Toruń Mokre

Toruń Mokre

Thorn-Mocker

Toruń Mokre na dawnym planie miasta (w czerwonym kółku); kolorem zielonym oznaczono ul. Kościuszki a kolorem żółtym ul. Chrobrego
Państwo	Cesarstwo Niemieckie
Miejscowość	Thorn
Lokalizacja	Bahnhofstr. (obecnie ul. Dworcowa)
Data otwarcia	1882
Data zamknięcia	1909
Położenie na mapie Torunia Toruń Mokre
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Toruń Mokre
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Toruń Mokre
53°01′44″N 18°37′27″E/53,028889 18,624167
Portal Transport szynowy

Ulica Dworcowa współcześnie, na pierwszym planie Szkoła i Przedszkole Muzyczne New Art

Toruń Mokre (Bahnhof Mocker, Bahnhof Thorn-Mocker) – nieistniejący dworzec kolejowy w Toruniu, funkcjonujący w latach 1882–1909. Do dzisiaj pozostały dwa budynki i ślady w terenie. Jego rolę przejął dworzec Toruń Wschodni, który w latach 1871–1873(1882?) i 1909–1959 także nosił nazwę Toruń Mokre.

Lokalizacja

Dworzec znajdował się w centralnej części dzielnicy Mokre, wzdłuż obecnej ul. Dworcowej, na odcinku między Trasą Średnicową Północną a ul. Kościuszki, przy czym budynki dworca pasażerskiego znajdowały się w rejonie skrzyżowania ul. Zaułek Dworcowy z ul. Dworcową. W znacznej części zachował się dawny układ działek, który można obejrzeć np. w geoportalu^[1], istnieją też dobrej jakości dawne plany miasta, dzięki czemu można dość dokładnie odtworzyć położenie dawnego dworca.

Historia

Dworzec kolejowy Mokre (Bahnhof Mocker) we wsi Mokre (obecnie dzielnica Torunia) wybudowano w roku 1882 wraz z linią kolejową łączącą Toruń z Malborkiem - tzw. Koleją Miast Nadwiślańskich (niem. Weichselstädtebahn)^[2].

Wcześniej, w roku 1871, otwarto linię z Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni) do Jabłonowa Pomorskiego, która była częścią planowanej linii kolejowej Poznań-Istenburg^[3]. Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni) był początkowym/końcowym przystankiem, na którym wzniesiono skromny budynek dla podróżnych^[4]. 15 sierpnia 1873 Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni), dzięki otwarciu mostu kolejowego, uzyskał połączenie ze stacją Toruń Główny a wspomniany fragment linii kolejowej dowiązano do istniejącego już odcinka Poznań-Toruń Główny^[5], ale jednocześnie podjęto decyzję o zamknięciu Torunia Mokre (ob. Toruń Wschodni) a cała ekspedycja na tej linii odbywała się przez dworzec Toruń Główny. W październiku 1878 otwarto przystanek Toruń Miasto, który dopiero od września 1879 stał się pełnoprawnym dworcem (różnica polegała min na tym, że na przystanku można było tylko wsiadać i wysiadać, nie było kas biletowych, nie można było nadawać i odbierać przesyłek ani paczek), ale dopiero w 1888 zbudowano obecnie istniejący budynek^[6].

Kolejnym krokiem w rozwoju kolei w regionie była wspomniana Kolej Miast Nadwiślańskich, która miała połączyć Toruń z Malborkiem przez Chełmżę, Grudziądz i Kwidzyn. 1 lipca 1882 roku oddano do użytku pierwszy odcinek: z Torunia do Chełmży^[7]. Linia ta odchodziła od linii Poznań-Istenburg na wysokości dzisiejszego Polmosu Toruń, wiodła wzdłuż ulic Dworcowej i Kraińskiej, a następnie wzdłuż ul. Grudziądzkiej do Łysomic i dalej na północ^[3]. Ponieważ jedynym w rejonie prawobrzeżnego Torunia przystankiem na tej linii byłby dworzec Toruń Miasto (pozbawiony jeszcze porządnego budynku), a w rejonie bardziej na północ nie byłoby żadnego dworca, postanowiono zbudować dworzec w podtoruńskiej wsi Mokre. Otrzymał on nazwę Dworzec Mokre (Bahnhof Mocker)^[8] i otwarto go razem z uruchomieniem linii czyli 1 lipca 1882 (linię ukończono wcześniej - już od sierpnia 1881 zaczęły się przejazdy techniczne, być może więc z otwarciem linii dla pasażerów czekano na ukończenie dworca^[7]). Po przyłączeniu wsi Mokre do Torunia - 1 kwietnia 1906 - stacja zmieniła nazwę na Dworzec Toruń Mokre (Bahnhof Thorn-Mocker)^[8].

Między rokiem 1882 a 1909 kilkaset metrów na północ od dworca wyprowadzono z głównej linii, wzdłuż dzisiejszej ul. Pod Dębową Górą - na zachód bocznicę, a na wschód łącznicę z linią na Istenburg (tak aby możliwy był wjazd na dworzec od strony Papowa Toruńskiego/Istenburga. Łącznica odchodziła od linii na wysokości Fortu III i omijała od północy Długą Baterię); w miejscu rozgałęzienia stoi do dziś murowany budynek dróżnika.

