Topola kanadyjska

Topola kanadyjska
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządróżopodobne
Rządmalpigiowce
Rodzinawierzbowate
Rodzajtopola
Nazwa systematyczna
Populus ×canadensis Moench
Verz. ausland. Baume 81. 1785[3]

Topola kanadyjska, topola euramerykańska (Populus × canadensis) – mieszaniec z rodziny wierzbowatych (Salicaceae). Mianem topól kanadyjskich określane są kultywary oraz spontaniczne mieszańce powstałe w wyniku krzyżowania euroazjatyckiej topoli czarnej (P. nigra) z topolą deltoidalną (P. deltoides). W Polsce powszechnie sadzonych jest 6 odmian: 'Serotina', 'Robusta', 'Marilandica', 'Gelrica', 'Grandis'/'Regenerata' i 'Flachslanden'[4]. Znanych jest także wiele kultywarów pochodzących z krzyżowania różnych odmian gatunków rodzicielskich, przy czym poza wyżej wymienionymi, są one spotykane rzadko. Topole euramerykańskie odkrywane, opisywane i rozpowszechniane w uprawie zaczęły być w Europie od XVIII wieku[5].

Morfologia

Pokrój
Rosłe drzewa osiągające do 3 m średnicy pnia, o wysokości do 30-40 metrów, z szeroką, wysoką i bardzo luźną koroną. Korony szerokie i mniej lub bardziej kopulaste ('Serotina', 'Flachslanden', 'Marilandica', 'Virginiana de Frignicourt') lub wyniosłe i bardziej zwarte ('Robusta', 'Grandis', 'Gelrica', 'I-214')[4].
Pień
Masywny, zgrubiały u nasady, opatrzony bardzo luźno ułożonymi i szeroko odstającymi konarami. Kora jasnoszara ('Gelrica') do szarobrązowej ('Robusta', 'Grandis', 'Flachslanden') i ciemnoszarej ('Serotina', 'Marilandica'), przeważnie głęboko bruzdowana, bruzdy często długie i dość szerokie. Rzadko tworzą guzy i odrośla[4].
Liście
W zarysie trójkątne, mają około 7-8 cm długości, u nasady są ścięte lub lekko sercowate, ze smukłym wierzchołkiem z przodu, wyraźnie oddzielonym od pozostałej powierzchni blaszki, na brzegach faliste, dzięki płaskim ząbkom nierównej wielkości. U nasady blaszki z gruczołkami. Ogonki liściowe zwykle bardzo wyraźnie spłaszczone, mające 3-5 cm długości[6].
Kwiaty
Kotki męskie błyszczące, czerwonawe, odpadają po przekwitnieniu. Kotki żeńskie dość grube i masywne są błyszczące, zielonożółte i odpadają znacznie później[7].
Owoce
Torebka owocowa, zawierająca pęczki włosów nasiennych, służących do rozsiewania przez wiatr. Wytwarzane w wielkich ilościach[8].

Biologia

Megafanerofit. Roślina dwupienna. Drzewa rosną bardzo szybko. Kwitną w marcu i kwietniu. Drewno jest miękkie, można z niego produkować celulozę. W zależności od odmiany żyją przeważnie ok. 100-150 lat, choć w gorszych warunkach i nadmiernym zagęszczeniu zaczynają obumierać w wieku 40-50 lat[4].

Zmienność

W Polsce w formie zdziczałej występuje na nieużytkach, brzegach rzek, na wsiach i w miastach, miejscami wypiera rodzime topole czarne. Jest sadzona głównie przy drogach (najczęściej 'Robusta'), w gospodarstwach, w terenach zieleni i w parkach (liczne wartościowe odmiany).

Odmiany uprawiane w Polsce[9][10]:

  • 'Serotina' - topola późna. Najstarszy mieszaniec topoli kanadyjskiej. Spotykana jeszcze na wsiach i w starych parkach. Korona kopulasta, wysoko lub nisko osadzona z długimi i masywnymi konarami. Kora na pniu bardzo głęboko bruzdowana. Listnieje w maju – najpóźniej ze wszystkich topól.
Topola późna
  • 'Robusta' - topola bujna, topola niekłańska. Najpopularniejszy i nadal powszechnie sadzony kultywar o wysoko osadzonej cylindrycznej koronie i ukośnie w górę skierowanymi konarami.
Topola bujna
  • 'Marilandica' - topola holenderska. Stary mieszaniec popularny w miastach o szerokiej koronie i lekko przewieszających się obwodowych gałązkach. Często tworzy na pniu guzy i pędy odroślowe.
Topola holenderska
  • 'Gelrica' - topola geldryjska. Ozdobna odmiana o jasnokremowej barwie kory na młodych konarach. Kora na pniach płytko spękana i w odcieniach jaśniejszej szarości.
Topola geldryjska
  • 'Grandis'/'Regenerata' - topola francuska. Drzewo o prostym, wysokim pniu i szeroko cylindrycznej koronie. Słabo się zapyla, przez co masowo zrzuca owocostany przed dojrzeniem.
Topola francuska
  • 'Flachslanden' - topola bawarska. Popularny i nadal sadzony kultywar o szerokiej koronie i długich, przewieszających się kwiatostanach żeńskich. Pień prosty, bez narośli.
Topola bawarska

Inne:

  • 'Virginiana de Frignicourt' - pędy kanciaste o czerwonym zabarwieniu. Korona szeroka.
  • 'Löns' - mutant topoli bujnej o zielonej barwie młodych liści.
  • 'I-214' - włoski kultywar o jasnej barwie korny. W Polsce nie w pełni mrozoodporny.

Zastosowanie

Topole popularnie sadzone w wielu obszarach (także w Polsce). Stosowane dla uzyskania szybko rosnących zadrzewień.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-07] (ang.).
  3. ↑ Taxon: Populus ×canadensis Moench (ang.). USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network - (GRIN). [dostęp 2010-06-07].
  4. ↑ a b c d Ernest Rudnicki, Topole w krajobrazie Polski, Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2020, ISBN 978-83-09-01125-5, OCLC 1253423269 [dostęp 2022-01-16].
  5. ↑ Włodzimierz Seneta: Dendrologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe PWN, 1991. ISBN 83-01-07011-0.
  6. ↑ Piotr Gach, Atlas drzew Polski: "przewodnik przyrodnika", Ringier Axel Springer, 2018, ISBN 978-83-8091-619-7, OCLC 1066074296 [dostęp 2022-01-16].
  7. ↑ Włodzimierz Seneta, Dendrologia, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, 1969, OCLC 829757242 [dostęp 2022-01-16].
  8. ↑ Bruno T. Kremer: Drzewa. Warszawa: Świat Książki, 1996, s. 28. ISBN 83-7129-141-8.
  9. ↑ Sławomir. Hejmanowski, Mateczniki i szkółki topolowe, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1975, OCLC 1005183604 [dostęp 2022-01-16].
  10. ↑ Tyszkiewicz, Stanisław, 1904-1982), Hybrydyzacja topoli, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1961, OCLC 749295719 [dostęp 2022-01-16].

Media użyte na tej stronie

Populier Populus canadensis.jpg
Autor: Rasbak, Licencja: CC-BY-SA-3.0
(nl: Euramerikaanse populier) Populus canadensis;