Tormięs
 Dawne zakłady mięsne Tormięs w Toruniu (ok. 2003 r.) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Siedziba | |
| Adres | ul. Targowa 2/4 |
| Data założenia | |
| Data likwidacji | |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 | |
 53°01′02″N 18°38′12″E/53,017222 18,636667 | |
Tormięs – zakład przemysłu mięsnego z siedzibą w Toruniu, który znajdował się we wschodniej części miasta, w dzielnicy Jakubskie Przedmieście, u zbiegu ulic Targowej i Lubickiej. Zlikwidowane po 1998 roku.
Historia
Zakłady wybudowano w latach 1883–1884[1]. Rzeźnia została otwarta w czerwcu 1884 roku[2]. Po wybudowaniu rzeźni władze Torunia wprowadziły zakaz prowadzenia prywatnego uboju oraz suszenia i wyprawiania skór w centrum miasta. W latach 1893–1894 wybudowano budynek chłodni i maszynowni[3]. Na początku XX wieku powstała hala przykryta pierwszym żelbetonowym stropem, według projektu architekta Reinharda Uebricka. Rzeźnię dwukrotnie rozbudowano i unowocześniano, w latach 1912 i 1928[2]. W latach 1911–1912 wybudowano budynek administracyjny. Do końca lat 20. XX wieku w skład rzeźni wchodziły: trzy hale, chłodnie, stajnie i składnica skór[4]. Obok produkcji mięsa w rzeźni prowadzono rytualny ubój zwierząt dla miejscowej gminy żydowskiej[3]. W 1936 roku uruchomiono bekoniarnię i fabrykę szynek, wówczas najnowocześniejszą w Polsce[5].
Podczas II wojny światowej w zakładach produkowano produkty dla Wehrmachtu[6]. 1 lipca 1949 roku rzeźnię przekształcono w przedsiębiorstwo państwowe „Zakłady Mięsne w Toruniu”. W okresie komunistycznym zakład eksportował bekon do Wielkiej Brytanii oraz łopatki i szynkę do Stanów Zjednoczonych[3].
W 1981 roku na murach ogradzających teren Tormięsu działacze NSZZ „Solidarność” napisali TV kłamie oraz Mięso i mydło dla narodu[6]. Autorem haseł był Stanisław Kuczorski, który 11 listopada 1981 roku otrzymał od Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” upoważnienie do namalowania haseł[7].
W połowie lat 90. Tormięs eksportował swoje towary do Niemiec i Wielkiej Brytanii[4]. W 1995 roku skarb państwa przekazał większość udziałów rzeźni Narodowemu Funduszowi Inwestycyjnemu Foksal[1]. Zakłady otrzymały nazwę Tormięs Narodowy Fundusz Inwestycyjny Foksal. Część udziałów kupiły również zakłady Sokołów[1]. W marcu 1998 roku podjęto decyzję o likwidacji Tormięsu. W chwili likwidacji w zakładach pracowało ok. 400 osób. Przedsiębiorstwo Sokolów ogłosiło, że na miejscu Tormięsu wybuduje nowy zakład, który zatrudni ok. 200 osób. Likwidacja Tormięsu wywołała niezadowolenie pracowników, którzy 3 kwietnia odbyli marsz protestacyjny w Toruniu. W obronie pracowników stanęli Tadeusz Rydzyk i posłanka Anna Sobecka. W październiku 1999 roku Narodowy Fundusz Inwestycyjny Foksal i Sokołów sprzedały akcje[4].
W maju 1999 roku nieruchomości przejęli małżeństwa Raczkierów i Sulikowskich, toczący spór administracyjny-prawny o prawo własności do tego terenu. Na mocy wyroku sądowego z dnia 23 października 2008 roku jedynymi właścicielami nieruchomości zostali Renata i Jacek Sulikowscy. Małżeństwo za 43 mln złotych sprzedało nieruchomość firmie Libra, planującej wybudować na miejscu centrum handlowo-rozrywkowe Brama Jakubska. Libra wycofała się z planów po uchwaleniu dnia 9 lipca 2009 roku planu zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z którym na terenach po Tormięsie nie można było budować wielkopowierzchniowych obiektów handlowych[1].
W 2000 roku miejski konserwator zabytków próbował wpisać Tormięs do rejestru zabytków. W tym samym roku z planu zrezygnowano po zniszczeniu obiektów po Tormięsie w wyniku pożaru[3]. 26 września 2010 roku w wyniku kolejnego pożaru zawaliła się część magazynowa[4]. 15 grudnia 2012 roku Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego rozpoczął rozbiórkę ruin[1].
1 kwietnia 2015 roku teren po rzeźni kupiła firma Willa Developer, planująca wybudować na tym obszarze osiedle mieszkaniowe[1][2]. Budowa osiedla rozpoczęła się w 2018 roku[6].
W 2021 roku zburzono mur ogradzający teren Tormięsu[6].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d e f 132 lata minęły, czyli historia pewnej nieruchomości na Jakubskim Przedmieściu w Toruniu. nowosci.com.pl, 2015-04-03. [dostęp 2022-07-05].
- ↑ a b c Szymon Spandowski: Tormięs. Burzliwe losy toruńskiej rzeźni [ZDJĘCIA]. nowosci.com.pl, 2016-10-11. [dostęp 2022-07-05].
- ↑ a b c d Toruń: rytualny ubój, czyli o rzeźni miejskiej słów kilka. ddtorun.pl, 2020-01-05. [dostęp 2022-07-05].
- ↑ a b c d Katarzyna Fus: Po Tormięsie zostały już tylko ślady. wiadomosci.onet.pl, 2012-10-14. [dostęp 2022-07-05].
- ↑ Kluczwajd 2017 ↓, s. 138.
- ↑ a b c d Filip Sobczak: Runęły mury Tormięsu. Zniknęły historyczne napisy. ototorun.pl, 2021-02-15. [dostęp 2022-07-05].
- ↑ Szymon Spandowski: Napisy z czasów stanu wojennego przy toruńskim Dworcu Głównym trafiły do rejestru zabytków. nowosci.com.pl, 2020-12-27. [dostęp 2022-09-20].
Bibliografia
- Katarzyna Kluczwajd: Toruń, którego nie ma. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2017. ISBN 978-83-7729-333-1.
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
(c) SANtosito, CC BY-SA 4.0
Location map of Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.83 N
- S: 52.28 N
- W: 17.16 E
- E: 19.88 E
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dawne zakłady mięsne Tormięs w Toruniu, ok. 2003 r.
Autor:
Mapa miasta Toruń, Polska