Trąbka hiszpańska

Trąbka hiszpańska

Trąbka hiszpańska (trąbka horyzontalna, szamada, fr. chamade) – językowy głos w organach piszczałkowych o charakterystycznym, mocnym i agresywnym, niekiedy rżniętym i przeszywającym brzmieniu, podobnym do ryku[1]. Ze względu na charakterystyczną barwę i donośność wydawanego dźwięku, jest doskonale słyszalna nawet podczas gry na pełnych organach (tutti). Stosowana jest najczęściej w organach wielkich (posiadających co najmniej kilkadziesiąt głosów i kilka manuałów). Ze względu na specyficzną barwę i położenie dominuje nad pozostałymi głosami instrumentu.

Charakterystyka

Rezonatory trąbki hiszpańskiej umieszczane są w prospekcie organowym horyzontalnie (dlatego zwana jest czasami trąbką horyzontalną[2]). Stąd współcześnie instalowana jest czasami w sytuacjach, gdy chór organowy jest zbyt mały, aby w sposób tradycyjny (pionowy) zmieścić na nim większą liczbę piszczałek. Roztrąby skierowane są w stronę słuchaczy, do wewnątrz kościoła lub sali koncertowej.

Głos zazwyczaj 8 lub 4-stopowy, rzadziej 16-stopowy, występujący najczęściej w pierwszym, głównym manuale organów. W instrumentach o elektrycznej trakturze rejestrów niekiedy możliwe jest łączenie trąbki hiszpańskiej z dowolnym manuałem lub pedałem.

Pochodzenie

Wywodzi się z Hiszpanii i używana tam była już w epoce Baroku do gry muzyki batalistycznej, imitującej sceny walki[1]. Nazwę szamada zawdzięcza używanym w czasie wojen trąbkom, których dźwięk rozlegał się w czasie walki na polu bitwy lub w obozie nieprzyjaciela tuż przed atakiem.

Występowanie w Polsce

Trąbka hiszpańska jest praktycznie niespotykana w organach małych i średnich, jak również w wielkich organach dysponujących małą liczbą głosów językowych. Dlatego statystycznie jest głosem rzadkim. Uwzględniając instrumenty polskie, najstarsza jest trąbka hiszpańska w organach Daniela Nitrowskiego w archikatedrze we Fromborku, którą zamontowała firma Emannela Kempera z Lubeki[1]. Następnym chronologicznie głosem tego typu jest szamada zainstalowana w organach Biernackiego w archikatedrze częstochowskiej[1].

Poniżej wymieniono budynki w Polsce, w których znajdują się organy posiadające w swojej dyspozycji trąbkę hiszpańską.

BudynekNazwa oryginalna i stopażMateriał
Bazylika archikatedralna Świętej Rodziny w CzęstochowieTrąbka hiszpańska 8'[3]miedź
Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja we FromborkuTrąbka hiszpańska 8'
(do 1945 roku Spanische trompete 8')[4]

Trąbka francuska 4'

miedź

cynk

Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Wojciecha w GnieźnieTrąbka hiszpańska 8'
Trąbka hiszpańska 4'[5]
Archikatedra Chrystusa Króla w KatowicachTrompete 8' (Spanische)[6]miedź
Bazylika archikatedralna św. Jakuba w SzczecinieTrompeta magna 16'
Trompeta real 8'
Trompeta alta 4'[7]
Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w WarszawieSpanische Trompete 8'[8]cynk
Bazylika katedralna św. Michała i św. Floriana w WarszawieTrąbka hiszpańska 8'[9]miedź
Katedra Św. Michała Archanioła w Łomży
Katedra w OpoluSpanische trompete 16'

Spanische trompete 8'

Spanische trompete 4'

Bazylika św. Anny na Górze św. AnnySpanische trompete - hor. 8'
Spanische trompete - ver. 4'[10]		miedź
Bazylika MB w Licheniu (organy wschodnie)Tuba magna 16'

Tuba mirabilis 8'

Clairon 4'

Kościół Wniebowzięcia NMP w KatowicachSpanische trompette 8'[11]miedź
Kaplica NMP na Jasnej Górze w CzęstochowieTrąbka hiszpańska 8'[12]miedź
Kościół Świętych Polskich Braci Męczenników w BydgoszczyTrąbka horyzontalna 8'[13]miedź
Kościół MB Królowej Polski w ChojnicachTrąbka hiszpańska 8'[14]miedź
Kościół MB Szkaplerznej w ImielinieTrąbka hiszpańska 8'

Trąbka hiszpańska 4'[15]

miedź
Kościół Św. Rodziny w LublinieTrąbka hiszpańska 8'[16]miedź
Kościół Najświętszego Serca Jezusowego w ŁodziTrąbka horyzontalna 8'[17]
Kościół św. Teresy w ŁodziTrąbka horyzontalna 8'
Trąbka horyzontalna 4'[18]
Kościół Św. Krzysztofa w TychachSchamade 8'[19]miedź
Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina w Warszawie

Kościół Bł. Władysława z Gielniowa w Warszawie

Kościół Św. Apostołów Piotra i Pawła w Warszawie

Kościół Wszystkich Świętych w Warszawie

Trompete en chamade 8'[20]

Tuba harmonika 8'

Trąbka horyzontalna 8'

Tuba mirabilis 8'

miedź

cyna

miedź

Filharmonia BałtyckaChamade 16'
Chamade 8'
Chamade 4'
Chamade 2'[21]
Filharmonia Pomorska im. Ignacego Jana Paderewskiego w BydgoszczyTrąba hiszpańska 8'[22]miedź
Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym SączuTrompette en chamade 8'[23]

Przypisy

  1. ↑ a b c d Międzynarodowy festiwal organowy Lublin-Czuby (pol.). s. Parafia Świętej Rodziny przy Alei Jana Pawła II w Lublinie. [dostęp 2009-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-26)].
  2. ↑ Por. oryginalne nazwy dla tego głosu w Kościele Świętych Polskich Braci Męczenników w Bydgoszczy (zobacz: dyspozycja instrumentu) oraz w Kościele Najświętszego Serca Jezusowego w Łodzi (zobacz: dyspozycja instrumentu)
  3. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2016-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  4. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2016-03-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
  5. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2018-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-30)].
  6. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2018-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-08)].
  7. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2008-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-25)].
  8. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2016-03-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
  9. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2016-04-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-07)].
  10. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2020-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-21)].
  11. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2016-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-02)].
  12. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2007-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-10)].
  13. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2020-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-21)].
  14. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2016-04-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-13)].
  15. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2016-11-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-06)].
  16. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2007-03-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-05)].
  17. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2020-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-21)].
  18. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2016-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-11)].
  19. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2018-03-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-14)].
  20. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2016-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  21. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2016-04-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-13)].
  22. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2016-03-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
  23. ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2020-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-21)].

Zobacz też

Media użyte na tej stronie

Spanischetrompete.jpg
(c) Kantor.JH, CC-BY-SA-3.0
Spanische Trompete (Orgel)