Tramwaje na Malcie
tramwaj | |
Państwo | Malta |
---|---|
Lokalizacja | Valletta, Three Cities, Żebbuġ i Birkirkary |
Lata funkcjonowania | 1905–1929 |
Infrastruktura | |
Rozstaw szyn | 1000 mm |
Liczba zajezdni | 1 |
Portal Transport szynowy |
|
Tramwaje na Malcie – system transportu tramwajowego istniejący na Malcie w latach 1905–1929. System składał się z linii rozpoczynających się w Valletcie i prowadzących do Three Cities, Żebbuġ i Birkirkary. W latach 20. ze względu na zwiększającą się liczbę samochodów na wyspie linia zaczęła przynosić straty i podjęto decyzję o jej likwidacji. Linię zamknięto 15 grudnia 1929 roku.
Historia
Propozycja budowy linii
Pierwsza propozycja budowy linii tramwajowej na Malcie pojawiła się w październiku 1901 roku[2]. Sacco Albanese, były pracownik Edison Manufacturing Company wystąpił o koncesję na budowę i eksploatację tramwaju na okres 99 lat[2]. Jego propozycja zakładała budowę trzech linii[2]:
- z Valetty przez Ħamrun do Qormi,
- z Valetty do St. Julian’s z możliwością przedłużenia do Pembroke,
- z Valetty przez Marsę do Paoli z możliwością budowy odgałęzienia w okolice stoczni
Początkowa stacja tramwaju miała znajdować się w okolicy bramy miejskiej w Valletcie i miała dawać możliwość przedłużenia linii do centrum miasta[3].
W roku 1902 pojawiła się inna propozycja budowy tramwaju – obsługującego jedynie Valettę, jednak została ona odrzucona przez rząd, który sprzeciwiał się tramwajowi w obrębie miasta[3].
Budowa linii
Przetarg na budowę i utrzymanie tramwaju rozpisano pod koniec września 1902, jednak do połowy lutego zgłosiła się do niego tylko jedna firma: Macartney, McElroy & Co. Ltd[3]. Firma proponowała budowę dwóch linii: z Valetty do Sliemy, z Valetty do Three Cities oraz dwóch wind: w Marsamxett oraz przy przystani w okolicy górnych ogrodów Barrakka[4][5]. Umowę z firmą podpisano 2 lipca 1903 i przewidywała ona budowę linii z Valetty do Three Cities oraz Żebbuġ z możliwością przedłużenia do Ħamrun[4][6].
Przez kolejne pół roku po podpisaniu umowy trwały jeszcze rozmowy dotyczące szczegółów technicznych, jak tego na których odcinkach należy wybudować linię dwutorową, a gdzie jednotorową[7]. Ostateczne plany zostały zatwierdzone 4 grudnia 1903[8]. Trwały także poszukiwania miejsca na budowę zajezdni oraz stacji zasilającej, które udało znaleźć się dopiero pod koniec grudnia – rząd sprzedał firmie działkę znajdującą się w Marsie, przy planowanej trasie do Three Cities[8]. Zdecydowano się także na budowę jednej z wind proponowanych przez firmę[8].
Budowę stacji zasilającej i zajezdni rozpoczęto w czerwcu 1904[8]. We wrześniu firma podjęła decyzję o przedłużeniu odcinka z Ħamrun aż do stacji kolejowej w Birkirkara[9].
Otwarcie i pierwsze lata działalności
Ceremonia otwarcia linii odbyła się 23 lutego 1905 w zajezdni w Marsie[10]. Wśród zaproszonych gości byli gubernator Malty Charles Mansfield Clarke wraz z żoną oraz arcybiskup Malty Pietro Pace, który pobłogosławił wagony[10]. Po wygłoszonej przez McElroya przemowie odbył się inauguracyjny przejazd do stacji w Valetcie[10][11]. Prace nad przedłużeniem linii do Birkirkary zakończyły się niedługo po otwarciu pierwszego odcinka – 4 marca, a jego otwarcie nastąpiło w maju[12][13].
