Trás-os-Montes

Miejscowi przed gospodarstwem

Trás-os-Montes (wym. [tɾaz uʒ 'mõtɨʃ], dosłownie: Za Górami, w niektórych publikacjach[1] nazywana Transmontanią) – portugalska kraina historyczna, istniejąca formalnie w latach 1936-76 jako Trás-os-Montes e Alto Douro. Zajmuje północno-wschodni, górzysty i relatywnie mało urodzajny narożnik kraju. Ludność: 372 539 (stan na rok 2005), powierzchnia: 10 936 km². Region skupia dzisiejsze dystrykty Bragança i Vila Real; inna większa miejscowość to Chaves. Pasmo górskie, które nadało nazwę prowincji to Serra do Marão, odgradzająca ją na zachodzie od nadmorskiego regionu Minho i obszaru metropolitalnego miasta Porto.

Podział wewnętrzny

Południową i wschodnią granicę Trás-os-Montes wytycza dolina rzeki Douro. Okolica ta, nazywana Alto Douro (port. Górne Douro), bądź potocznie Terra Quente (Gorąca Ziemia)[2], znana jest w świecie z produkcji wina Porto i w 2001 roku wpisana została z tego tytułu na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Inne, warte odnotowania wino tam produkowane to Mateus rosé[3]. Klimat Terra Quente jest łagodniejszy, niż na północy, a uprawia się tam również brzoskwinie, melony, migdały, oliwki i pomarańcze.

Ziemie przyległe do granicy z hiszpańską prowincją Galicja (Hiszpania), z którą łączą Transmontanię silne związki kulturowe - miejscowe dialekty są wzajemnie zrozumiałe[4] - z uwagi na nieprzyjazny klimat nazywane są z kolei Terra Fria (Zimną Ziemią). Jak mówi miejscowe przysłowie, jest tam dziewięć miesięcy zimy i trzy miesiące piekła[2][5]. W celu ochrony dzikich terenów północnego pogranicza - wrzosowisk, lasów dębowych i ostoi rysia iberyjskiego - utworzono tam w 1979 roku obszar chroniony Montesinho (Parque Natural de Montesinho). W pobliskiej gminie Miranda do Douro, położonej na dalekim wschodzie, mówi się natomiast do dziś w archaicznej odmianie języka asturyjskiego, zwanej mirandyjską (Mirandês).

Specyfika regionu

Położenie na mapie Portugalii

Trás-os-Montes to ubogi, konserwatywny region rolniczy. Silnie rozdrobnione gospodarstwa, nazywane są niekiedy ironicznie minifundiami, w odróżnieniu od ogromnych posiadłości ziemskich (latyfundiów), właściwych regionowi Alentejo, położonemu na południu Portugalii. Wielowiekowa izolacja krainy przyczyniła się do tego, że miejscowi mieszkańcy zachowali do dziś obyczaje nieznane w innych częściach kraju. Dla przykładu, we wiosce Rio de Onor, awanturnicy i łotrzy są karani na zebraniach całej społeczności grzywną w postaci określonej liczby wina[6]. Miejscowe tradycje, sięgające nieraz czasów germańskiego królestwa Swebów (410-585 n.e.) stały się obiektem badań antropologicznych, prowadzonych w latach 50. XX wieku[7]. Wypada tu również wspomnieć o gateiro, instrumencie ludowym przypominającym dudy, wskazującym na znaczące wpływy kultury celtyckiej w historii regionu[8].

Charakterystycznym elementem krajobrazu Trás-os-Montes są espigueiros - kamienne spichrze na żywność, zawieszone nad ziemią przy pomocy głazów, co miało chronić ich zawartość przed szczurami[9]. Inną miejscową osobliwość stanowią białe budowle w kształcie końskich podków - pombais (l.m.), czyli gołębniki, w których dawniej hodowano te ptaki na mięso[8].

Głównym problemem gospodarczym Transmontanii jest wielowiekowy odpływ młodych mieszkańców regionu do wielkich miast wybrzeża i na emigrację. Dość powiedzieć, że pobliska prowincja Minho, o dwukrotnie mniejszej powierzchni, skupia dwa razy więcej mieszkańców[10]. Odludne obszary Trás-os-Montes bywały również azylem dla uchodźców politycznych. Po 1496 roku chronili się tam wydaleni z kraju portugalscy Żydzi[11].

Pewne nadzieje dało wstąpienie Portugalii do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (1986) i związane z nim dotacje z funduszy strukturalnych na budowę dróg, oraz utworzenie wyższych uczelni w dwóch głównych miastach regionu: uniwersytetu w Vila Real (1986) i politechniki w Bragançy (połowa lat 90. XX wieku[12]). Po upadku autorytarnej dyktatury António Salazara obserwuje się nawet powroty emigrantów w rodzinne strony.

Najbardziej znany Transmontańczyk to Ferdynand Magellan. Wywodziła się stamtąd również rodzima dynastia królewska Bragança, rządząca krajem od 1640 do 1910 roku.

Galeria

Przypisy

  1. Volker Poelzl, Spokojnie to tylko Portugalia, Urszula Smerecka (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 13-14, ISBN 978-83-01-15203-1, OCLC 830865191.
  2. a b Artykuł w serwisie Portugalia Online, ostatni dostęp: 11.07.2008
  3. Solar de Mateus - XVIII-wieczny pałac i winnica położona 4 km na wschód od miasta Vila Real. Ostatni dostęp: 11.07.2008
  4. Z lingwistycznego punktu widzenia mowa portugalska jest kontynuantą języka galicyjskiego.
  5. Praktyczny Przewodnik: Portugalia, Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała 2003; ​ISBN 83-7304-142-7​, s. 432
  6. Tamże, s. 458
  7. Artykuł o obszarze chronionym Montesinho w serwisie Portugalia Online, ostatni dostęp: 11.07.2008
  8. a b Praktyczny Przewodnik: Portugalia, s. 458
  9. Budowle te spotkać można również w hiszpańskiej Galicji i Asturii pod nazwą hórreo. Zobacz galerię na wikimedia commons: hórreos
  10. Tamże, s. 432
  11. Tamże, s. 431
  12. Artykuł o Bragançy na łamach Tygodnika Powszechnego, ostatni dostęp: 11.07.2008

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Pombal em Carragosa.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.0
Coat of arms of Portugal.svg
Coat of arms of Portugal
SerradaCoroavistadetuizelo.JPG
Autor: Andre Felix, Licencja: CC BY-SA 4.0
Serra da Coroa vista de Tuizelo.
França04.jpg
Autor: User:Dantadd, Licencja: CC BY-SA 2.5
A freguesia de França, concelho de Bragança, Portugal.
Espigueiros no Soajo.jpg
Espigueiros no Soajo - Gerês
Caçarelhos46.jpg
Autor: User:Dantadd, Licencja: CC BY-SA 2.5
Um casal (Manuel Batista e sua mulher Isabel) da aldeia de Caçarelhos, nordeste de Portugal.
Provincia Tras-os-Montes e Alto Douro.png
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Brian Boru (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 1.0

Former province of Trás-os-Montes e Alto Douro, Portugal

Created by User:Brian Boru in September 2005, based on a map created by Jorge Candeias.
Palacio de Mateus 06.JPG
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to João Carvalho (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Descrição
pt:Palácio de Mateus freguesia de Mateus, concelho de Vila Real, Distrito de Vila Real, Portugal.
Fonte
Carregada pelo autor
Autor
João Carvalho
Bragança41.jpg
Autor: User:Dantadd, Licencja: CC BY-SA 2.5
El Castillo de Bragança, al noreste de Portugal.