Trajan

Trajan

Marcus Ulpius Traianus

Imperator Caesar Marcus Ulpius Nerva Traianus Augustus
Cesarz rzymski
Okres	od 27 stycznia 98 do 15 stycznia 117
Poprzednik	Nerwa
Następca	Hadrian
Dane biograficzne
Dynastia	Antoninów
Data i miejsce urodzenia	18 września 53 Italica
Data i miejsce śmierci	9 sierpnia 117 Selinus
Ojciec	Marcus Ulpius Traianus
Matka	Marcia
Rodzeństwo	Ulpia Marciana (siostra)
Małżeństwo	Plotyna
Moneta
(c) Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, CC BY-SA 2.5

Kolumna Trajana w Rzymie

Forum Trajana w Rzymie

Marek Ulpiusz Trajan (łac. Marcus Ulpius Traianus^[1], ur. 18 września 53 w Italice^[2], zm. 9 sierpnia 117 w Selinusie) – cesarz rzymski w latach 98–117, drugi z tak zwanych pięciu dobrych cesarzy.

Rodzina i kariera

Wywodził się z rodziny italskiego pochodzenia, która osiedliła się w Italice w prowincji Hispania Baetica (dzisiejsza południowa Hiszpania)^[2]. Był synem Marcusa Ulpiusa Trajanusa, rzymskiego dowódcy, którego cesarz Wespazjan uczynił konsulem i patrycjuszem, a później namiestnikiem Syrii w latach 73–77^[2]. Matka Trajana nazywała się Marcia i była siostrą żony cesarza Tytusa – Marcii Furnilli^[3]. Trajan miał siostrę – Ulpię Marcianę^[4]. Jego ojciec jako dowódca legionu brał udział w tłumieniu powstania w Palestynie, za co został patrycjuszem i konsulem, a następnie namiestnikiem Syrii, a potem Azji^[5]. Żoną Trajana była Plotyna (około 70–122/123).

Trajan był trybunem ludowym^[5] podczas rządów swego ojca w Syrii, później pełnił urząd kwestora i pretora, a następnie dowodził legionem w prowincji Hispania Tarraconensis^[2]. W 89 roku stanął po stronie cesarza Domicjana podczas buntu legionów germańskich dowodzonych przez Saturnina, za co został nagrodzony konsulatem w 91 roku^[6][2]. Spędził kilka lat w Rzymie, by potem zostać mianowany przez następcę Domicjana – Nerwę – dowódcą armii w prowincji Germania Superior^[2] i namiestnikiem Germanii^[5].

W październiku 97 roku bezdzietny i niemłody już Nerwa, zmagający się dodatkowo z nieufnością i oporem ze strony armii, adoptował i dopuścił do współrządów Trajana – wtedy dowódcę najbliższej Rzymowi armii konsularnej^[7][1]. Nerwa swą decyzję ogłosił w świątyni Jowisza na Kapitolu, tuż po zwycięstwie rzymskim nad Dunajem^[7]. Informację o tym przekazał Trajanowi Hadrian, jego krewny^[5]. Senat zatwierdził wybór cesarza nadając adoptowanemu tytuł cezara^[7]. Trzy miesiące później pod koniec stycznia 98 roku Nerwa zmarł nagle, pozostawiając rządy w cesarstwie Trajanowi^[6]. Trajan był pierwszym cesarzem niepochodzącym z Italii^[5].

Panowanie

Śmierć Nerwy zastała Trajana w Germanii, gdzie pozostał jednak chwilowo, by umocnić obronę nad Renem i dopiero w 99 przybył do Rzymu^[5]. Prowadził politykę wyraźnie ekspansywną wyznaczając sobie za cel poszerzenie Cesarstwa Rzymskiego o tereny Dacji ze stolicą w Sarmizegethusie, bogate w rudy złota oraz tereny państwa partyjskiego, dysponującego dużymi zasobami kruszcowymi ze względu na handel prowadzony z Dalekim Wschodem. Wojna w Dacji (101–102, 105–106) zakończyła się zwycięstwem Trajana i utworzeniem nowej prowincji Dacja. Na wschodzie z kolei utworzono prowincję Arabii – teren zdobyty przez wodza Korneliusza Palmę, a po zwycięstwie nad Partami (113–115) przyłączono do Rzymu Armenię (114)^[8], Mezopotamię aż do Zatoki Perskiej i Adiabene (115)^[8]. W związku z wybuchem powstania żydowskiego Trajan musiał jednak zrezygnować z dalszych podbojów, a zagarnięte na wschodzie tereny zostały po części zwrócone Partom przez Hadriana (Adiabene i Mezopotamia). Odtworzona Armenia natomiast pozostała pod wpływami Rzymu.

Prowadzona przez Trajana polityka wewnętrzna charakteryzowała się współpracą z senatem (o czym może świadczyć nadany mu w 114 tytuł Optimus princeps, „Najlepszy Cesarz” – Trajan jako jedyny został nim obdarzony^[8]) przy jednoczesnym umacnianiu własnej władzy. W późniejszych czasach, do nowo wybranego cesarza kierowano formułkę: „Sis felicior Augusto, melior Traiano” – bądź szczęśliwszy od Augusta, lepszy od Trajana.

Cesarz dbał również o rozwój prowincji, wznosząc tam znaczące budowle oraz nowe drogi i niejednokrotnie prowadząc korespondencję z namiestnikami. Zachowały się do naszych czasów listy namiestnika Bitynii Pliniusza Młodszego. Trajan zasłynął z rozbudowy i zmodernizowania Circus Maximus^[5], obiektu z VI wieku przed narodzeniem Chrystusa. Jednym z najistotniejszych zabytków jego panowania jest rzymska kolumna Trajana, zaprojektowana przez Apollodora z Damaszku^[5]. Zbudował również Rzymianom nowe forum^[5] oraz zmodernizował port w Ostii. Za jego rządów Rzym stał się najwspanialszą metropolią świata, Trajan starał się także przeciwdziałać wyludnianiu Italii, między innymi zabraniając emigracji z niej i nakazując senatorom lokować w niej przynajmniej ⅛ majątku. W zakresie spraw społecznych cesarz dbał o stałość dostaw zboża dla ludności i stworzył system alimentacyjny mający na celu finansowanie wychowania sierot^[5].

Trajan zmarł 9 sierpnia 117 u brzegów Cylicji podczas powrotu z kampanii przeciw Partom. Jego prochy pochowano u podstawy kolumny jego imienia w Rzymie^[5].

Przypisy

Bibliografia

• Maria Jaczynowska: Dzieje Imperium Romanum. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11924-1.
• Alan K. Bowman, Peter Garnsey, Dominic Rathbone: The Cambridge Ancient History: The High Empire, A.D. 70-192. T. 11. Cambridge University Press, 2000. ISBN 978-0-521-26335-1.

Linki zewnętrzne

• Trajan (A.D. 98-117). De Imperatoribus Romanis. [dostęp 2020-11-15]. (ang.).