Traktat z Tordesillas
 Oryginał traktatu (Biblioteka Narodowa w Lizbonie) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Data utworzenia | 7 czerwca 1494 |
| Ratyfikowano | 2 lipca (Kastylia), 5 września (Portugalia) 1494 |
| Autor(zy) | Aleksander VI (papież) |
| Sygnatariusze | |
| Cel | Podział nowo odkrytych zamorskich terytoriów |
Traktat z Tordesillas – umowa dotycząca podziału sfer wpływów w Nowym Świecie, podpisana przez władców Portugalii i Hiszpanii 7 czerwca 1494.
Traktat zapobiegał konfliktowi o tereny odkryte przez Krzysztofa Kolumba w Ameryce i zapewniał Portugalczykom terytoria brazylijskie jeszcze przed ich oficjalnym odkryciem. Rodzi to przypuszczenia, że poznali oni linię brzegową Ameryki Południowej znacznie wcześniej niż się to powszechnie przyjmuje.
W 1529 traktat z Tordesillas, rozstrzygający o podziale terytoriów na zachodzie, został dopełniony układem z Saragossy, który rozstrzygał o podziale stref wpływów na wschodzie.
Portugalskie roszczenia do ziem odkrytych przez Kolumba
Zgodnie z wcześniejszym traktatem z Alcáçovas (1479) wszystkie nowo odkryte terytoria na południe od Wysp Kanaryjskich miały należeć do Portugalii. Dlatego też zaanektowanie przez Krzysztofa Kolumba ziem na zachodnich krańcach Atlantyku (1492) spotkało się z reakcją portugalskiego dworu. Jan II rozpoczął przygotowania do zajęcia należnych sobie terenów i mianował w tym celu admirała Francisco de Almeidę dowódcą eskadry, która miała zostać wysłana na zachodni Atlantyk. Zaniepokojeni obrotem sprawy władcy Hiszpanii rozpoczęli działania dyplomatyczne[1].
Hiszpańskie zabiegi dyplomatyczne w Watykanie
Hiszpańska ofensywa rozpoczęła się w 1493 w Watykanie. Zgodnie ze średniowieczną tradycją, że to papież legalizował prawa europejskich monarchów do nowo odkrytych terenów[2], hiszpańscy ambasadorzy w Rzymie Bernardin de Carvajal i Ruiz de Medina podjęli działania mające na celu złagodzenie niekorzystnych dla kastylijskiego dworu konsekwencji wynikających z traktatu z Alcáçovas[3].
3 maja 1493 w papieskiej bulli Inter caetera przyznano Królestwu Hiszpanii nowo odkryte terytoria, a dzień później w kolejnym dokumencie wyznaczono linię demarkacyjną biegnącą południkowo 100 lig (ok. 320 mil) na zachód od Azorów. Uchwalenie w tak krótkim czasie tak ważnych dokumentów świadczy według badaczy o aktywnym portugalskim sprzeciwie oraz o tym, że drugi z nich uwzględniał stanowisko Lizbony[1][4].
Traktat z Tordesillas
Niepocieszony Jan II zgodził się jednak na dalsze mediacje zakończone podpisaniem traktatu w Tordesillas. W dokumencie korygowano przebieg linii demarkacyjnej (bulle zawierały wiele błędów geograficznych), która od tej pory biegła południkowo 370 lig (ok. 1184 mil) na zachód od Wysp Zielonego Przylądka[1].
Przyznawał on de facto dzisiejszą Brazylię Portugalii jeszcze przed jej oficjalnym odkryciem, co rodzi domniemanie, że Portugalczycy dopłynęli do wybrzeży Ameryki Południowej wcześniej, niż oficjalnie się to uznaje[5].
Znaczenie
Znaczenie traktatu było jednak głównie doraźne i zapobiegało otwartemu konfliktowi Portugalii i Hiszpanii. Pomimo faktu, że obowiązywał on do 1777, sami Portugalczycy złamali jego postanowienia jeszcze w XVII wieku, decydując się na ekspansję w głąb amerykańskiego interioru[1].
W roku 2007 traktat został wpisany na listę UNESCO Pamięć Świata[6].
Przypisy
- ↑ a b c d A.H.de Oliveira Marques: Historia Portugalii. T. I: Do XVII w.. Warszawa: PWN, 1987, s. 199-202. ISBN 83-01-07221-0.Sprawdź autora:1.
- ↑ H.B. Johnson: The Portuguese settlement of Brazil, 1500–1580. W: The Cambridge History of Latin America. T. I: Colonial Latin America. Cambridge, Nowy Jork: Cambridge University Press, 1984, s. 259. ISBN 0-521-23223-6.
- ↑ H. Harrisse: The Diplomatic History of America. Its First Chapter 1452-1493-1494. Londyn: Ardent Media, 1967, s. 16-26.
- ↑ H. Harrisse: The Diplomatic History of America.... s. 27-40.
- ↑ M.C. Eakin: Historia Ameryki Łacińskiej. Zderzenie kultur. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, s. 86-87. ISBN 978-83-233-2808-7.
- ↑ Treaty of Tordesillas. unesco.org. [dostęp 2013-11-17]. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Tekst traktatu po angielsku. yale.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-12-05)].
Media użyte na tej stronie
Autor: Lencer, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Colonial demarcation lines between Castille/Spain and Portugal in the 15th and 16th Centuries. (Treaty of Tordesillas and Treaty of Saragossa)
.svg)
Flag of Portugal (1495-1521)
Autor: Ningyou., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Flag with the cross of Burgundy (saltire). Also named Cross of Burgundy flag. It was used in the Catholic Monarchy and in its viceroyalties such as New Spain and Peru. It was also used by Spain as a military or king flag. Used by the Carlist movement.