Tramwaje w Amsterdamie

Tramwaje w Amsterdamie
tramwaj
logo
Ilustracja
Logo GVB na tramwaju Siemens Combino
Państwo Holandia
LokalizacjaAmsterdam
OperatorGemeentevervoerbedrijf Amsterdam
Liczba linii15
Lata funkcjonowaniaod 1875
Infrastruktura
Schemat sieci
Sieć tramwajowa (2018)
Długość sieci200 km
Rozstaw szyn1435 mm
Napięcie zasilania600 V
Strona internetowa
Portal Transport szynowy
Siemens Combino na linii nr 13 (2009)
Tramwaje konne na ulicach Amsterdamu (1900)
(c) Jos Wiersema, CC BY 2.5 nl
Skład dwuosiowych wagonów z 1929; tramwaje tego typu eksploatowano do 1968
Amsterdamskie tramwaje przegubowe wyprodukowane przez zakłady Beijnes
Tramwaj typu Beijnes w centrum Amsterdamu. Wagony tego typu eksploatowano w latach 1957–2004
Tramwaj typu 8G. Ten typ tramwaju eksploatowano w latach 1974–2003
De Red Crosser nr 3001 (ex 767) – tramwaj Czerwonego Krzyża
Ośmioosiowy tramwaj typu 9G/10G
Tramwaj na linii nr 5
Siemens Combino na trasie najnowszej miejskiej linii tramwajowej do IJburga

Tramwaje w Amsterdamie (niderl. Amsterdamse tram) – część systemu transportu publicznego funkcjonującego w stolicy Holandii, Amsterdamie. Operatorem sieci tramwajowej jest przedsiębiorstwo Gemeentevervoerbedrijf Amsterdam (GVB, pol. Miejski Zakład Komunikacyjny Amsterdam), które zarządza także systemem linii autobusowych w mieście.

Rozstaw szyn tramwajowych w Amsterdamie wynosi 1435 mm. Tramwaje są zasilane siecią trakcyjną o napięciu 600 V. Prawie wszystkie trasy tramwajowe zakończone są pętlami, w związku z czym większość taboru stanowią wagony jednokierunkowe. Jedynie na linii numer 5 eksploatowane są wagony dwukierunkowe, gdyż nie jest ona zakończona pętlą.

Sieć składa się z 15 linii tramwajowych, poruszających się po sieci o długości 200 km, przy czym niektóre odcinki wykorzystywane są tylko do przejazdów technicznych. W eksploatacji znajduje się obecnie 200 tramwajów, w tym 24 dwukierunkowe używane na linii 5 (stan z 2013 roku).

Historia

Tramwaje konne

3 czerwca 1875 r. na ulice Amsterdamu wyjechał pierwszy tramwaj. Uruchomiona przez przedsiębiorstwo Amsterdamsche Omnibus Maatschappij (skrót AOM, Amsterdamski Transport Omnibusowy) linia tramwaju konnego połączyła dzielnicę Leidseplein z dzielnicą Plantage. W ciągu następnych 25 lat uruchomiono jeszcze 15 linii, dzięki czemu całe śródmieście Amsterdamu uzyskało połączenie z nowymi dzielnicami miejskimi. Nietypowy był rozstaw szyn amsterdamskiego tramwaju konnego, który wynosił 1422 mm (o 13 mm mniejszy od przyjętego za standardowy).

Tramwaje elektryczne

1 stycznia 1900 r. transport tramwajowy został przejęty przez miasto. Nazwa przedsiębiorstwa została zmieniona na Gemeentetram Amsterdam (GTA), Amsterdamski Tramwaj Gminny). Przejęto od poprzedniego operatora 242 wagony, 758 koni oraz 15 budynków. Wkrótce rozpoczęto elektryfikację linii tramwajowych. Do 1906 r. zelektryfikowano część linii i zmieniono rozstaw szyn na 1435 mm. W 1906 r. kursowało 12 linii elektrycznych (1–11 i 13), na potrzeby których zakupiono 229 nowych tramwajów; jako wagony doczepne wykorzystywano stare tramwaje konne. Ostatnia linia tramwaju konnego, linia nr 12, została zelektryfikowana w 1916 r.

