Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku

Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku – gniazdo Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” utworzone 28 czerwca 1889 w Sanoku.

Siedziba TG „Sokół” w Sanoku

Siedzibą towarzystwa jest gmach przy ulicy Adama Mickiewicza 13.

Historia

Dr Karol Zaleski, inicjator założenia sanockiego gniazda
Adam Pytel, wieloletni prezes sanockiego „Sokoła”, w tradycyjnym stroju towarzystwa
Ćwiczenia gimnastyczne sanockich Sokołów
Widowisko fantastyczne Na dworze króla Mroza i królowej Zimy autorstwa Edmunda Słuszkiewicza w inscenizacji druhen sanockiego „Sokoła” (1931)
Afisz zapowiadający Zlot Sokoli 15-16 lipca 1939
Rzeźba Sokoła zrywającego kajdany niewoli na fasadzie siedziby

Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku powstało jako oddział Sokoła Lwowskiego. Inicjatorem powstania był lekarz, społecznik i propagator zdrowego stylu życia, dr Karol Zaleski, który pierwsze spotkanie zorganizował 8 listopada 1888. Był on autorem broszury pt. Do przyszłych Sokołów z pierwszej połowy 1889, traktującej o ważnej roli higieny, zdrowia i gimnastyki[1]. Pozostałymi założycielami byli Władysław Adamczyk, Władysław Beksiński, Karol Gerardis, Artur Goldhammer, Feliks Giela, Kazimierz Lipiński[2]. Inicjatywę poparł starosta sanocki Leon Studziński[3][4]. W dniu 20 listopada 1888 odbyło się walne zgromadzenie „Sokoła” w Sanoku jako oddziału lwowskiego, uchwalono statut i wybrano władze: prezesem wydziału dr Karol Petelenz (dyrektor C. K. Gimnazjum Męskiego w Sanoku), zastępcą prezesa dr Jan Radek (lekarz powiatowy), a członkami wydziału Stanisław Biega, Feliks Giela, Tytus Lemer, inż. Ignacy Morawiecki, Albin Świtalski, Roman Vetulani, Wielecki, dr Karol Zaleski, Kazimierz Lipiński, Ludwik Salo[5]. Po uchwaleniu statutu, towarzystwo ukonstytuowało się 28 czerwca 1889. Prezesem został dr Karol Petelenz. Po użyczeniu sali przez gimnazjum, od 30 października 1889 rozpoczęto ćwiczenia, którymi kierował Stanisław Biega (zimą trenowano łyżwiarstwo). W pierwszym roku działalności było 43 członków, po dwóch latach 56; należały także kobiety. Po wyjeździe z Sanoka K. Petelenza, pod koniec 1890 prezesem został Karol Zaleski. W 1892 liczba sanockich sokołów wzrosła z 54 do 70[6]. W 1914 było 308 członków.

Ćwiczenia gimnastyczne prowadzono w sali sanockiego gimnazjum dzięki zgodzie jego dyrektora Włodzimierza Bańkowskiego[7]. Za gimnastykę odpowiadali nauczyciele szkolni tego przedmiotu, Władysław Sygnarski oraz wieloletni naczelnik i gospodarz gniazda Marian Szajna[8][9]. W sanockim gnieździe „Sokoła” działały sekcje: łyżwiarska (staw na obszarze sanockie Wójtostwa celem organizowania toru ślizgawek użyczała Józefa Rylska[10][11][12]), towarzyska[13][14], pływalniana[15][16], kolarska (jej zawodnicy brali udział w wyścigach[17][18][19]). W połowie 1911 został powołany Klub Tenisowy, który stworzył dwa korty w miejscu kotlinki za kręgielnią „Sokoła”[20].

