Trałowce projektu 253Ł

Trałowce projektu 253Ł
Kraj budowy

 ZSRR

Użytkownicy

 MW ZSRR
 Marynarka Wojenna

Wejście do służby

1943–1945

Zbudowane okręty

92

Okręty w służbie

0

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

MT-1: standardowa 113,2 t
pełna 126,7 t
MT-2: standardowa 128 t
pełna 143 t[1]

Długość

38 m

Szerokość

5,7 m

Zanurzenie

1,44 m (MT-2)

Napęd

3 sześciocylindrowe silniki Diesla o łącznej mocy 690 KM (MT-1) lub 490 KM (MT-2)[1], trzy śruby

Prędkość

14 w (MT-1)
12,5 w (MT-2)[1]; ekonomiczna – 8 węzłów

Zasięg

3100 Mm przy prędkości 6,2 w (MT-2)[1]

Załoga

21 ludzi[1]

Trałowce projektu 253Ł (ros. 253Л, typu MT lub T-351, w kodzie NATO T-301[2]) – typ radzieckich trałowców redowych z końca II wojny światowej i lat powojennych. Używane także w Polsce, gdzie były znane jako typ Albatros lub typ Kormoran. Trałowce te znane są powszechnie w polskiej literaturze pod błędnym oznaczeniem typu BTSZCZ lub T-301[a].

Historia

Rufa polskiego trałowca proj. 253Ł

Okręty typu MT (MT-1) zostały zaprojektowane w ZSRR podczas II wojny światowej jako małe trałowce, o niewielkim zanurzeniu, lecz sporych możliwościach bojowych (skrót oznaczał: малый тральщик – małyj tralszczik – mały trałowiec). Plany, początkowo noszące oznaczenie projektu 253, zostały dostarczone do oblężonego przez Niemców Leningradu, gdzie konstrukcję okrętu dopracowano i uproszczono, a następnie wszczęto tam produkcję okrętów pod oznaczeniem projektu 253Ł (Ł, ros. Л od Leningrad). Próby okręty odbywały na Newie. Dla uproszczenia produkcji, burty i dno okrętów składały się z dużych płaszczyzn. Sterówka ich była lekko opancerzona (grubość 8 mm[2]), co zwiększało uniwersalność okrętów i umożliwiało używanie ich do ostrzeliwania celów lądowych. Silniki były pochodzenia amerykańskiego, otrzymywane w ramach układu Lend-Lease, podobnie jak generatory prądotwórcze 15 kW i przeciwlotnicze karabiny maszynowe w drugiej serii MT-2[3].

W listopadzie 1943 został ukończony i przeszedł próby pierwszy okręt T-351, po czym pod koniec 1943 wszedł do służby. Od 1944 do końca wojny zbudowano 35 okrętów tego typu, które uczestniczyły w końcowych operacjach wojny (Т-351 – 364, T-370 – 382, Т-386 – 389, Т-459 – 460 typu MT-1 i T-390 – 391, Т-459 – 460 typu MT-2)[1]. Po oswobodzeniu Leningradu, w 1944 projekt zmodyfikowano, tworząc projekt 253Ł drugiej serii (MT-2). Trzeci silnik umieszczono w nich w osobnym przedziale, co nieco zwiększyło żywotność okrętów, ponadto dodano trzeci agregat prądotwórczy, co umożliwiało wykorzystanie trału elektromagnetycznego przez pojedyncze okręty, a nie w parach[3]. Na skutek zmian, wzrosła nieco wyporność. Kolejne 57 okrętów ukończono po wojnie – razem powstały 92 okręty projektu 253Ł w czterech leningradzkich stoczniach (nr 189 – Bałtijskij Zawod im. Ordżonikidze, 190 – Północna im. Żdanowa, 363 – Ust-Iżorskaja i 370 – Pietrozawod), z tego większość: 58 należało do typu MT-2[1].

W służbie radzieckiej nosiły one numery: Т-222 – 228, T-231 – 249, Т-351 – 391, Т-434 – 435, Т-439 – 441, Т-459 – 470, T-472 – 479[4]. Z tego, do typu MT-1 należały T-351 – 364 i T-370 – 389[1]. Typ ten określany był potocznie w ZSRR także jako "stotonnik" – stutonowiec, z uwagi na wyporność[1]. Ulepszoną wersją były trałowce projektu 255K budowane w latach 1947-52 w Rybińsku, z radzieckimi silnikami ZD-12 i zmodyfikowanym wyposażeniem[2].

Straty wojenne obejmowały: T-353 (8. 09. 1944), T-377 (15. 12. 1944), T-379 (23. 10. 1944), T-387 (zatopiony 28. 11. 1944 przez U-481[3]). Wkrótce po zakończeniu działań zatonęły na minach T-355 (20. 8. 1945) i T-357 (12. 6. 1945)[1].

Po wycofaniu ze służby, część trałowców została przekazana do szkolenia organizacji DOSAAF. Jeden z trałowców projektu 253Ł T-390 posłużył w programie testowym radzieckiej broni atomowej – 21 września 1955 miał miejsce pierwszy próbny wybuch spuszczonej z niego do wody torpedy T-5 z ładunkiem RDS-9 o mocy 20 Kt na poligonie na Nowej Ziemi (trałowiec został zniszczony)[5].

