Trójkąt Trzech Cesarzy

Trójkąt Trzech Cesarzy
Kąt Trzech Cesarzy
ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowości

Mysłowice, Sosnowiec

Położenie na mapie Sosnowca
Mapa konturowa Sosnowca, blisko dolnej krawiędzi nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Trójkąt Trzech Cesarzy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Trójkąt Trzech Cesarzy”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Trójkąt Trzech Cesarzy”
Ziemia50°13′46″N 19°09′27″E/50,229444 19,157500
Wieża Bismarcka w Mysłowicach i Trójkąt Trzech Cesarzy na starej pocztówce. Portret cesarza niemieckiego pośrodku.
Niemiecka pocztówka z 1902 r., przedstawiająca Trójkąt Trzech Cesarzy. Portret cesarza niemieckiego dominuje nad pozostałymi.
Pocztówka przedstawiająca Trójkąt Trzech Cesarzy - Port węglowy na Niwce i galary rzeczne.
Trójkąt trzech cesarzy w 2007 r.
Trójkąt Trzech Cesarzy – obelisk.
Trójkąt Trzech Cesarzy na mapie Rzeszy niemieckiej z 1892 r.
Jeden ze schronów niemieckich Linii b2-Stellung znajdujących się w lesie nad Trójkątem Trzech Cesarzy po stronie Mysłowic.

Trójkąt Trzech Cesarzy, właściwie Kąt Trzech Cesarzy (niem. Dreikaisereck, ros. Угол трёх императоров) – określenie miejsca, gdzie w latach 1846–1915 zbiegały się granice trzech europejskich mocarstw biorących udział w rozbiorze Polski: Prus (później Niemiec), Austrii (później Austro-Węgier) i Rosji. Ten punkt na mapie to trójstyk trzech cesarstw[1].

Historia

Pierwsze ważniejsze zmiany graniczne w tym obszarze pojawiły się już w 1742 r., gdy w wyniku wojny prusko-austriackiej spora część Śląska z rąk Austrii przeszła na rzecz Prus. Wtedy to Czarna Przemsza stała się granicą oddzielającą Prusy od Księstwa Siewierskiego[2], które było lennem Polski[3]. Od 1790 r., po połączeniu księstwa z ziemiami polskimi, była to granica z Rzecząpospolitą[2]. Modyfikacja tego stanu rzeczy nastąpiła podczas III rozbioru Polski, gdzie cały ten teren znalazł się w obszarze Prus[2], a granice trzech mocarstw w latach 1795–1807, czyli od III rozbioru Polski do powstania Księstwa Warszawskiego, zbiegały się w rejonie miasta Niemirów, by ostatecznie ukształtować się na Czarnej Przemszy w 1807 r. podczas pokoju w Tylży[2][3].

W latach 1815–1831, po Kongresie Wiedeńskim, zbiegały się tam rubieże: Królestwa Kongresowego, Prus oraz Rzeczypospolitej Krakowskiej pod protektoratem trzech zaborców[2][3]. W latach 1831–1846 po włączeniu Królestwa Polskiego do Rosji jako autonomicznej prowincji, był to trójstyk granic Rosji, Prus i Rzeczypospolitej Krakowskiej. Następnie, po włączeniu tej ostatniej do Cesarstwa Austriackiego, w latach 1846–1871 zbiegały się tam granice pomiędzy Królestwem Prus, Cesarstwem Austriackim (od 1867 r. Austro-Węgrami) i Imperium Rosyjskim[3].

Nazwa Trójkąt Trzech Cesarzy powstała po 1871 r. gdy doszło do zjednoczenia Niemiec i miejsce to, pozostając nadal na granicy Królestwa Prus, stało się jednocześnie punktem granicznym Cesarstwa Niemiec. Linie graniczne biegły rzekami: Białą Przemszą, Czarną Przemszą oraz Przemszą.

Granica przestała istnieć faktycznie w tym miejscu w 1915 r. po zajęciu Królestwa Kongresowego przez Niemcy i Austro-Węgry. Formalnie Trójkąt Trzech Cesarzy zniknął w 1918 r.[4] Jednak jeszcze w latach 1922–1939 spotykały się tu granice trzech województw: śląskiego, krakowskiego i kieleckiego.