W towarzystwie działali ponadto aktywnie Roman Vetulani, Stanisław Basiński (obaj sekretarze wydziału), Feliks Giela (podskarbi i skarbnik)[21][22], dr Tytus Lemer, Ludwik Salo, Antoni Woliński, Albin Świtalski, Kazimierz Lipiński, Erazm Łobaczewski, Wojciech Ślączka, Leopold Biega (gospodarz i naczelnik w 1896)[23], August Ścibor-Rylski, Wacław Szomek, Wilhelm Szomek, Józef Galant (prezes i założyciel sekcji sokolej w Zagórzu), Władysław Beksiński, Bronisław Praszałowicz, Paweł Biedka, Marian Kawski, Stanisław Budweil (dyrygent sokolej orkiestry i chóru mieszanego[24]), Adam Marian Bratro, Paweł Stepek, Ignacy Łagodzic, Feliks Ruczka, Władysław Czyżewicz, Bronisław Tustanowski, Michał Pollak, Michał Jorkasch-Koch, Franciszek Miszkiewicz, Jan Gaweł, Henryk Kopia, Tadeusz Wrześniowski, Władysław Bialikiewicz, Franciszek Ksawery Spławski, Franciszek Żeleski, Jan Scherff, Henryk Ettmayer, Ludwik Eydziatowicz, Witold Litwiniszyn, Stanisław Czarnowski, Zygmunt Tomaszewski, Joachim Tomaszewski, Stanisław Bauman, Juliusz Bruna, Filip Schneider, Jan Porajewski, Adam Pytel, Tadeusz Malawski, Jan Rajchel, Michał Słuszkiewicz, Maksymilian Słuszkiewicz, Tomasz Tokarski, Włodzimierz Bańkowski, Franciszek Stok, Czesław Szpakowski, Cyryl Jaksa Ładyżyński, Karol Siekierzyński, Franciszek Kuszczak, Maurycy Drewiński, Bolesław Skąpski, Aital Witoszyński, Jan Walewski, Kajetan Golczewski, Kazimierz Sulimierski, Franciszek Ksawery Brzozowski, Antoni Bielak, Stanisław Augustyński, Jan Augustyński, Andrzej Wyka, Antoni Kwiatkowski, Walenty Wróbel, Urban Przyprawa, Józef Rec, Michał Ćwięka, Jan Kosina, Józef Serwa, Sebastian Flizak, August Mroczkowski, Franciszek Baran, Franciszek Bem (trzej ostatni – powstańcy styczniowi), Jacek Jabłoński, Jan Jodłowski, Aleksander Iskrzycki, Zygfryd Gölis, Bolesław Gawiński, Władysław Dukiet, Jan Misiewicz, Józef Drzewicki, Michał Drwięga, Janina Kossak-Pełeńska, Tadeusz Dworski, Zygmunt Peszkowski, Stanisław Beksiński, Franciszek Martynowski, Stanisław Domański, Stanisław Niedzielski, Kazimierz Niedzielski, Józef Kurasiewicz (lekarz towarzystwa), Jan Killar, Edward Zegarski, Stanisław Borowiczka, Mieczysław Krygowski, Wiktor Arvay, Hipolit Neuwirth, Emanuel Bujak, Aleksander Piech, Kazimierz Piech, Józef Rolski, Roman Skoczyński, Wiktor Dręgiewicz, Michał Stefko, Mieczysław Nawarski, Aleksander Ślączka, Jan Keller, Michał Guzik, Zygmunt Vetulani, Kazimierz Swoszowski, Maciej Kluska, Władysław Zaleski, Piotr Dunin Wąsowicz, Henryk i Ludwik Hellebrand, Matylda Wasylewicz, Henryk Kapiszewski, Roman Wajda, Władysław Lisowski, Józef Agaton Morawski, Antoni Kondyjowski, Teofil Kondyjowski, Bronisław Polityński, Władysław Kreowski, Kazimierz Barancewicz, Wilhelm Obrzut, Maksymilian Fingerchut, Franciszek Peterek, Franciszek Wanic, Henryk Ogonowski, Wiktoryn Mańkowski, Jan Pleszowski, Stanisław Nowak, Wacław Szomek, Mieczysław Dalkiewicz, Adam Konopnicki, Romuald Ochęduszko, Franciszek Strachocki, Tadeusz Zbyszycki, Tadeusz Miękisz (autor monografii pt. Zarys historii Tow. Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku w 50-tą rocznicę jego istnienia, wydanej w 1939), ks. Franciszek Salezy Czaszyński, ks. Franciszek Salezy Matwijkiewicz, ks. Szymon Korpak (kapelan), ks. Ludwik Stanisławczyk, ks. Jakub Mikoś, ks. Franciszek Witeszczak, ks. Bronisław Stasicki, ks. Jan Trznadel, ks. Józef Drozd, ks. Paweł Rabczak, Natan Nebenzahl[25]. Do towarzystwa należeli w większości przedstawiciele inteligencji, w tym wszyscy burmistrzowie Sanoka w okresie działalności Sokoła” do 1939, urzędnicy miejscy, osoby piastujące stanowiska publiczne, nauczyciele gimnazjalni, duchowni, także przedstawiciele społeczności Rusinów i Żydów[26][27][28]. W 1924 towarzystwo liczyło 264 członków[29], w 1925 było 226 mężczyzn i 28 kobiet[30], a w 1939 było ich 201[31].