Rozwój sieci do 1945 r.

W latach 1910–1930 sieć rozwijała się razem z miastem. Do 1931 r. uruchomiono liczne linie tramwajowe; ich liczba wzrosła z 12 do 25. W 1930 r. eksploatowano 445 wagonów silnikowych i 350 doczepnych (wszystkie tramwaje były dwuosiowe). Od 1922 r. wszystkie wagony tramwajowe kursujące na trasach do dworca kolejowego, wyposażone zostały w skrzynki pocztowe. Na stacji przy dworcu kolejowym przesyłki były odbierane przez urzędników pocztowych i przekazywane do gmachu poczty głównej.

Z powodu kryzysu gospodarczego lat 30. XX wieku, w 1932 r. zawieszono kursowanie 5 linii. Od 1939 r. możliwe było uruchomienie nowych połączeń tramwajowych we wschodniej części miasta, dzięki przeniesieniu linii kolejowej na wiadukt..

W okresie II wojny światowej wzrosła liczba przewożonych pasażerów. W 1943 r. firmę Gemeentetram połączono z firmą Gemeenteveren (Gminne Przejazdy) i utworzono przedsiębiorstwo Gemeentevervoerbedrijf (GVB). Z powodu braku węgla w 1944 r. zawieszono kursowanie wszystkich linii tramwajowych, wiele wagonów (20%) zostało zrabowanych przez niemieckie wojsko i przetransportowanych na wschód.

Okres powojenny

W czerwcu 1945 r. na ulice Amsterdamu powróciła komunikacja tramwajowa. W celu zastąpienia najstarszych wagonów, od 1948 r. trwały dostawy 60 tramwajów silnikowych i 50 doczep. Wyżej wymienione tramwaje wyprodukowały zakłady w Utrechcie. Po zakończeniu odbudowy sieci, w latach 50. XX wieku, narodził się pogląd, że autobus jest lepszym i nowocześniejszym od tramwaju środkiem transportu. W 1955 r. zakupiono nowoczesne jak na tamte czasy tramwaje przegubowe. Dostarczone w 1957 r. wagony okazały się korzystnym rozwiązaniem; istnienie sieci tramwajowej w Amsterdamie przestało być zagrożone. Do 1968 r. dostarczono 160 tramwajów przegubowych. W 1968 r. wycofano z eksploatacji ostatnie przedwojenne tramwaje dwuosiowe.

W 1971 r. zlikwidowano przewóz przesyłek pocztowych[1]. Na przełomie lat 1972/1973, zakupione w latach 50. XX wieku sześcioosiowe wagony przegubowe zostały powiększone o dodatkowy człon, stając się wagonami ośmioosiowymi. Po zaledwie 35 latach eksploatacji wycofano ostatnie tramwaje trójosiowe.

Sytuacja obecna

Po powrocie do idei tramwaju jako ważnego środka transportu miejskiego, nowo powstałe osiedla położone na wschodzie miasta połączono z centrum tramwajem. Dzięki temu peryferyjne osiedla miasta otrzymały szybkie połączenie z centrum. W latach 70. XX wieku zakłady Linke-Hoffmann-Busch (LHB) wyprodukowały dwie serie (55 + 37) tramwajów na potrzeby amsterdamskiej sieci. W celu wycofania z eksploatacji najstarszych wagonów tramwajowych, w latach 1989–1990 wyprodukowano w fabryce BN w Belgii 45 tramwajów; były to pierwsze tramwaje niskopodłogowe w Amsterdamie. W 1990 r. uruchomiono linie tramwajowe podmiejskie do Amstelveen i Diemen. Linia do Amstelveen oznaczona została jako Sneltramlinie 51 (szybki tramwaj, linia nr 51).