Już od początku działalności tramwaju dochodziło do wielu kolizji i wypadków[14]. W kwietniu zderzyły się dwa jadące w przeciwnych kierunkach wagony[14]. W sierpniu doszło do czołowego zderzenia tramwaju i taksówki, w wyniku czego zginął kierowca taksówki[14]. Najpoważniejszy wypadek nastąpił 30 września po wyjeździe z Marsy w kierunku Bormli (Three Cities)[15]. W pojeździe zawiodły hamulce i tramwaj nabierając prędkości stoczył się ze stromego wzgórza Għajn Dwieli, a następnie uderzył w kamienny mur oraz słup podtrzymujący sieć trakcyjną[15][16]. W wyniku wypadku śmierć poniosło trzech pasażerów oraz szkolący się motorniczy, a ponad 20 osób (w tym motorniczy kierujący tramwajem) zostało rannych[17].
Po wypadku zdecydowano się na przebudowę linii w okolicy Għajn Dwieli, tak aby uniknąć stromego wzniesienia[18]. Trasę skierowano bardziej na południe przez Pjazza Antoine de Paule[18]. Innym następstwem wypadku było opublikowanie w kwietniu 1906 roku nowych przepisów dla motorniczych, które między innymi regulowały takie kwestie jak minimalny wiek motorniczego oraz wprowadzały wymóg zdania państwowego egzaminu[19].
W roku 1907 Macartney i McElroy podjęli działania mające na celu powołanie nowego przedsiębiorstwa Malta Tramways Ltd i przekazanie mu linii[20]. Macartney liczył na sprzedaż 125 000 udziałów o wartości jednego funta, jednak ostatecznie udało się zebrać jedynie 18 177 funtów[21]. Firma rozpoczęła działalność 1 sierpnia 1908 roku[21]. W 1909 roku otwarto nową siedzibę firmy w okolicy bramy miejskiej w Valletcie[21].
I wojna światowa oraz likwidacja linii
I wojna światowa spowodowała problemy w zaopatrzeniu – pojawiły się trudności z zakupem części zapasowych oraz węgla, używanego w elektrowni firmy do produkcji prądu[22]. Krytyczny okres nastąpił w 1917 roku – w październiku firma zmuszona została do zawieszenia działalności linii, ze względu na brak części zapasowych[23]. Wznowienie funkcjonowania linii nastąpiło dopiero po zakończeniu wojny, w lipcu 1919[23].
W latach 20. znacznie wzrosła liczba samochodów na wyspie, co przełożyło się na spadek dochodów tramwaju[24]. Na początku grudnia 1929 roku zdecydowano o likwidacji tramwaju[24]. Do zamknięcia linii doszło 15 grudnia[25].
W 1930 roku podjęto próbę sprzedaży słupów trakcyjnych oraz usunięto szyny[26][27]. Elektrownia firmy funkcjonowała do 1931 roku w celu dostarczania prądu do windy[27]. Siedziba firmy istniała do roku 1950, kiedy to została wyburzona ze względu na budowę dworca autobusowego[27].
Tabor
Początkowo przedsiębiorstwo miało 16 tramwajów piętrowych bez dachu na górnym pokładzie, zbudowanych w Anglii przez British Electric Car Company w 1904 roku[28]. Zbudowane były one na pojedynczych, czterokołowych wózkach firmy Brill[28]. Wagony o numerach 7–16 na dolnym pokładzie nie miały ścian bocznych i wyposażone były w ławki przez całą szerokość wagonu[28]. Pięć kolejnych wagonów tego typu zostało zakupionych w roku 1905[29]. Ostatnie zamówienie na wagony pasażerskie zostało złożone w 1909 roku – dostarczono wtedy cztery wagony zbudowane przez United Electric Car Company[30].
Po tym jak firma w 1906 roku podjęła się zadania spryskiwania ulic w celu ograniczenia kurzu, dokonano zakupu doczepnego wagonu cysterny[31][32]. Zbudowana ona była przez J. G. Brill Company i była wyposażona w zbiornik o pojemności 1800 galonów[32]. Montażu napędu dokonano na Malcie[32]. Kolejną podobną cysternę kupiono w 1911 roku[33].