28 października 1893 podczas rocznego walnego zgromadzenia jedynomyślnie potwierdzono uchwałę Wydziału, aby sprawienie sztandaru nie wyprzedziło założenia kamienia węgielnego pod dom własny „Sokoła” w Sanoku[32]. W 1899 podjęto decyzję o budowie gmachu „Sokoła” w Sanoku[33]. W 1907 do organizacji przystąpiło Towarzystwo Oświatowe „Znicz” w Sanoku, zajmujące się krzewieniem oświaty, kultury, czytelnictwa, które było inicjatorem założenia w Sanoku parku miejskiego[34]. W dniu 30 czerwca[35] 1908 został zorganizowany w Sanoku zlot IV okręgu sokolego[36][37].

Po decyzji władz naczelnych Związku Polskich TG „Sokół” o militaryzacji związku w postaci tworzenia Stałych Drużyn Sokolich (także jako Sokole Drużyny Polowe) także w Sanoku powstała Stała Drużyna Sokola 29 czerwca 1913, jej komendantem został kpt. Franciszek Stok, a instruktorami szkolenia m.in. Bronisław Praszałowicz, Bolesław Mozołowski[38]. 24 marca 1914 pod przewodnictwem dr. Emila Gawła miało miejsce ostatnie zgromadzenie sanockiego „Sokoła” przed wybuchem I wojny światowej[39]. Jeszcze pod koniec lipca 1914 następca E. Gawła, Adam Pytel, uczestniczył w zjeździe prezesów sokolich we Lwowie[40]. Podczas wojny towarzystwo nie funkcjonowało w latach 1914–1917, a członkowie wydziału zostali wcieleni do służby wojskowej w c. i k. armii bądź udali się na uchodźstwo[41]. Po powrocie Adama Pytla i wskutek jego zabiegów w drugiej połowie 1915 został odzyskany gmach „Sokoła” od zajmującej go armii austriackiej[42]. Gniazdo zostało reaktywowane w 1918 i działało w okresie II Rzeczypospolitej. Pierwsze powojenne walne zgromadzenie zorganizowano 6 lutego 1920[43]. W okresie międzywojennym liczba członków TG oscylowała w granicach 200-300. Według stanu członkostwa z 15 lipca 1939 do Sokoła należało 201 osób (141 mężczyzn i 60 kobiet)[44]. W sanockim Sokole działał osobny oddział Przysposobienia Wojskowego, a nauką kierowali oficerowie miejscowego 2 Pułku Strzelców Podhalańskich kpt. Tadeusz Ochęduszko i kpt. Marian Warmuzek[45]. W okresie międzywojennym w Sanoku działały drużyny piłki nożnej „Sokół I” i „Sokół II”; w barwach pierwszej z nich występowali m.in. bracia Włodzimierz i Marian Musiałowie, Zbigniew Dukiet[46]. W latach 20. piłkarze Sokoła uczestniczyli w zawodach o mistrzostwo Sanoka, rywalizując m.in. z drużyną Sanovii[47]. W latach 30. funkcjonował Oddział Narciarsko-Kajakowy TG „Sokół” w Sanoku[48]. W tym czasie przemysłowiec dr Oskar Schmidt przy współudziale sanockiego „Sokoła” wspierał rozwój tenisa w Sanoku[49].

W 1935 profesor gimnazjalny historii Tadeusz Miękisz miał wygłosić w sali „Sokoła” odczyt pt. Kwestia żydowska w dawnej Polsce a dzisiaj, który po rozpoczęciu został przerwany przez policję, zebranie rozwiązane jako niezgłoszone, zaś wiceprezes gniazda Zygmunt Kruszelnicki, został ukarany grzywną w wysokości 2 tys. zł (po złożeniu przez niego odwołania został uniewinniony pod koniec 1937)[50]. Na dni 15-16 lipca 1939 zaplanowano zlot sokoli z okazji uroczystości 50-lecia istnienia sanockiego gniazda[51][52].

II wojna światowa i PRL

Wybuch II wojny światowej w 1939 przerwał działalność „Sokoła”. Ostatnim prezesem w II Rzeczypospolitej był adwokat, działacz Stronnictwa Narodowego, Jerzy Pietrzkiewicz, a wiceprezesem również prawnik i aktywista SN, Zygmunt Kruszelnicki (obydwaj, a także ówczesny burmistrz miasta i członek Sokoła Maksymilian Słuszkiewicz, podczas kampanii wrześniowej zostali aresztowani w ramach akcji eliminacji „polskiej warstwy przywódczej” zwanej Intelligenzaktion i wywiezieni do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, gdzie ponieśli śmierć na przełomie 1939/1940)[53][54][55][56][57].