Obecnie są to tereny miast: Mysłowice (dzielnice Brzęczkowice i Słupna) oraz Sosnowiec (dzielnice Modrzejów, Niwka i Jęzor). Gdyby zaś spojrzeć na okres, kiedy określenie to miało zastosowanie, to ze strony pruskiej miejscowościami granicznymi były: Brzęczkowice/Słupna, ze strony rosyjskiej Modrzejów, Niwka, a ze strony austriackiej Jęzor (wtedy jeszcze osiedle należące do miasta Jaworzno). Ten ostatni wchodził w skład Wielkiego Księstwa Krakowskiego, wcześniej był wsią należącą do Rzeczypospolitej Krakowskiej, do dystryktu jaworznickiego, później powiatu chrzanowskiego. W 1953 r. Jęzor przeniesiono administracyjnie do Sosnowca. Stąd też tereny dawnego styku trzech imperiów leżą dziś w granicach dwóch miast.

Często błędnie z Trójkątem Trzech Cesarzy utożsamiany jest teren, którego południowy wierzchołek znajduje się obecnie w granicach Sosnowca (wówczas Modrzejowa) o kształcie trójkąta.

Nazwa

Nazwa Trójkąt jest błędną kalką językową z języka niemieckiego, gdzie pełna nazwa brzmiała Drei Kaiser Ecke, co w tłumaczeniu oznacza Kąt Trzech Cesarzy, gdy stosowana w formie skróconej DreiEcke / Dreieck w języku niemieckim oznacza trójkąt[4]. Została przyjęta od podziału terenu, gdzie widły utworzone przez rzeki dzielą tereny na trzy części. Oznaczała więc punkt zbiegania się rzek, w którym Biała Przemsza łączy się z Czarną Przemszą (od tego miejsca rzeka przybiera po prostu nazwę Przemsza) i tym samym zbiegały się granice trzech imperiów. Nazwa ta przyjęła się po 1873 r., po spotkaniu i konwencji cesarza Austrii Franciszka Józefa I z carem Rosji Aleksandrem II do której dołączył cesarz Niemiec Wilhelm I. Porozumienie tam zawarte stało się podstawą do utworzenia Związku Trzech Cesarzy co przełożyło się na nazwę Trójkąta[5].

Przed tą datą miejsce nazywano Drei Lander Ecke co w tłumaczeniu z niemieckiego oznacza Kąt Trzech Krajów[3][5]. Ponadto w języku niemieckim słowo Dreiländereck oznacza trójstyk. Popularne były wycieczki z terenów niemieckich w to miejsce, istniały foldery przedstawiające faktycznie teren zaboru rosyjskiego.

Turystyka

Do czasu zakończenia I wojny światowej miejsce to było znane niemal w całej Europie[6]. Jak pisały ówczesne gazety, tygodniowo odwiedzało je od 3 do 8 tysięcy turystów[2][7][8]. Po rzece pływały dwa niewielkie parostatki wycieczkowe, można było podziwiać widoki z wieży Bismarcka znajdującej się w Mysłowicach Słupeckiej Górce (wybudowanej w 1907 r., zburzonej ostatecznie w 1937 r.[6] na podstawie decyzji wojewody śląskiego Michała Grażyńskiego), a nawet zrobić zakupy[9] w przygranicznych kramach[8]. Szczególną atrakcją była wyprawa przez mosty graniczne[8]. Miejsce to zyskało popularność dzięki różnicom kulturowym i gospodarczym, widocznym tuż po przekroczeniu granic[8].

Od końca II wojny światowej miejsce zaczęło popadać w zapomnienie. W dzień po wejściu Polski do Unii Europejskiej 2 maja 2004 na terenie Trójkąta odbyło się spotkanie prezydentów: Jaworzna, Sosnowca i Mysłowic. W tym dniu po mysłowickiej stronie Trójkąta zamontowano tablice z napisem[10]:

W miejscu, w którym niegdyś stykały się granice trzech zaborów dzisiaj świętujemy wstąpienie Polski do Unii Europejskiej i jesteśmy dumni, że wspólnie budujemy Europę bez granic[11].

30 kwietnia 2013 w tzw. Trójkącie Trzech Cesarzy w Mysłowicach z inicjatywy i środków stowarzyszenia Ślōnskij Ferajny[3][12][13] zmieniono płytę z napisem informującym, że w tym miejscu stykały się dawniej „granice trzech państw”. W poprzednim napisie było: „granice trzech zaborów”. Płytę zmieniono ze względu na status Śląska w trakcie zaborów, kiedy to wchodził w skład państwa pruskiego[14][15].

