Torbernit

Torbernit

Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	Cu[UO2]2[PO4]2 • (8-12)H2O
Twardość w skali Mohsa	2 – 2,5
Przełam	nierówny
Łupliwość	doskonała
Pokrój kryształu	cienko tabliczkowe, płytkowe lub blaszkowe
Układ krystalograficzny	tetragonalny
Właściwości mechaniczne	kruchy
Gęstość minerału	3,22 – 3,30 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	intensywnie zielona
Rysa	jasnozielona
Połysk	diamentowy lub perłowy
Współczynnik załamania	nω 1,592, nε 1,582
Inne	optycznie ujemny

Torbernit (chalkolit^[1]) – minerał z gromady fosforanów, a dokładniej fosforanów uranylu; łyszczyk uranowy. Jest to uwodniony fosforan uranylu i miedzi. Nazwa nadana na cześć szwedzkiego chemika i mineraloga Torberna Olafa Bergmana^[2] (1735–1784).

Charakterystyka

Właściwości

Tworzy kryształy cienkotabliczkowe płytkowe bądź blaszkowe o kwadratowym pokroju. Występuje też w skupieniach ziemistych, łuskowych, oraz w formie szczotek krystalicznych. Jest minerałem kruchym, przeświecającym o intensywnym połysku na powierzchniach łupliwości, równoległych do podstawy płytek. Odznacza się intensywną trawiasto- lub szmaragdowozieloną barwą.

Jest minerałem promieniotwórczym i z tego względu powinien być przechowywany w ołowianym pojemniku, lub plastikowym owiniętym w folie ołowianą.

Geneza

Minerał wtórny w strefach utleniania pegmatytów, granitów, oraz niektórych utworów hydrotermalnych zawierających uraninit UO₂ i związki miedzi Cu. Powstaje wtórnie w procesie wietrzenia uraninitu i blendy smolistej.

Asocjacje: współwystępuje przeważnie wraz z autunitem, fluorytem oraz barytem.

Chemizm

Teoretycznie odmiana z 12H₂O zawiera 56,65% UO₂, 7,88% CuO, 14,06% P₂O₅ i 12,41% H₂O. Niektóre odmiany zawierają do 3% PbO oraz kilka procent As₂O₄. Rozpuszcza się w HNO₃. Zadanie uzyskanego roztworu nadaje mu niebieska barwę i wytrąca żółty osad.

Odmiana z 8H₂O nazywana jest meta-torbernitem.

Występowanie

Na świecie: USA (Marysvale, Colorado Mineral Belt), Kongo (Wyżyna Katanga), Wielka Brytania, Czechy, Niemcy.

W Polsce: Na Dolnym Śląsku – Pogórze Izerskie, Góry Sokole, Karkonosze, Rudawy Janowickie (m.in. w okolicach Ogorzelca), Góry Sowie, Masyw Śnieżnika.

Zastosowanie

Są to minerały silnie promieniotwórcze i z tego względu powinny być przechowywane w ołowianym pojemniku lub plastikowym owiniętym w folię ołowiową!

• Stanowi ważną rudę uranu (56-61% UO₃)
• Znaczenie naukowe oraz kolekcjonerskie

Zobacz też

• minerały uranylu
• minerały metamiktyczne
• minerały promieniotwórcze

Przypisy

Bibliografia

• Encyklopedia Techniki: Energia jądrowa. Jan Zienkowicz. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1970.

Linki zewnętrzne