Po zakończeniu wojny w 1945 sanoczanie reaktywowali działalność (wśród nich m.in. Stanisław Augustyński, Stanisław Beksiński, Czesław Borczyk, Józef Bubella, Władysław Kreowski, Tadeusz Miękisz, Bronisław Polityński, Stanisław Domański, Jan Misiewicz, Tadeusz Dworski, Bronisław Filipczak, Teofil Kondyjowski, Olga Kopecka, Władysław Lisowski, Józef Morawski, Tadeusz Nazarkiewicz, Stanisław Potocki, Marian Sebastiański, Franciszek Strachocki, Tadeusz Trendota, Franciszek Wanic, Tadeusz Wojtowicz, ks. Jakub Mikoś, Matylda Wasylewicz, Michał Ćwięka[58]; łącznie zgłosiło się 144 członków[59]. Prezesem został wybrany Zygfryd Gölis, a po jego rezygnacji Antoni Morończyk; wiceprezesem był Władysław Fastnacht[60]. Po wojnie podjęła działalność drużyna piłkarska TG „Sokół”[61]. Urząd Wojewódzki Rzeszowski podjął nieodwołalne decyzje: 6 marca 1946 odmówił zarejestrowania Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku, 24 marca 1949 zarządził jego likwidację, a likwidatorem został dr Tadeusz Trendota (zamieszkujący pod ówczesnym adresem ul. Jana III Sobieskiego 8)[62]. 25 listopada 1947 Kino „Sokół” zostało przekazane Towarzystwu Przyjaciół Żołnierza. Cały majątek przekazano na rzecz Zarządu Miejskiego w Sanoku. Tym samym nastąpiła przerwa w działalności Sokoła na kilkadziesiąt lat.

Reaktywacja w III RP

Działalność towarzystwa w Sanoku została wznowiona na przełomie 1999/2000. Niezależnie od tego w tym czasie była eksponowana wystawa przedstawiająca historię sanockiego gniazda TG „Sokół”, przygotowana przez Andrzeja Romaniaka z Muzeum Historycznego w Sanoku[63]. 4 marca 2000 Sąd Okręgowy w Krośnie zarejestrował Polskie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku, jednakowoż względy formalne sprawiły, że nie zostało uznane za następcę prawnego przedwojennego TG „Sokół” w Sanoku. W maju 2000 inicjatorzy reaktywacji informowali o wznowieniu po 53 latach działalności sanockiego gniazda, przywołując za kontynuatorów sanockiego sokolstwa siedmiu seniorów druhów z Sanoka[64]. 9 czerwca 2000 dokonano wyboru władz, prezesem został Kazimierz Mielczarek, wiceprezesem Bronisław Kielar, ponadto członkiem zarządu Krzysztof Kaczmarski, a naczelnikiem szkolenia sokolego Robert Zoszak[65][66]. Na przełomie 2000/2001 został odzyskany sztandar sanockiego gniazda „Sokoła”, wykonanyny w 1901, przechowany w czasie I. wojny, przechowany również w czasie II. wojny przez Teresę Dalską[67]. W październiku 2001 miało miejsce walne zebranie, w ramach którego zarząd otrzymał absolutorium (R. Zoszaka na stanowisku nacz. szkolenia zastąpił Jan Nebesio)[68]. PTG „Sokół” zostało wpisane jako stowarzyszenie do Krajowego Rejestru Sądowego 31 października 2001 (w komitecie założycielskim byli Kazimierz Mielczarek, Wiesław Wilkosz, Andrzej Romaniak; w zarządzie zasiedli Kazimierz Mielczarek – prezes, Bronisław Kielar – wiceprezes, Wiesław Wilkosz – sekretarz, oraz Edward Czopor, Krzysztof Kaczmarski, Robert Zoszak, Zdzisław Kocur – członkowie)[69]. Oficjalna reaktywacja TG „Sokół” w Sanoku nastąpiła 11 lipca 2004. Powtórna rejestracja w KRS nastąpiła 25 maja 2005 (prezesem został Bronisław Kielar)[70].

Reaktywowane TG „Sokół” w Sanoku czyniło starania zmierzające do odzyskania nieruchomości pierwotnie należących do Towarzystwa. Pierwszą podstawą do odzyskania nieruchomości było w 2004 roku unieważnienie przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji decyzji likwidującej „Sokoła” i decyzji komunalizujących, podjętych z rażącym naruszeniem prawa (zostało potwierdzone w 2006 roku). Następnie w 2007 roku MSWiA oddaliło skargę Gminy Miasta Sanoka, a w 2008 roku, po odwołaniu burmistrza Wojciecha Blecharczyka, utrzymało w mocy postanowienie stwierdzające nieważność decyzji komunalizacyjnej. 15 lutego 2010 roku Sąd Rejonowy w Sanoku w prawomocnym wyroku przywrócił nieruchomości „Sokołowi” (działka z gmachem, kioskiem, parkingiem od zachodu i częścią lodowiska Torsan). W związku z tym 30 kwietnia 2010 roku nieruchomość została przekazana TG „Sokół” w Sanoku.