9 listopada 2007, z okazji zbliżającego się Święta Niepodległości, został odsłonięty pamiątkowy obelisk na terenie sosnowieckiej części trójkąta. Do jego budowy użyto jedną z granitowych płyt dawnego pomnika Wdzięczności Armii Czerwonej z Sosnowca[16]Powstał przy współpracy władz Sosnowca oraz PTTK. Znajduje się na nim inskrypcja:

Obelisk Pamięci o dawnym podziale Europy i jej zjednoczeniu[17][18].

Wtedy też powstały pierwsze plany rewitalizacji i upamiętnienia Trójkąta Trzech Cesarzy, przygotowane przez PTTK Oddział w Sosnowcu[6]. W 2017 r. na terenie Trójkąta od strony Sosnowca powstała niewielka infrastruktura turystyczna: altana, stojaki na rowery, ławki, kosze, palenisko[19][20]. Został poprowadzony do tego miejsca Szlak Rowerowy Dawnego Pogranicza[21], którym można dotrzeć od Parku Tysiąclecia, Stawików czy graniczącego z centrum osiedla Naftowa. Na Trójkącie wyznaczono także początek innej trasy: Szlaku Rowerowego Czarnego Morza[22]. Do końca 2018 roku od ul. Żeglarskiej do Trójkąta planowane jest utworzenie drogi asfaltowej w formie ciągu pieszo-jezdnego i wykonanie oświetlenia w standardzie LED[23].

Z Jaworzna poprowadzono w to miejsce trasę rowerową nr 476 (żółta)[22].

Urząd Miasta Mysłowice wraz z władzami Muzeum Miasta Mysłowice przygotowują program rewitalizacji Trójkąta. Na starym nieczynnym moście kolejowym powstać ma platforma widokowa, a dookoła całego terenu ścieżki rowerowe. Wybudowane zostanie też centrum historyczne upamiętniające historię tegoż miejsca[18]. W pierwszej edycji Budżetu Obywatelskiego miasta Mysłowice w 2016 r. zwyciężył projekt rewitalizacji Trójkąta[24].

Symbol styku trzech rzek, czy też Trójkąta Trzech Cesarzy występuje zarówno we fladze Sosnowca, jak i herbie tego miasta[25].