Służba w Polsce

Przejęcie przez Polskę trałowców proj. 253Ł, kwiecień 1946 r.

9 trałowców typu MT-2 Polska otrzymała od ZSRR w zamian za część polskiego udziału w podziale floty niemieckiej. Przybyły one do Gdyni 31 marca 1946, a polską banderę podniesiono na nich 5 kwietnia 1946. Nosiły one numery radzieckie: T-225, -228, -231, -241, -243, -244, -246, -465 i -467 i były zbudowane w 1945 roku. Powszechnie były nazywane w Polsce potocznie "kaczorkami" (w odróżnieniu od "ptaszków"). Używane były intensywnie do oczyszczania polskich wód terytorialnych z pozostających po wojnie min. Okręty te wycofano z polskiej służby w latach 1958-1959.

Dwie z polskich jednostek po skreśleniu z listy floty zostały przebudowane i ustawione na brzegu jako poligon chemiczny w Ustce (ORP "Jastrząb") oraz poligon przeciwpożarowy w Gdyni (ORP "Jaskółka"). Po rozbrojeniu, "Krogulec" w 1958 i "Kormoran", "Kania" i "Orlik" w 1959 zostały przekazane Centralnemu Ośrodkowi Szkolenia Morskiego Ligi Przyjaciół Żołnierza w Jastarni, gdzie otrzymały nazwy: "Mars", "Jowisz", "Jupiter" i "Orion", natomiast "Albatros", "Czapla" i "Kondor" zostały przekazane w 1958 do Żeglugi Mazurskiej.

Przydział początkowy w Polsce

Flotylla Trałowców Marynarki Wojennej w Gdyni
(w nawiasach – polskie znaki taktyczne, następnie zamienione numerami burtowymi):

  • 2. dywizjon – OORP "Kondor" (KD, T-12), "Krogulec" (KG, T-13), "Kormoran" (KR, KM, T-24) i "Kania" (KN, T-25)
  • 3. dywizjon – OORP "Albatros" (AL, AB, T-21), "Czapla" (CP, CL, T-11), "Jaskółka" (JK, T-14), "Jastrząb" (JS, JT, T-23), "Orlik" (OL, OK, T-22)
  • uwaga: 1. dywizjon tworzyły 4 przedwojenne trałowce typu Jaskółka (OORP "Czajka", "Rybitwa", "Mewa", "Żuraw")

Uzbrojenie

  • 2 półautomatyczne działa 45 mm 21-KM (2xI)
  • 2 wkm przeciwlotnicze DSzK kalibru 12,7 mm (2xII) (MT-1)[3] albo
  • 4 wkm przeciwlotnicze Colt-Browning kalibru 12,7 mm na podwójnych podstawach (2xII) (MT-2)
  • 12 min morskich kontaktowych typu KB (możliwość)[1][2]
  • 12 bomb głębinowych MGB (możliwość)[2]

Wyposażenie

Plany i modele

Zobacz też

Uwagi

  1. Np. M. Soroka, Polskie.... Skrót BTSzcz (ros. БТЩ) oznaczał w nomenklaturze radzieckiej większe trałowce bazowe, a trałowce proj. 253Ł klasyfikowano jako trałowce redowe. Z kolei T-301 to oznaczenie NATO i numeru takiego nie nosił żaden z okrętów.

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j k S. Patjanin, Korabli..., s.42-43
  2. a b c d e f g h A. Pawłow: Wojennyje..., s.15
  3. a b c d A. Płatonow, Encikłopedija..., s. 339-340
  4. S. Patjanin, Korabli... oraz T-439 według Тип "МТ" (проект 253л) – 92 единицы
  5. Тральщики, web.archive.org [dostęp 2019-02-03].

Bibliografia

  • Marek Soroka: Polskie okręty wojenne 1945-1980. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1986. ISBN 83-215-3249-7. OCLC 835867384.
  • W. Ankudinow: Leningradskij projekt w: Modelist-Konstruktor 3/1985 (dostępne tutaj) (ros.)
  • Siergiej Patianin. Korabli Wtoroj Mirowoj wojny. Wojenno-morskoj fłot SSSR. „Morskaja Kampanija”. Nr 3(24), 2009. Moskwa. (ros.). 
  • A.S. Pawłow: Wojennyje korabli SSSR i Rossji 1945-1995, Jakuck, 1994 (ros.)
  • Andriej Płatonow: Encykłopiedija sowietskich nadwodnych korablej 1941-1945. Petersburg: Poligon, 2002, s. 80-92. ISBN 5-89173-178-9. (ros.).
  • Spis okrętów. sovnavy-ww2.by.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2002-11-21)]. (ros.).

Media użyte na tej stronie

Przejecie tral proj.253(1945) 2.jpg
Przejęcie przez Polskę trałowców proj. 253Ł
Naval ensign of the Soviet Union (1950–1991).svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Naval Ensign of Poland.svg
Bandera wojenna Rzeczypospolitej Polskiej. Oparta na Image:Flag of Poland (state).svg. Zgodnie z decyzją podjętą w tym głosowaniu, symboliczne użycie polskiej flagi/godła powinno być oparte o uproszczone kolory HTML: white (#ffffff) i crimson (#dc143c).
Rufa tral proj.253.jpg
Rufa polskiego trałowca proj. 253Ł