Od 1 grudnia 1902 od dworca do Lubicza prowadziła prywatna linia kolejowa, której operatorem była Kleinbahn-Aktiengesellschaft Thorn-Leibitsch^[9]. Linia ta prowadziła do starego dworca w Lubiczu i od nieistniejącego rozjazdu w Grębocinie miała inny przebieg niż obecnie^[10] - jej ślady są słabo dostrzegalne na zdjęciach satelitarnych ale wciąż istnieją w podziale katastralnym^[1]. Linia wykorzystywała wspomnianą łącznicę - być może została ona nawet zbudowana specjalnie dla niej. Początkowo linia realizowała dwa połączenia pasażerskie na dobę i to tylko w II i III klasie (z Lubicza odjazdy 6:20 i 16:06, z Mokrego 13:40 i 17:15; podróż trwała ok. 45 minut)^[11], później liczba kursów wzrosła (w 1914 były trzy w każdą stronę)^[12], resztę czasu poświęcając przewozom towarowym.

Ponieważ wspomniana linia Poznań-Isterburg była ważniejszą niż linia Toruń-Malbork, a obecnie (tj. w roku 1906) to ona nie posiadała żadnego dworca w nowo przyłączonym do Torunia obszarze (czyli dawna wieś Mokre i okolice) postanowiono rozbudować zamknięty w roku 1873 Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni) do dużego dworca pasażersko-towarowego. Jednocześnie postanowiono przebudować układ torów tak, aby ten nowy dworzec mógł obsłużyć ruch także na linii Toruń-Malbork. Nowy dworzec powstał w roku 1909 (otwarcie nastąpiło 15 sierpnia)^[7] i powrócił do swojej dawnej nazwy - Dworzec Toruń Mokre (Bahnhof Thorn-Mocker). Stary Dworzec Mokre zamknięto 14 sierpnia 1909, po czym przemianowano na Toruń Stare Mokre (Thorn Altmocker) i odtąd pełnił rolę wyłącznie stacji towarowej^[2]. Wjazd na nią odbywał się albo od południa: obok dzisiejszego Polmosu, starym odcinkiem dawnej linii Toruń-Malbork, albo od północy: wspomnianą łącznicą z linią na Insterburg, której przebieg od wysokości mniej więcej ul. Kociewskiej zmieniono (głównym celem zmiany było ukierunkowanie wyjazdu na południe /w kierunku dworca/, zamiast dotychczasowego na północ /w kierunku Isterburga i Lubicza/) i który pozostał bez zmian do końca XX wieku (jego ślady są widoczne na zdjęciach satelitarnych oraz w podziale katastralnym)^[3]. Tory na odcinku Stare Mokre - ul. Grudziądzka (śladem ulicy Kraińskiej) zlikwidowano, a nowy przebieg linii Toruń-Malbork, ten wyprowadzony za dworcem Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni), istnieje do dziś^[3].

Nie wiadomo kiedy zostało zlikwidowane połączenie południowe (czyli dawny wjazd od strony Dworca Miasto, koło Polmosu) - pierwszy plan na którym nie jest ono pokazane pochodzi z roku 1940. Nie wiadomo też kiedy została zlikwidowana sama stacja - na planach pojawia się (z opisem "Bahnhof") do 1944, jest też zaznaczona na planie z 1957 ale bez opisu, nie ma jej na rosyjskim planie z 1986.

Układ torów pozostały po tych wszystkich przebudowach w rejonie ul. Dworcowej jeszcze do lat 90. XX w. tworzył bocznicę kolejową, która prowadziła m.in. do Młynów Richtera i Polmosu Toruń. Bocznica tej bocznicy wiodła z kolei do zakładów Spomasz (obecnie Toruńskie Zakłady Urządzeń Młyńskich Spomasz S.A.).

Pozostałości

Jeden z ocalałych budynków (ul. Dworcowa 10)

Do czasów współczesnych po starej stacji Toruń Mokre zachowały się dwa budynki: jeden z kilku budynków stacyjnych, który obecnie pełni funkcję mieszkalną (ul. Dworcowa 10)^[8] oraz magazyn z rampą, który obecnie pełni rolę magazynu. Pozostałe budynki dworca się nie zachowały (na starych planach Torunia obok budynku Dworcowa 10 widać jeszcze 3 czy 4 inne budynki; w rejonie zachowanego magazynu także widać więcej budynków, przypuszczalnie o podobnym przeznaczeniu), a ponieważ nie zachował się także żaden materiał ilustracyjny, nie wiemy jak dworzec ten wyglądał ani jaką rolę pełnił ówcześnie budynek Dworcowa 10. Po dworcu pozostały także nazwy ulic, przy których się znajdował - Dworcowa i Zaułek Dworcowy^[2].

Nowy Toruń Mokre

W marcu 2020 roku PKP PLK podpisały umowę na rewitalizację odcinka linii kolejowej 207 z Torunia Wschodniego do Chełmży wraz z budową przystanku kolejowego. Przystanek ten powstanie przy ul. Kociewskiej, a jego zadaniem będzie poprawa dostępu do kolei w północnych dzielnicach miasta. Zgodnie z obecnymi informacjami prasowymi nazywał się będzie Toruń Mokre^[13].

Zobacz też

• Toruń Wschodni
• Transport kolejowy w Toruniu

Przypisy

Bibliografia

• JoannaJ. Kucharzewska JoannaJ., Architektura i urbanistyka Torunia w latach 1871-1920, Warszawa: Neriton, 2004, ISBN 838897369X .
• Toruniu.net, Dawny dworzec kolejowy, oToruniu.net - Toruń jego zagadki, ciekawostki i historie…, 15 marca 2014 [dostęp 2020-05-27] .
• Michał P.M.P. Kadlec Michał P.M.P., Dawny Dworzec Mokre, Blog PO TORUNIU, 5 sierpnia 2019 [dostęp 2020-05-27] .
• JonaszJ. Przybyszewski JonaszJ., Rozwój kolei w Toruniu, Rozwój kolei w Toruniu, 5 sierpnia 2019 [dostęp 2020-05-27] .