazł się w jej kierownictwie. Brał udział w wewnątrzpartyjnych dyskusjach związanych ze stosunkiem trockistów do ZSRR, jego ekspansji terytorialnej oraz faktu podporządkowania sobie politycznie kolejnych krajów Europy Wschodniej. Tony Cliff dokonał wówczas własnej analizy stosunków społecznych panujących w tych państwach i zaprezentował teorię kapitalizmu państwowego, która nie była zgodna z oficjalnym stanowiskiem IV Międzynarodówki[2].

Dysydent

Teoria państwowego kapitalizmu wywołała pierwszy poważny rozłam ideowy w środowiskach trockistowskich, które do tej pory, idąc za pismami Trockiego, były raczej jednomyślne w kwestii oceny ZSRR jako zdegenerowanego państwa robotniczego (Cliff skrytykował tę teorię[3])[4][5], natomiast kraje Bloku Wschodniego nazywały zdeformowanymi państwami robotniczymi (dla Cliffa były to kraje kapitalistyczne[6]). Cliff odżegnywał się od wszelkich powiązań swojej teorii z wcześniejszymi koncepcjami kolektywizmu biurokratycznego, obecnymi w Socjalistycznej Partii Robotniczej (sekcji amerykańskiej), którą skrytykował[7]. Teoria Cliffa została ostro skrytykowana przez kierownictwo IV Międzynarodówki, które uznało ją za zbyt daleko idącą rewizję myśli trockistowskiej[8]. W konsekwencji Cliff musiał opuścić RCP. Ponownie mając problemy z pozostaniem w Wielkiej Brytanii, Cliff do 1952 mieszkał w Irlandii. Wyrzucony z RCP, dołączył do grupy Gerry'ego Healy'ego o nazwie Klub, jednak również tam on i jego zwolennicy nie zagrzali długo miejsca, wyrzuceni na skutek swoich poglądów na wojnę koreańską, ponieważ Cliff wraz z grupą sprzeciwili się popieraniu Rosji (oraz USA w tej wojnie).

Socialist Review

W 1950 Cliff współtworzył grupę trockistowską o nazwie Socialist Review, wydającą czasopismo o tej samej nazwie. Przez cały okres lat 50. był jej głównym ideologiem i autorem artykułów. W latach 1960–1962 czasopismo nosiło tytuł „International Socialism”, po czym przestało się ukazywać. W tym czasie grupa liczyła około stu osób, by na przestrzeni piętnastu lat wzrosnąć liczebnie do trzech tysięcy (wyłącznie według własnych danych) i zarejestrować się pod nazwą Socialist Workers Party. Nigdy nie związała się z IV Międzynarodówką, za to należała do grup inicjatywnych Międzynarodowej Tendencji Socjalistycznej[9].

Myśl Cliffa nigdy nie zyskała szerszego poparcia w ruchu trockistowskim, a inne odłamy tego ruchu nie uważają jej nawet za trockistowską, czy nawet za koncept niemarksistowski, manipulujący pojęciami i dokonujący zbyt ostrych uogólnień[10]. Zaznaczają oni niewłaściwe użycie terminu kapitalizm, który jako system oparty na grze wolnorynkowej nie może być państwowy, czyli kontrolowany przez biurokrację i pozbawiony tym samym swoich najistotniejszych wyróżników[11].

Życie prywatne

Cliff był żonaty z Chanie Rosenburg, aktywistką związków zawodowych nauczycieli oraz SWP. Mieli czwórkę dzieci, z których trójka działa w organizacjach zakładanych przez ojca, a syn Daniel był współautorem jego książki pt. Marksizm i walki związków zawodowych: Strajk generalny w 1926 r.[12].

Zobacz też

  • państwowy kapitalizm

Przypisy

  1. ↑ Zarys biografii Cliffa na archiwum klasyków marksizmu
  2. ↑ Wykład koncepcji państwowego kapitalizmu w książce Cliffa Trockizm po Trockim
  3. ↑ Tony Cliff, Tony Cliff: State Capitalism in Russia (Appendix), www.marxists.org [dostęp 2016-07-21].
  4. ↑ Tony Cliff o charakterze ZSRR
  5. ↑ Ernest Mandel o stalinizmie
  6. ↑ Cliff o Bloku Wschodnim
  7. ↑ Tony Cliff, Tony Cliff: Bureaucratic collectivism - A critique (1948), www.marxists.org [dostęp 2016-07-21].
  8. ↑ Ernest Mandel o teorii państwowego kapitalizmu
  9. ↑ U. Ługowska, A.Grabski, Trockizm. Doktryna i ruch polityczny
  10. ↑ Ted Grant o kapitalizmie państwowym
  11. ↑ U. Ługowska, A. Grabski, op.cit., s. 39-40
  12. ↑ Tony Cliff, Donny Gluckstein, Cliff/Gluckstein: Marxism and Trade Union Struggle - The General Strike of 1926 (1986), www.marxists.org [dostęp 2016-07-21].

Bibliografia

  • Trotskyism after Trotsky, Wyd. Londyn 1999 Bookmarks
  • A World to Win: Life of a Revolutionary Wyd. Londyn 2000 Bookmarks
  • Państwowy kapitalizm w Rosji - od Stalina do Gorbaczowa, Wyd. Warszawa 1991 Solidarność Socjalistyczna
  • Marksizm w nowe milenium, Wyd. Warszawa 2000 Pracownicza Demokracja (dawniej: Solidarność Socjalistyczna)