Ostatnią większą rozbudową sieci była budowa w 2005 r. całkowicie nowej linii nr 26 do IJburga. Częściowo na potrzeby nowej linii sprowadzono w 2001 r. 155 tramwajów typu Siemens Combino; zastąpiły one wyeksploatowane wagony z lat 50. i 60. XX wieku.

Linia nr 25 została zlikwidowana 15 grudnia 2013 r. po 83 latach kursowania (1930–2013). W związku z likwidacją linii, odcinek torów Victorieplein – President Kennedylaan przestał być wykorzystywany w ruchu liniowym. Pozostawiono jednak tory tramwajowe, gdyż służą one tramwajom zjeżdżającym do zajezdni Lekstraat.

De Red Crosser

Nazwą De Red Crosser określany jest uruchamiany od 2003 roku przez holenderski Czerwony Krzyż (Nederlandse Rode Kruis) specjalnie wyposażany wagon tramwajowy, którym mogą podróżować osoby niewidome, chronicznie chore, w podeszłym wieku oraz niepełnosprawne. Na potrzeby wyżej wymienionych pasażerów tramwaj 8G firmy Linke-Hofmann-Busch został wyposażony w podnośnik, klimatyzację oraz toaletę z udogodnieniami dla niepełnosprawnych. Tramwajem może podróżować od 20 do 39 osób; wagon może zostać wynajęty po wcześniejszej rezerwacji przez 6 dni w tygodniu.

Tabor tramwajowy

IlustracjaSeria (numery taborowe)ProducentLiczba, szt. (w eksploatacji)Nazwa potocznaLata dostawEksploatacja od
GVB, 9G, 784.jpg9G/10G
9G: 780-804
10G: 805-816
LHB37 (1)Blokkendozen780-799: 1979
800-804: 1980
805-815: 1980
816: 1981
1979 r.
GVB, 11G, 920.jpg11G
901-920
BN20 (20)Dubbelkoppen, Hangbuiken, Trapkarren, Trapwagens901, 903: 1989
902, 904-920: 1990
1990 r.
GVB, 12G, 822.jpg12G
817-841
BN25 (25)Hangbuiken, Trapkarren, Trapwagens817: 1990
818-841: 1991
1991 r.
GVB Combino 2008 lijn 10 (13191733415).jpgCombino 13G/C1/C1A
C1: 2001-2130, 2145-2151
C1A: 2131-2144
Siemens151 (151)Combino jest oznaczeniem fabrycznym2001: 2001
2002-2048, 2051-2013: 2002
2049-2050, 2054-2124: 2003
2125-2147: 2004
2148-2151: 2005
2002 r.
GVB, Combino C2A, 2202.jpgCombino 14G/C2A
C2A: 2201-2204
Siemens4 (4)Combino jest oznaczeniem fabrycznym2201-2204:; 20022002 r.

Linie tramwajowe

Amsterdam jest obecnie jedynym miastem w Holandii, które wykorzystuje kolory jako dodatkowe oznaczenie linii tramwajowych[2]

Linia
-numer
i -kolory
TrasaPrzezDługość
  1 Gvba1.pngCentraal StationOsdorp De Aker (Matterhorn)Leidseplein, Surinameplein, Station Lelylaan10,4 km
  2 Gvba2.pngCentraal StationNieuw Sloten (Oudenaardeplantsoen)Leidseplein, Hoofddorpplein9,1 km
  3 Gvba3.pngZoutkeetsgrachtMuiderpoortstationMuseumplein, Ceintuurbaan8,4 km
  4 Gvba4.pngCentraal StationStation RAI (Drentepark)Utrechtsestraat, Frederiksplein5,8 km
  5 Gvba5.pngCentraal StationAmstelveen (Binnenhof)Leidseplein, Museumplein, Station Zuid10,5 km
  7 Gvba7.pngSlotermeerFlevoparkLeidseplein, Weesperplein11,6 km
  9 Gvba9.pngCentraal StationDiemen (Sniep)Plantage, Watergraafsmeer8,4 km
10 Gvba10.pngWestergasfabriekAzartpleinLeidseplein, Weesperplein, Rietlandpark7,3 km
12 Gvba12.pngStation SloterdijkAmstelstationMuseumplein, Ceintuurbaan, Churchill-laan9,4 km
13 Gvba13.pngCentraal StationGeuzenveld (Lambertus Zijlplein)Rozengracht, Mercatorplein7,6 km
14 Gvba14.pngSlotermeerFlevoparkRozengracht, Dam, Plantage12,7 km
16 Gvba16.pngCentraal Station – De Boelelaan / VUVijzelstraat, Museumplein, De Lairessestraat, Amstelveenseweg7,3 km
17 Gvba17.pngCentraal StationOsdorp (Dijkgraafplein)Rozengracht, Kinkerstraat, Station Lelylaan10,0 km
24 Gvba24.pngCentraal Station – De Boelelaan / VUVijzelstraat, Museumplein, Beethovenstraat, Amstelveenseweg6,0 km
26 Gvba26.pngCentraal StationIJburg (Pampuslaan)Passagiersterminal, Rietlandpark, Piet Heintunnel8,5 km