Członkami sanockiego Sokoła zostali m.in. Eugeniusz Czerepaniak, Stefan Tarapacki, Piotr Uruski[71]. W barwach sanockiego TG Sokół starty podjęli biegacze długodystansowi: Maciej Hunia, Damian Dziewiński, Dawid Adamski[72], Krystian Kurzydło. Do rozgrywek Sanockiej Ligi Unihokeja przystąpiła drużyna TG „Sokół” Sanok, a w jej barwach podjęli występy m.in. zawodnicy miejscowego zawodowego klubu hokeja na lodzie STS Sanok: Maciej Bielec, Kamil Olearczyk, Tomasz Skokan[73].

Towarzystwo organizuje rokrocznie Bieg Sokoli w Sanoku (w 2013 odbyła się siódma edycja; startuje w nim m.in. Izabela Zatorska)[74], Turniej Piłki Plażowej o „Puchar Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku”[75], a także konkursy dla młodzieży szkolnej popularyzujące wiedzę historycznej i mające na celu kształtowanie postaw patriotycznych[76][77][78].

W 2014 towarzystwo liczyło 40 członków[79]. Z okazji 125-lecia istnienia gniazda sanockiego TG „Sokół” zostały zorganizowane obchody jubileuszowe w dniach 6-7 czerwca 2014[80][81][82]. W ramach uroczystości została odsłonięta tablica upamiętniająca trzech działaczy przedwojennego Sokoła w Sanoku, druhów: Jerzego Pietrzkiewicza (prezesa 1936–1939), Zygmunta Kruszelnickiego (wiceprezesa 1936–1939), Maksymiliana Słuszkiewicza[83]. W listopadzie 2014 zmarła najstarsza sokolica gniazda sanockiego i jedna z najstarszych w Polsce, Maria Czerepaniak, z domu Słuszkiewicz (1920-2014)[84] (skończyła 104 lata[85]).

29 czerwca 2019 odbyły się obchody 130-lecia gniazda TG „Sokół” w Sanoku[86]. Uchwałą Rady Miasta Sanoka z 29 lipca 2019 została przywrócona nazwa ulicy „Sokoła”, przebiegającej nieopodal siedziby gniazda (pierwotnie została ustanowiona uchwałą Rady Miejskiej z 28 stycznia 1904 jako ulica „Sokola”[87], a od 1951 nosiła imię Andrzeja Frycza Modrzewskiego)[88].

Odznaczenia i wyróżnienia

Nazwiska zasłużonych działaczy Sokoła oraz innych gniazd sokolich zostały umieszczone w drzewcu sztandaru TG Sokół w Sanoku w liczbie 125 gwoździ upamiętniających[89].

W 2012 sztandar TG „Sokół” w Sanoku został odznaczony Legią Honorową Sokolstwa Polskiego[90].

Władze

Obchody 125-lecia „Sokoła” w Sanoku na placu Harcerskim obok gmachu towarzystwa (7 czerwca 2014)
Prezesi
Naczelnicy

Publikacje

Pisarz Kalman Segal w swojej powieści pt. Nad dziwną rzeką Sambation, napisanej w 1955 i wydanej w 1957, zawarł odniesienia do sanockiego gniazda TG „Sokół”[100].

