Traktat północnoatlantycki

Traktat północnoatlantycki[1][a] (ang. North Atlantic Treaty, fr. Traité de l'Atlantique nord), potocznie traktat waszyngtoński – porozumienie zawarte w oparciu o Kartę Narodów Zjednoczonych, na podstawie którego powstała NATO. Został zawarty 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie, między Belgią, Danią, Francją, Holandią, Islandią, Kanadą, Luksemburgiem, Norwegią, Portugalią, Stanami Zjednoczonymi, Wielką Brytanią i Włochami. Wszedł w życie 24 sierpnia 1949. Tekstami autentycznymi są angielski i francuski. Zarejestrowany przez Sekretariat ONZ 7 września 1949[4].

Na podstawie art. 10 przyjęcie nowych członków wymaga jednomyślnej zgody członków dotychczasowych, jest zastrzeżone dla państw europejskich będących w stanie realizować zasady niniejszego traktatu i wnosić wkład do bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego. Wystąpienie możliwe jest po upływie 20 lat obowiązywania (art. 13).

W stosunku do Rzeczypospolitej Polskiej traktat wszedł w życie z chwilą złożenia dokumentów ratyfikacyjnych w depozycie rządu Stanów Zjednoczonych, co nastąpiło 12 marca 1999[5]. Dokumenty złożył minister spraw zagranicznych Bronisław Geremek. Uprzednio, 26 lutego 1999, umowa została ratyfikowana przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego, na mocy upoważnienia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (wyrażonego w ustawie z 17 lutego 1999[6]).

Traktat północnoatlantycki składa się z czternastu artykułów. Jego kluczowym elementem jest artykuł piąty, który mówi o tym, iż każdy atak na któregoś z członków Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego powinien być interpretowany przez pozostałe państwa członkowskie jako atak na nie same (casus foederis).

Artykuł 5 brzmi następująco: „Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie, jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego.”

W okresie napięcia międzyblokowego (zimna wojna), kiedy państwa OTP spodziewały się ataku ze strony państw tzw. Układu Warszawskiego art. 5 TP nie został zastosowany. Pierwszy raz artykuł 5 został wykorzystany przez Stany Zjednoczone Ameryki po zamachu z 11 września 2001[7].

Uwagi

  1. ↑ W urzędowym tłumaczeniu zastosowano pisownię „Traktat Północnoatlantycki”[2], niezgodną z ogólnymi zasadami polskiej ortografii[3].

Przypisy

  1. ↑ Traktat północnoatlantycki, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2019-06-16].
  2. ↑ Traktat Północnoatlantycki sporządzony w Waszyngtonie dnia 4 kwietnia 1949 r. (Dz.U. z 2000 r. nr 87, poz. 970).
  3. ↑ Pierwszy wyraz w jedno- i wielowyrazowych tytułach, Wielki słownik ortograficzny PWN
  4. ↑ United Nations Treaty Series No. 541
  5. ↑ Dz.U. z 2000 nr 87 poz. 971
  6. ↑ Dz.U. z 1999 nr 13 poz. 111
  7. ↑ Robert Kupiecki: Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego. Warszawa: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2016. ISBN 978-83-65427-03-8. OCLC 951419267.

Linki zewnętrzne