Numery | Rok budowy | Producent | Opis |
---|---|---|---|
1–6 | 1904 | British Electric Car Company | siedzenia po bokach, przejście środkiem |
7–16 | 1904 | ławki przez całą szerokość wagonu, wejście z zewnątrz | |
17–21 | 1906 | Brush Electrical Engineering Company | |
22–25 | 1909 | United Electric Car Company | siedzenia po bokach, przejście środkiem |
1907 | J. G. Brill Company | cysterna | |
1911 |
Po zamknięciu linii wagony zostały przewiezione na stację kolejową w Ħamrun, gdzie zostały pozbawione wózków, a następnie sprzedane[35].
Infrastruktura
Rozstaw szyn na linii wynosił 1000 mm[36]. Początkowo jedynie fragment linii z Valletty do Ħamrun był dwutorowy, natomiast pozostałe odcinki były jednotorowe z mijankami[37]. Z czasem kolejne odcinki były przebudowywane na linię dwutorową[13].
System miał jedną zajezdnię znajdującą się w Marsie, na terenie której znajdowała się hala postojowa oraz elektrownia służąca do zasilania linii oraz windy w górnych ogrodach Barrakka[8][38].
Przypisy
- ↑ Price 1970 ↓, s. 272.
- ↑ a b c Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 13.
- ↑ a b c Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 14.
- ↑ a b Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 18.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 155.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 20.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 28.
- ↑ a b c d e Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 29.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 31.
- ↑ a b c Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 35.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 37.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 10.
- ↑ a b Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 39.
- ↑ a b c Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 43.
- ↑ a b Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 44.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 45.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 46.
- ↑ a b Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 50.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 54.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 81.
- ↑ a b c Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 85.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 102.
- ↑ a b Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 103.
- ↑ a b Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 115.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 116.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 17.
- ↑ a b c Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 119.
- ↑ a b c Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 123.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 124.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 128.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 69.
- ↑ a b c Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 127.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 131.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 153.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 134.
- ↑ Price 1970 ↓, s. 277.
- ↑ Price 1970 ↓, s. 271.
- ↑ Bonnici i Cassar 1991 ↓, s. 158.
Bibliografia
- Joseph Bonnici, Michael Cassar: The Malta Tramways and the Barracca Lift. Malta: 1991. LCCN 94959739. OCLC 34887183. (ang.)
- J. H. Price. The Malta tramways. „Modern Tramway and Light Railway Review”. 33 (392), 08 1970. W. J. Wyse. Shepperton: Ian Allan Ltd (ang.).
Media użyte na tej stronie
underground train station (legend icon)
ex underground train station (legend icon)
underground train stop (legend icon)
ex underground train stop (legend icon)
underground service station (legend icon)
ex underground service station (legend icon)
non-passenger stop (legend icon)
ex non-passenger stop (legend icon)
underground service stop (legend icon)
ex underground service stop (legend icon)
local-only minor station
Icons for railway description
out-of-use local-only minor metro station
Railroad BSicon
Underground straight track
ex underground straight track
straight line, modified version (+ex, +t, +ext)
underground tunnel straight track
ex underground tunnel straight track
high level track
ex high level track
underground high level track
ex underground high level track
Bridge (big)
Bridge (big)
BS template transport icon
bridge over water straight (big)
bridge over water straight (big)
for BS models. water tunnel, urban(blue), not in use.
mileage change
ex mileage change
A mile-marker for metros/canals
mileage change
Border icon
Track change (new design)
track change (new design)
Track switch, metro/light rail
track change, metro/light rail (new design)
level crossing straight
Disused railway line level crossing on minor road.
underground level crossing straight
Ex underground level crossing straight
Autor: Lekko gazowany, Licencja: CC BY-SA 3.0
electrified line start sign for railways
Autor: Lekko gazowany, Licencja: CC BY-SA 3.0
electrified line end sign for railways
ex flying junction, straight and to the lower left (2nd quadrant)
Unused junction of line through and unused interrupted line from left
BS template
ex flying junction, corner 1st quadrant
Autor: Paweł 'pbm' Szubert (talk), Licencja: CC BY-SA 3.0
Mapa sieci tramwajowej na Malcie
Diagonal line, out of use, right of left
Opening ceremony for a tram in Malta in 1905
spoorsjabloon
ex flying junction, corner 3rd quadrant
ex flying junction, overhead from the right
Unused track through with unused 1st corner
spoorsjabloon