Przypisy

  1. ↑ Kronika. „Gazeta Przemyska”, s. 3, Nr 38 z 13 czerwca 1889. 
  2. ↑ Lista członków z dniem 31 grudnia 1899. W: Sprawozdanie Wydziału Polskiego Towarz. Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1899. Sanok: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, 1900, s. 13.
  3. ↑ Podsumowanie uroczystości 125-lecia „Sokoła” w Sanoku. sokolstwopolskie.pl. [dostęp 2014-09-28].
  4. ↑ Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 196. ISBN 83-909787-0-9.
  5. ↑ „Sokół” w Sanoku. „Przewodnik Gimnastyczny „Sokół””. Nr 12, s. 92, Grudzień 1888. 
  6. ↑ Kronika. „Sokół” sanocki. „Gazeta Przemyska”, s. 3, Nr 103 z 22 grudnia 1892. 
  7. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1898. Sanok: 1899, s. 5.
  8. ↑ Sprawozdanie Wydziału Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1909. Sanok: 1910, s. 6.
  9. ↑ Z żałobnej karty. Ś. p. dh Marian Szajna. „Przewodnik Gimnastyczny „Sokół””. 5, s. 131-132, 1936. 
  10. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1899. Sanok: 1900, s. 7.
  11. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1900. Sanok: 1901, s. 4-5.
  12. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1901. Sanok: 1901, s. 5.
  13. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1898. Sanok: 1899, s. 5, 11.
  14. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1899. Sanok: 1900, s. 15.
  15. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1900. Sanok: 1901, s. 13.
  16. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1901. Sanok: 1901, s. 14.
  17. ↑ Kronika. Wyścig kolarski z Krosna do Rymanowa. „Gazeta Sanocka”, s. 4, Nr 69 z 16 lipca 1896. 
  18. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”, s. 4, Nr 70 z 2 sierpnia 1896. 
  19. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”, s. 3, Nr 72 z 16 sierpnia 1896. 
  20. ↑ Kronika. Klub tenisowy. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 29 z 9 lipca 1911. 
  21. ↑ Alojzy Zielecki, W epoce autonomii Galicyjskiej. Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku. Życie kulturalne, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 461.
  22. ↑ Członkowie TG „Sokół” w Sanoku 1889–1946. www.sokolsanok.pl, 2009-11-29. [dostęp 2012-11-12]. (pol.).
  23. ↑ Alojzy Zielecki, W epoce autonomii galicyjskiej. Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku. Życie kulturalne, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 461.
  24. ↑ Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 200. ISBN 83-909787-0-9.
  25. ↑ Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 141-159. ISBN 978-83-939031-1-5.
  26. ↑ Sprawy towarzystw gimnastycznych polskich. Sanok. „Przewodnik Gimnastyczny „Sokół””. 1, s. 6, 1891. 
  27. ↑ Tadeusz Miękisz: Zarys historii Tow. Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku w 50-tą rocznicę jego istnienia. Sanok: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, 1939, s. 10.
  28. ↑ Lista członków z dniem 31 grudnia 1899. W: Sprawozdanie Wydziału Polskiego Towarz. Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1899. Sanok: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, 1900, s. 13-16.
  29. ↑ Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 155. ISBN 978-83-939031-1-5.
  30. ↑ Czesław Kłoś. Statystyka Zw. Tow. Gimn. „Sokół” w dniu 1/I 1925 r.. „Sokół Polski”. V, s. 215, 1926. 
  31. ↑ Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 157. ISBN 978-83-939031-1-5.
  32. ↑ Sprawy towarzystw gimnastycznych polskich. Sanok. „Przewodnik Gimnastyczny „Sokół””. R. XIV. 1, s. 9–10, styczeń 1894.
  33. ↑ a b Sprawy Związku polskich gimnastycznych Towarzystw sokolich w Austrii. Sanok. „Przewodnik Gimnastyczny „Sokół””, s. 6, Nr 10 z 1899. 
  34. ↑ Alojzy Zielecki, Życie kulturalne. Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku, W epoce autonomii galicyjskiej w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 456.
  35. ↑ Według innych danych 28 czerwca, zob. VI. Zlot IV. Okręgu w Sanoku. „Przewodnik Gimnastyczny „Sokół””. R. XXVIII. 8, s. 65, sierpień 1908.
  36. ↑ Wiadomości bieżące. „Gazeta Samborska”, s. 2, Nr 15 z 12 kwietnia 1908. 
  37. ↑ Wiadomości bieżące. „Gazeta Samborska”, s. 2, Nr 27 z 5 lipca 1908. 
  38. ↑ Alojzy Zielecki, Rozwój ruchu niepodległościowego, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 480.