Zobacz też

Przypisy

  1. S. Śląski, Typo-miasto. Studium graficzne desygnatów tożsamości dzielnicowej Jaworzna w plakacie; Katowice–Jaworzno 2017, s. 47.
  2. a b c d e f Tresc – PTTK, PHP – Lukasz Aranowski, Małgorzata Jakubiak, Gościniec PTTK, gosciniec.pttk.pl [dostęp 2017-07-11].
  3. a b c d e f Trójkąt Trzech Cesarzy nie powinien dzielić, „dzieje.pl” [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  4. a b „Trójkąt Trzech Cesarzy” – ewenement na skalę światową. Do I wojny światowej znany w całej Europie – Niezwykle.com, „Niezwykle.com”, 30 maja 2015 [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  5. a b Informacja, Z historii Trójkąta Trzech Cesarzy, www.biblioteka.jaw.pl [dostęp 2017-07-11] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-12] (pol.).
  6. a b c Trójkąt Trzech Cesarzy w Sosnowcu, „SosnowiecDzisiaj.pl”, 26 września 2011 [dostęp 2017-07-11].
  7. Trójkąt Trzech Cesarzy – relacja, zdjęcia, mapa wycieczki Polskie Szlaki, polskieszlaki.pl [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  8. a b c d Informacja, Turystyka wczoraj, biblioteka.jaw.pl [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  9. Gościniec PTTK.
  10. Wyborcza.pl, katowice.wyborcza.pl [dostęp 2017-07-11].
  11. Napis zawiera nieścisłość, gdyż stykały się tu tereny dwóch zaborów: rosyjskiego i austriackiego z Królestwem Prus.
  12. NŎWŎ TABULA NA DRAJ EKU CESŎRZY – NOWA TABLICA NA TRÓJKĄCIE TRZECH CESARZY | Ślōnskŏ Ferajna, ferajna.eu [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  13. l, Gazeta Mysłowicka » Właściwy napis w Trójkącie Trzech Cesarzy, gazetamyslowicka.com [dostęp 2017-07-11] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-12] (pol.).
  14. Plura: Śląsk nigdy nie był pod zaborami. Nowa tablica w Trójkącie Trzech Cesarzy.
  15. W Trójkącie Trzech Cesarzy umieszczono nową tablicę. sosnowiec.gazeta.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-29)]..
  16. Ślązacy i Zagłębiacy chcą wspólnie promować Trójkąt Trzech Cesarzy, „ekstramagazyn.pl”, 8 lipca 2016 [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  17. Dreikaiserreichsecke, Trójkąt Trzech Cesarzy, Mysłowice, Myslowitz, dreikaiserreichsecke.com [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  18. a b Trójkąt Trzech Cesarzy, slaskie.travel [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  19. TOS, Trójkąt Trzech Cesarzy w Sosnowcu ładnie odnowiony [ZDJĘCIA], „Dziennikzachodni.pl” [dostęp 2017-07-11] (pol.).
  20. Na ognisko do Trójkąta Trzech Cesarzy, „Silesia Dzieci” [dostęp 2017-07-16] (pol.).
  21. Wyborcza.pl, sosnowiec.wyborcza.pl [dostęp 2017-07-11].
  22. a b Informacja, Turystyka dziś, biblioteka.jaw.pl [dostęp 2017-07-11] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-26] (pol.).
  23. Piotr Purzyński, Przed końcem roku powstanie oświetlona droga do Trójkąta Trzech Cesarzy, Sosnowiec Wyborcza.pl, 17 kwietnia 2018 [dostęp 2018-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2018-06-01] (pol.).
  24. Zagospodarowanie Trójkąta Trzech Cesarzy – z budżetu obywatelskiego, „dzieje.pl” [dostęp 2017-07-16] (pol.).
  25. Trójkąt Trzech Cesarzy – WikiZagłębie, wikizaglebie.pl [dostęp 2017-07-11] (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Mapa Sosnowiec.svg
Autor: Stimoroll, Licencja: CC BY-SA 4.0
mapa lokalizacyjna Sosnowca
Relief Map of Poland.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Poland
Silesian Voivodeship Relief location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief Location map of Silesian Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Sosnowiec - pogranicze 3 krolestw - Rossya, Prusy, Austrya. do 1905 (71432717).jpg
Tytuł: Sosnowiec : pogranicze 3 królestw : Rossya, Prusy, Austrya.
Adres wydawniczy: [Miejsce nieznane : wydawca nieznany, do 1905] ([miejsce nieznane : drukarz nieznany])
Gatunek: pocztówka
Forma i typ: pocztówki
Opis fizyczny: [1] karta : ilustracje ; 9x14 cm
Rok wydania: górną granicę wyznacza układ pocztówki: w 1905 r. pocztowcy uzgodnili układ pocztówki znany do dziś: na awersie jest motyw zdobniczy, a rewers został podzielony na dwie części, lewą korespondencyjną i nieco mniejszą prawą przeznaczoną na adres - według: http://salontradycjipolskiej.pl/historia-pocztowki/. Tytuł według nadruku na awersie.
Trójkąt Trzech Cesarzy-Obelisk.jpg
Autor: Bartosz Wawrzinek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Obelisk znajdujący się w miejscu Trójkąta Trzech Cesarzy na granicy Sosnowca i Mysłowic
Dreikaisereck-1902-2.jpg
Pocztówka z 1902, Trójkąt Trzech Cesarzy - granica pomiędzy trzema państwami Niemcami, Austro-Węgrami i Rosją. Widok z Mysłowic. Zdjęcia cesarzy, od lewej: Franciszek Józef I, Wilhelm II, Mikołaj II
Trojkat trzech cesarzy.jpg
(c) I, Ludek, CC-BY-SA-3.0
Trójkąt Trzech Cesarzy. Biała Przemsza (po prawej) wpada do Czarnej Przemszy (po lewej) i dalej płynie Przemsza. Na tym miejscu spotykały się granice trzech cesarstw - niemieckiego (po lewej), austriackiego (po prawej) i rosyjskiego (najdalej między rzekami). Miejsce to znajduje się w Mysłowicach.
Tr 3 cesarzy 10004.JPG
Trójkąt Trzech Cesarzy Mysłowice/Sosnowiec
Bunker Dreikaisereck (Myslowitz).jpg
Autor: Gliwi, Licencja: CC BY-SA 4.0
Einer von mehreren Bunkern am Dreikaisereck (Myslowitzer Seite).
Tr 3 cesarzy 20005.JPG
Trójkąt Trzech Cesarzy Mysłowice/Sosnowiec