Trałowce projektu 254

Trałowce projektu 254

Kraj budowy	ZSRR
Użytkownicy	Algieria Bułgaria Chiny Egipt Polska Syria ZSRR
Wejście do służby	1949
Zbudowane okręty	ok. 200
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	550 t
Długość	58 m
Szerokość	8,5 m
Zanurzenie	2,3 m
Napęd	2 silniki wysokoprężne o mocy 1000 KM każdy napędzające jedną śrubę napędową
Prędkość	14 węzłów
Załoga	52
Uzbrojenie	2 działa kaliber 37 mm bomby głębinowe miny

Trałowce projektu 254 – seria powojennych trałowców konstrukcji radzieckiej, pierwsze całkowicie powojenne jednostki, jakie weszły w skład sił przeciwminowych Marynarki Wojennej, określane jako typ T-61.

Historia

Budowa trałowców proj. 254 w polskiej stoczni

Prace nad pełnomorskim trałowcem bazowym rozpoczęły się w ZSRR w 1943 roku, na bazie doświadczeń z budowy i eksploatacji trałowców proj. 58 i proj. 263^[1]. Po zakończeniu wojny zmieniono klasyfikację okrętów na trałowce morskie. Początkowo projektem zajmowało się biuro konstrukcyjne CKB-370, następnie CKB-17, a ostateczną koncepcję jednostki opracowało CKB-363 w 1946 roku^[1][2]. Nowe okręty miały być zdolne do określania granic pól minowych i ich likwidacji, prowadzenia trałowań kontrolnych i rozpoznawczych, torowania przejść w polach minowych, eskortowania za trałami innych jednostek i stawiania min^[1]. Dodatkowym wymaganiem była zdolność do wykrywania i niszczenia okrętów podwodnych^[2]. W 1947 roku rozpoczęto produkcję seryjną, budując łącznie ok. 180 okrętów w wersjach 254, 254K, 254M i 254A^[1]. Pierwszą jednostką przekazaną do służby we Flocie Bałtyckiej był w 1949 był trałowiec MT-49.

Budowane były na licencji w Polsce w dwóch wariantach: projekt 254K i zmodernizowany w Polsce 254M. Trałowce projektu 254K wybudowano w ilości trzech sztuk, natomiast 254M w liczbie dziewięciu. Odbywało się to w latach 1955–1958. Okręty nosiły nazwy ORP Żubr, Tur, Łoś Bizon, Dzik, Bóbr, Rosomak, Delfin, Foka, Mors, Ryś, Żbik. Oprócz Polski okręty na tej licencji były także budowane w Chinach.

Okręty te miały być głównym ogniwem obrony przeciwminowej Marynarki Wojennej w związku z wycofywaniem pozostałych okrętów, przestarzałych i sfatygowanych działaniami wojennymi. Wyposażenie trałowe wszystkich typów składało się z różnorodnych trałów elektromagnetycznych, akustycznych i kontaktowych. Posiadały radar nawigacyjny typu Lin, wymieniony na polski TRN 823, oraz urządzenie rozpoznania "swój-obcy" typu Nikiel-Chrom. Do poszukiwania obiektów podwodnych służyła stacja hydrolokacyjna typu Tamir 11. Ich główne uzbrojenie stanowiły cztery działka przeciwlotnicze 37 mm, oprócz tego jednostki proj. 254K miały osiem karabinów maszynowych kalibru 12,7 mm, a 254M cztery działka kalibru 25 mm na podwójnych podstawach 2M-3M i cztery wkmy 14,5 mm KPWT. Okręty te miały ponadto możliwość zwalczania okrętów podwodnych przy użyciu stacji hydrolokacyjnej i dwóch wyrzutni bomb głębinowych. Trałowce te miały 60 metrów długości, wyporność ok. 600 ton i prędkość maksymalną ok. 15 węzłów.

Wszystkie jednostki stacjonowały wpierw w Dywizjonach Trałowców na Helu, a następnie przeniesiono je do 12. Dywizjonu Trałowców Bazowych do Świnoujścia. Okręty te zostały wycofane w latach od 1987 do 1990. Wyjątkiem był ORP Tur przebudowany na okręt badawczy w 1978, który służył do 1991.