  39. ↑ Sprawozdanie Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za lata 1914., 1915., 1916., 1917., 1918. i 1919.. Sanok: 1920, s. 3.
  40. ↑ Sprawozdanie Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za lata 1914., 1915., 1916., 1917., 1918. i 1919.. Sanok: 1920.
  41. ↑ Sprawozdanie Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za lata 1914., 1915., 1916., 1917., 1918. i 1919.. Sanok: 1920, s. 5-6.
  42. ↑ Sprawozdanie Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za lata 1914., 1915., 1916., 1917., 1918. i 1919.. Sanok: 1920, s. 6-7.
  43. ↑ Sprawozdanie Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za lata 1914., 1915., 1916., 1917., 1918. i 1919.. Sanok: 1920, s. 2.
  44. ↑ Tadeusz Miękisz: Zarys historii Tow. Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku w 50-tą rocznicę jego istnienia. Sanok: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, 1939, s. 39-41.
  45. ↑ Tadeusz Miękisz: Zarys historii Tow. Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku w 50-tą rocznicę jego istnienia. Sanok: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, 1939, s. 28.
  46. ↑ Andrzej Tarnawski. Mecze na „Sigociu”. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 6, Nr 17 (488) z 10-20 czerwca 1989. Sanocka Fabryka Autobusów. 
  47. ↑ Z Sanoka. „Tygodnik Sportowy”, s. 17, Nr 75 z 22 września 1922. 
  48. ↑ Sprawozdanie z działalności za sezony 1937/38 i 1938/39. Kraków: Polski Związek Narciarski, 1939, s. 15.
  49. ↑ Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 79. ISBN 978-83-935385-7-7.
  50. ↑ Sanok. Dawniej i dziś. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 353, s. 14, 24 grudnia 1937. 
  51. ↑ Z życia sokolstwa. Dzielnica krakowska. „Przewodnik Gimnastyczny „Sokół””. 5, s. 161, 1939. 
  52. ↑ Afisz na zlot sokoli 15-15 lipca 1939 w Sanoku. polona.pl. [dostęp 2017-12-28].
  53. ↑ Mieczysław Przystasz. Powiat sanocki w latach 1939–1947. „Rocznik Sanocki”. Tom II, s. 235, 1967. 
  54. ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 19.
  55. ↑ Edward Zając, W latach II wojny światowej i konspiracji. System okupacji. Doświadczenia Września 1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 598.
  56. ↑ Andrzej Romaniak. Sanocki wrzesień. „Tygodnik Sanocki”. Nr 36 (1236), s. 9, 4 września 2015. 
  57. ↑ Sprawozdanie. 125 rocznica sanockiego „Sokoła”. sokolsanok.pl/. [dostęp 2018-05-01].
  58. ↑ Historia 1889 – 1918 – 1945 – 1999. sokolsanok.pl, 31 maja 2009. [dostęp 2014-07-28].
  59. ↑ Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 157-159. ISBN 978-83-939031-1-5.
  60. ↑ Marcin Smoter. Próba reaktywacji Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku w latach 1945–1949. „Rocznik Sanocki 2011”, s. 139-140, 2011. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  61. ↑ Afisz na mecz KS Sanoczanka Sanok - Tow. Gimn. Sokół 9 maja 1946. polona.pl. [dostęp 2017-12-28].
  62. ↑ Marcin Smoter. Próba reaktywacji Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku w latach 1945–1949. „Rocznik Sanocki 2011”, s. 143, 2011. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  63. ↑ Bartosz Błażewicz. Sokoli duch. „Tygodnik Sanocki”. Nr 4 (429), s. 13, 28 stycznia 2000. 
  64. ↑ Ogłoszenie. „Tygodnik Sanocki”. Nr 22 (447), s. 5, 2 czerwca 2000. 
  65. ↑ Bartosz Błażewicz. Walne „Sokoła”. „Tygodnik Sanocki”. Nr 24 (449), s. 10, 16 czerwca 2000. 
  66. ↑ Zbigniew Osenkowski. Kalendarium sanockie 1995-2000. „Rocznik Sanocki 2001”, s. 367, 2001. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  67. ↑ „Sokoli” sztandar. „Tygodnik Sanocki”. Nr 1 (478), s. 13, 5 stycznia 2001. 
  68. ↑ Bartosz Błażewicz. Walne Sokoła. „Tygodnik Sanocki”. Nr 43 (520), s. 11, 26 października 2001. 
  69. ↑ Krajowy Rejestr Sądowy: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, numer KRS 0000057928
  70. ↑ Krajowy Rejestr Sądowy: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, numer KRS 0000234935
  71. ↑ Sanok ma szansę wybrać posła. sokolsanok.pl. [dostęp 2016-01-07].
  72. ↑ Dobre wyniki zawodników „Sokoła”. sokolsanok.pl, 15 października 2011. [dostęp 2016-02-27].
  73. ↑ Uunihokej – Sezon 2015/2016. sokolsanok.pl. [dostęp 2016-01-16].
  74. ↑ Wyniki VII Biegu Sokolego - Niepodległościowego. sokolsanok.pl, 9 listopada 2013. [dostęp 2016-02-27].
