Towarzystwo Budowy Samochodów AS
| Państwo | |
|---|---|
| Adres | ul. Srebrna 16 (siedziba) |
| Data założenia | 1924 |
| Data likwidacji | 1939 (II wojna światowa) |
| Forma prawna | |
| Prezes | Jan Łaski |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°13′38,222″N 20°59′17,329″E/52,227284 20,988147 | |
Towarzystwo Budowy Samochodów AS – nieistniejący polski producent samochodów osobowych i dostawczych, z siedzibą w Warszawie.
Historia i opis przedsiębiorstwa
Towarzystwo Budowy Samochodów AS powstało w 1924 roku z inicjatywy warszawskiego przedsiębiorcy Jana Łaskiego oraz inżynieria Czesława Zbierańskiego, który był właścicielem „Warszawskich Autowarsztatów” – obszernych hal założonych w 1922 roku przy ul. Złotej 64 – gdzie ulokowano produkcję samochodów AS. Zbierański został kierownikiem produkcji, a konstruktorem podwozia pojazdu został inżynier Aleksander Liberman, który objął w przedsiębiorstwie stanowisko dyrektora technicznego. Siedziba przedsiębiorstwa mieściła się przy ulicy Srebrnej 16[1].
Pierwsze prototypowe podwozia wykonano 4 stycznia 1927 roku, a 27 marca skarosowano je w Szydłowieckiej Fabryce Powozów Braci Węgrzeckich. Po kilkumiesięcznych próbach drogowych AS został wprowadzony do sprzedaży. Pojazdy były produkowane w czterech wersjach nadwoziowych – taxi-landaulet, kabriolet, limuzyna oraz furgon dostawczy. Najwięcej powstało wersji dla warszawskich taksówkarzy ok. 100 sztuk, pozostałe wersje powstały w liczbie ok. 50 sztuk. Można było również zamówić samo kompletne podwozie w dowolnej wersji silnikowej za znacznie niższą cenę. Samochody były napędzane jednostkami napędowymi pochodzącymi z Francji, odpowiednio firmy Chapuis-Dornier (wersja S1) o mocy 17 KM lub jednostką firmy CIME (wersja S2) o mocy 24 KM. W pierwszych egzemplarzach zastosowano także silnik marki Ruby. Nadwozia do samochodów AS produkowała Szydłowiecka Fabryka Powozów Braci Węgrzeckich powstała w 1875 roku. Za swoje wyroby na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1929 roku otrzymała m.in. srebrny medal, a samochody marki AS wzbudziły duże zainteresowanie. Pojazdy chwalono zwłaszcza z powodu ,,..bezszelestnego i precyzyjnego zamykania drzwi – bez zwykłego w tych przypadkach rzucania..” W 1929 roku Liberman wykupił od Łaskiego udziały w fabryce i stał się właścicielem firmy. Około 1930 roku produkcja samochodów została zawieszona z przyczyn światowego kryzysu ekonomicznego, który spowodował załamanie się rynku samochodowego. W 1932 roku na terenie fabryki wybuchł pożar, który strawił większość wyposażenia oraz części niezbędne do montażu pojazdów[2][3].
W drugiej połowie lat 30. właściciel fabryki Czesław Zbierański przeniósł ocalałe z pożaru urządzenia produkcyjne i części samochodowe ze spalonego zakładu do ówcześnie podwarszawskiego Miedzeszyna. W tym czasie rola Aleksandra Liebermana, konstruktora AS-a, pozostaje nieznana. Do wybuchu wojny „Towarzystwo Budowy Samochodów AS” zajmowało się produkcją m.in. podzespołów do różnych marek samochodowych, części zamiennych do samochodów AS oraz wchodzących w zakres produkcji samochodowej, samolotowej czy wyrobami wszelkiego rodzaju trybów stożkowych i czołowych[3].
Łącznie powstało około 150 samochodów marki AS. Pojazdy powstawały w trzech seriach, z czego dwie pierwsze szacuje się na 60 i 80 sztuk, a trzecia, mimo że była planowana na 100 sztuk została zrealizowana tylko w niewielkiej ilości. Do dziś nie zachował się żaden model. Wiadomo o tym, że jeden z egzemplarzy posłużył jako część barykady przy ulicy Wilczej w czasie powstania warszawskiego, inny, prawdopodobnie ostatni, który przetrwał wojnę był eksploatowany jako taksówka w Warszawie jeszcze do połowy lat 50[3].
Modele
- AS S1 – silnik o mocy 17 KM
- AS S2 – silnik o mocy 24 KM
Samochody dostępne były w takich wersjach jak: taxi-landaulet, kabriolet, limuzyna oraz furgon dostawczy[3].
Przypisy
- ↑ Aleksander Liberman. Konstruktor polskich samochodów AS. nowahistoria.interia.pl. [dostęp 2016-02-15]. (pol.).
- ↑ AS. polskie-auta.pl. [dostęp 2016-02-15]. (pol.).
- ↑ a b c d Towarzystwo Budowy Samochodów AS. oldtimery.com. [dostęp 2016-02-15]. (pol.).
Linki zewnętrzne
- Towarzystwo Budowy Samochodów AS na stronie Oldtimery.com. oldtimery.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-04)].
Media użyte na tej stronie
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.55N
- S: 50.95 N
- W: 19.15 E
- E: 23.25 E
.svg)
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