Opis

Opis ogólny

Okręty były dużymi, pełnomorskimi trałowcami. Długość całkowita wynosiła 59 metrów (54 metry na konstrukcyjnej linii wodnej), szerokość 8,7 metra i zanurzenie 2,3 metra^[3][4]. Wykonany ze stali, całkowicie spawany kadłub jednostki podzielony był na jedenaście przedziałów wodoszczelnych (od dziobu): I – forpik i magazyn, II – komora łańcuchowa i magazyn żywności, III – pomieszczenia mieszkalne i służbowe oraz magazyny, IV – zbiorniki i pomieszczenia załogi, V – komora amunicyjna, VI – mechanizmy pomocnicze, VII – maszynownia, VIII – magazyny i komora amunicyjna, IX – wały napędowe i pomieszczenia załogi, X – magazyn trałowy i XI – maszyna sterowa i magazyny: chemiczny i mundurowy^[5]. W przebiegającym niemal na całej długości kadłuba dnie podwójnym mieściły się zbiorniki paliwa, wody i zęzy^[5]. Pod podwyższonym pokładem dziobowym znajdowały się kolejno: magazyn farb, urządzenie kotwiczne, jadalnia oficerska, kabiny oficerów i pomieszczenia podoficerskie^[5]. W dalszej części nadbudówki znajdowały się pomieszczenia mechanizmów radiotechnicznych, kambuz, przewody kominowe, pomocniczy generator prądotwórczy oraz bęben kabloliny trału elektromagnetycznego^[5]. Dwuipółkondygnacyjna nadbudówka dziobowa mieściła pomieszczenie dowódcy, kabinę szyfrów, kabiny radio, pomieszczenie operatorskie urządzeń radiotechnicznych, sterówkę, kabinę nawigacyjną ze stanowiskiem operatora sonaru oraz, na szczycie, zadaszone stanowisko dowodzenia i wysoki, trójpodporowy maszt z antenami radarów i reflektorem^[6]. Wyporność standardowa wynosiła 549 ton, zaś pełna 608 ton^[3][4][a].

Napęd

Napęd stanowiły dwa nawrotne, turbodoładowane czterosuwowe silniki wysokoprężne 9D o łącznej mocy 2200 koni mechanicznych (KM), poruszające dwiema śrubami nastawnymi WRSz^[4][9]. Maksymalna prędkość wynosiła 15 węzłów (maks. 8,3 węzła podczas trałowania)^[3][9]. Zasięg wynosił 2100 Mm przy prędkości 15 węzłów, 3500 Mm przy 10 węzłach i 1500 Mm z trałem przy prędkości 10 węzłów^[3][4]. Autonomiczność okrętu wynosiła 7 dób^[4].

Uzbrojenie i wyposażenie

Uzbrojenie artyleryjskie stanowiły dwa podwójne zestawy działek przeciwlotniczych W-11M kalibru 37 mm L/70, umieszczone na pokładzie dziobowym i łodziowym, z zapasem 1000 sztuk amunicji na lufę^[5][3]. Donośność praktyczna wynosiła 7000 metrów (pozioma), zaś pułap zwalczania samolotów wynosił około 4000 metrów^[5]. Na pokładzie łodziowym, po obu stronach komina umieszczono dwa podwójne zestawy działek automatycznych 2M-3M kal. 25 mm L/112, z łącznym zapasem amunicji wynoszącym 2000 naboi^[5][3]. Na nadbudówce dziobowej znalazły się dwa podwójne stanowiska wielkokalibrowych karabinów maszynowych 2M-7 kal. 14,5 mm L/89, z zapasem 2000 sztuk amunicji na lufę^[5][8].

Broń ZOP stanowiły dwa miotacze bomb głębinowych BMB-2 z zapasem 10 bomb głębinowych B-1^[5]. Ponadto okręty posiadały dwa tory minowe, na których mogły przenosić 10 min typu KB-3 lub 16 wz. 08/39^[8][4].

Wyposażenie trałowe projektu 254M stanowiły dwa kontaktowe z nożycami MKT-1, jeden trał elektromagnetyczny TEM-52M i dwa akustyczne BGAT^[8][4]. Wyposażenie radioelektroniczne obejmowało system rozpoznawczy „swój-obcy” typu Kremnij-2 (składający się z urządzenia nadawczego Fakieł-MZ i odbiorczego Fakieł-MO), radiostację UKF R-609, nadajnik KF R-644, odbiornik KF R-671, odbiornik pełnozakresowy R-675, radionamiernik ARP-50-1,2M, sonar Tamir-11, radar obserwacji ogólnej Lin-M i system radionawigacji Rym-K, składający się ze stacji odbiorczej Nr 4 i urządzenia Koordinator^[3][10]. Jednostki wyposażone były też w wyrzutnie dla 8 świec dymnych MDSz, windę kablową o uciągu 800 kG, żurawik trałowy o udźwigu 5,8 tony, 10-wiosłową łódź okrętową i tratwy ratunkowe^[5].

Wersje

• projekt 254 – podstawowa wersja produkcyjna
• projekt 254K – modernizacja wersji podstawowej wyposażona w nowy zestaw wyposażenia trałowego i stację radiolokacyjną
• projekt 254M – ulepszony zestaw trałów umożliwiający trałowanie min na większej głębokości

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Robert Gardiner, Stephen Chumbley: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1947-1995. Annapolis: Naval Institute Press, 1996. ISBN 1-55750-132-7. (ang.)
• Ivan Gogin: ŻUBR minesweepers (project 254K, 1956 – 1957) (ang.). Navypedia. [dostęp 2017-06-04].
• Witold Koszela: Okręty Floty Polskiej. T. I. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-67-2.
• M.B. Pietlewannyj: Korabli stran Warszawskogo dogowora. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2009. ISBN 978-5-8172-0127-7. (ros.)
• Robert Rochowicz. Trałowce projektu 254. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2/1998 (9). Magnum-X, Warszawa. ISSN 1426-529X. 
• Robert Rochowicz. Uniwersalne oracze morza. Trałowce bazowe projektu 254. „Morza i Okręty”. Nr 2/2016 (7). ZBiAM, Warszawa. ISSN 2450-2499.