  75. ↑ Siatkówka plażowa - Puchar „Sokoła”. sokolsanok.pl, 16 lipca 2013. [dostęp 2016-02-27].
  76. ↑ Konkurs pod hasłem: „Przypomnijmy o rotmistrzu Witoldzie Pileckim” - rozstrzygnięty. sokolsanok.pl, 9 marca 2012. [dostęp 2016-02-27].
  77. ↑ Konkurs 8 - Powstanie Styczniowe. sokolsanok.pl, 30 listopada 2013. [dostęp 2016-02-27].
  78. ↑ Ogłaszamy Konkurs 16. sokolsanok.pl, 22 lutego 2014. [dostęp 2016-02-27].
  79. ↑ Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 159. ISBN 978-83-939031-1-5.
  80. ↑ TG „Sokół” w Sanoku organizuje uroczystość 125-lecia gniazda sanockiego. sokolsanok.pl. [dostęp 2016-01-27].
  81. ↑ 125-lecie TG „Sokół” w Sanoku. esanok.pl, 26 maja 2014. [dostęp 2014-05-26].
  82. ↑ Bartosz Błażewicz. Rocznicowy zlot sokolników. „Tygodnik Sanocki”, s. 9, Nr 24 (1173) z 13 czerwca 2014. 
  83. ↑ 125 lat sanockiego TG „Sokół”. Zobacz, jak świętowali sanoczanie. esanok.pl, 14 maja 2014. [dostęp 2014-06-08].
  84. ↑ Druhna Maria Czerepaniak nie żyje. sokolsanok.pl, 22 listopada 2014. [dostęp 2016-02-27].
  85. ↑ 125-lecie TG „Sokół” w Sanoku. sokolsanok.pl, 7 czerwca 2014. [dostęp 2014-11-23].
  86. ↑ Sprawozdanie 130-lecie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. sokolsanok.pl, 2019. [dostęp 2019-08-04].
  87. ↑ Księga uchwał Rady Miejskiej w Sanoku od 22.11.1900 - 4.02.1907 roku. sanockabibliotekacyfrowa.pl. s. 196. [dostęp 2021-12-13].
  88. ↑ Rada Miasta przywróciła ul. Sokoła w Sanoku. sokolsanok.pl, 2019-07-29. [dostęp 2019-08-04].
  89. ↑ Sztandar. sokolsanok.pl. [dostęp 2015-06-16].
  90. ↑ Uroczystości patriotyczne w Rymanowie i odznaczenia dla „Sokoła”. esanok.pl, 2012. [dostęp 2017-04-29].
  91. ↑ Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 596.
  92. ↑ Tadeusz Miękisz: Zarys historii Tow. Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku w 50-tą rocznicę jego istnienia. Sanok: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, 1939, s. 10e.
  93. ↑ Tadeusz Miękisz: Zarys historii Tow. Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku w 50-tą rocznicę jego istnienia. Sanok: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, 1939, s. 10, 16.
  94. ↑ Tadeusz Miękisz: Zarys historii Tow. Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku w 50-tą rocznicę jego istnienia. Sanok: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, 1939, s. 16.
  95. ↑ Jubileuszowa książka na 125-lecie „Sokoła” w Sanoku!. sokolstwopolskie.pl, 2 czerwca 2014. [dostęp 2014-08-17].
  96. ↑ Literatura dotycząca Sokoła. sokolsanok.pl, 2 czerwca 2014. [dostęp 2015-05-30].
  97. ↑ Śpiewnik Sokoli : wydany z okazji 125-lecia Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku : na podstawie Śpiewnika napisanego odręcznie przez Stanisława Budweila w 1905 r. dla użytku członków kółka śpiewackiego „Sokoła” w Sanoku. World Cat. [dostęp 2015-05-30].
  98. ↑ Wyjątkowy „Śpiewnik Sokoli”!. W Sokole. [dostęp 2015-05-30].
  99. ↑ Wydaliśmy „Historię Sokoła” i „Śpiewnik Sokoli”. 2014-05-19. [dostęp 2016-02-27].
  100. ↑ Kalman Segal: Nad dziwną rzeką Sambation. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1957, s. 57.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Zlot Sokoli w Sanoku (1939-07-15=16).jpg
Afisz na Zlot Sokoli w Sanoku 15-16 lipca 1939
Ballet scene of Na dworze króla Mroza i królowej Zimy of Edmund Słuszkiewicz in 1931.JPG
Widowisko fantastyczne pt. Na dworze króla Mroza i królowej Zimy autorstwa Edmunda Słuszkiewicza. Inscenizacja druhen sanockiego „Sokoła” w 1931.
Sculpture of Sokół member breaking shackles of falcon's captivity at 13 Mickiewicza Street in Sanok (renewed 2014).jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Elewacja wschodnia gmachu Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku po uroczystościach 125-lecia w czerwcu 2014. Rzeźba sokoła zrywającego kajdany niewoli
Sokół Sanok house whole left.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Gmach Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku
125th anniversary of TG Sokół in Sanok (June 7, 2014) 22 group photo.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Uroczystości 125-lecia Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku na placu Harcerskim w Sanoku (7 czerwca 2014).
Karol Zaleski (1856-1941).JPG
Karol Zaleski (1856-1941)
Adam Pytel (1856-1928) 1.jpg
Adam Pytel (1856-1928)