Torfowiska Orawsko-Nowotarskie

Torfowiska Orawsko-Nowotarskie
kod: PLH120016
Kotlina Nowotarska w Chyżnem
obszar mający znaczenie dla Wspólnoty
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Mezoregion	Kotlina Orawsko-Nowotarska
Data utworzenia	2008
Powierzchnia	8255,62 ha
Obszary chronione	1 rezerwat przyrody
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego Torfowiska Orawsko-Nowotarskie
Położenie na mapie Polski Torfowiska Orawsko-Nowotarskie
Położenie na mapie województwa małopolskiego Torfowiska Orawsko-Nowotarskie
49°26′42″N 19°47′30″E/49,445000 19,791667

Torfowiska Orawsko-Nowotarskie (PLH120016) – projektowany specjalny obszar ochrony siedlisk w ramach programu Natura 2000 w województwie małopolskim o powierzchni 8255,62 ha. Obejmuje część obszaru Kotliny Nowotarskiej. Zaprojektowany został w kwietniu 2004 r., 25 stycznia 2008 roku zatwierdzony został przez Komisję Europejską jako obszar mający znaczenie dla Wspólnoty. Obejmuje tereny gmin Czarny Dunajec, Jabłonka, Nowy Targ (gmina wiejska) i miasta Nowy Targ. Dotychczas teren ten objęty był ochroną jako Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu, ponadto w jego obrębie znajduje się rezerwat przyrody Bór na Czerwonem^[1].

W zbliżonych granicach utworzono także obszar specjalnej ochrony ptaków „Torfowiska Orawsko-Nowotarskie” PLB120007^[2][3].

Charakterystyka

Kotlina Orawsko-Nowotarska powstała w neogenie w wyniku ugięcia się obszaru pomiędzy łańcuchami górskimi i pogórzami^[4]. Podczas ostatniego zlodowacenia (ok. 22-11 tys. lat temu) pokryta została warstwą bardzo słabo przepuszczalnej gliny o grubości około 2 m. Glina ta powstawała w wyniku deflacji z fliszu karpackiego budującego otaczające kotlinę Beskidy i Podhale. Po ustąpieniu lodowca teren kotliny pełen był zagłębień wypełnionych wodą i tworzących młaki i jeziora. Stopniowo zamulane były niesionymi przez wodę osadami tworzącymi stożki napływowe, równocześnie też podlegały zarastaniu, w którym wielki udział miał mech torfowiec. Z jego obumarłych szczątków tworzył się torf i powstawały torfowiska, przez okoliczną ludność nazywane pustaciami lub puściznami^[5]. Klimat Kotliny Nowotarskiej wyjątkowo sprzyja powstawaniu torfowisk. Występuje bowiem nadwyżka opadów nad parowaniem, duże zasilanie wodą spływającą z grubej warstwy topniejących śniegów na otaczających kotlinę górach. Nawet podczas długotrwałej suszy w glebie znajduje się wystarczająca ilość wody, co sprzyja powstawaniu torfowisk wysokich. Mają one postać kopulastych wzniesień terenu. Torfowiska te były przez okoliczną ludność eksploatowane jako źródło torfu. Początkowo wykorzystywano je po wysuszeniu głównie jako opał, później również jako podłoże upraw w ogrodnictwie i leśnictwie, oraz jako materiał izolacyjny. Od połowy XX wieku zaczęło się eksploatowanie torfu na skalę przemysłową. Doprowadziło to do znacznego zniszczenia torfowisk. W 1994 r. torf został uznany za kopalinę i jego wydobycie dopuszczalne jest tylko po uzyskaniu koncesji. Obecnie legalnie wydobywa się w Kotlinie Nowotarskiej torf tylko w jednym miejscu – na torfowisku Puścizna Wielka^[1].

Przedmiot ochrony

Przedmiotem ochrony jest 12 typów siedlisk przyrodniczych i 5 gatunków zwierząt^[1]:

Siedliska przyrodnicze

• Pionierska roślinność na kamieńcach i żwirowiskach górskich potoków
• Zarośla wrześni pobrzeżnej na kamieńcach i żwirowiskach górskich potoków (Salici-Myricarietum, część – z przewagą wrześni pobrzeżnej)
• Zarośla wierzby siwej na kamieńcach i żwirowiskach górskich potoków (Salici Myricarietum, część – z przewagą wierzby)
• Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion – płaty bogate florystycznie)
• Górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie (Polygono-Trisetion)
• Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe)
• Torfowiska wysokie zdegenerowane lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji
• Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea)
• Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk
• Obniżenia na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rhynchosporion
• Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-Pinetum, Pino mugo-Sphagnetum, Sphagno girgensohnii-Piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne)
• Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe)

Gatunki zwierząt

• Kumak górski (Bombina variegata)
• Traszka karpacka (Triturus montandoni)
• Skójka gruboskorupowa (Unio crassus)
• Poczwarówka zwężona (Vertigo angustior)
• Poczwarówka Geyera (Vertigo geyeri)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Torfowiska Orawsko-Nowotarskie. W: Natura 2000 a turystyka [on-line]. Instytut na rzecz Ekorozwoju. [dostęp 2019-03-31].
• Obszar Natura 2000 Torfowiska Orawsko-Nowotarskie. W: Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2019-03-31].

Panorama Kotliny Nowotarskiej w okolicach Czarnego Dunajca