Przypisy

  1. Strona dotycząca historii tramwajów amsterdamskich (holenderski), dostęp 7 grudnia 2010 r.
  2. Więcej informacji na stronie schomakers.net (holenderski), dostęp 10 października 2010 r.

Bibliografia

  • W. J. M. Leideritz: Van Paardentram naar Dubbelgelede. De Alk, Alkmaar 1979, ​ISBN 90-6013-904-6​.
  • Gerard Stoer: Spoor en tram materieel in Nederland. De Alk, Alkmaar 1982, ​ISBN 90-6013-916-X
  • Herman van ‘t Hoogerhuijs: Trammaterieel in Nederland en België. De Alk, Alkmaar 1996, ​ISBN 90-6013-948-8​.
  • H. J. A. Duparc: Lijnenloop Openbaar Vervoer Amsterdam 1839–1989. Gemeentevervoerbedrijf, Amsterdam 1989, ​ISBN 90-901395-7-5​.
  • H. J. A. Duparc: De Amsterdamse paardentrams. (Bücherreihe der Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en tramwegwezen (NVBS), Nr. 29). Schuyt & Co, Haarlem 1997, ​ISBN 90-6097-455-7​.
  • B. Korthals Altes: Onze tram in Amsterdam. (Buchreihe der Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en tramwegwezen (NVBS), Nr. 33). Canaletto/Repro Holland, Alphen aan den Rijn 1999, ​ISBN 90-6469-744-2​.
  • H. J. A. Duparc: Een Eeuw Elektrische Exploitatie van de tram in Amsterdam. H. J. A. Duparc, Delft 2000, ​ISBN 90-901395-7-5​.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Ambox outdated serious.svg
An outdated clock with a serious icon
GVB, 11G, 920.jpg
Autor: Flyingjoost, Licencja: CC BY-SA 3.0
GVB tram type 11G, wagen 920, lijn 5, Amstelveenseweg (Amsterdam)
GVB, Combino C2A, 2202.jpg
Autor: Flyingjoost, Licencja: CC BY-SA 3.0
GVB tram type Combino C2A, wagen 2202, lijn 5, Paulus Potterstraat (Amsterdam)
Tram Ceintuurbaan.jpg
Beijnestram in Amsterdam. Oude gelede tram 623 op de grand union Ceintuurbaan / Ferdinand Bolstraat; voor 2003.
Amsterdamse tram - De Red Crosser - from Flickr 2838709455.jpg
Autor: Flickr user gen gibson, Licencja: CC BY 2.0
"De Red Crosser", a special train of the Amsterdam Tram in cooperation with the Dutch Red Cross which is used for sightseeing tours for handicapped or elder people
Gvba12.png
GVB Amsterdam lijnkleuren lijn 12, zelfgemaakt
GVB Combino 2008 lijn 10 (13191733415).jpg
Autor: Roel Hemkes, Licencja: CC BY 2.0
Nadert eindpunt Azartplein over de Verbindingsdam naar het KNSM-Eiland.
Gvba10.png
GVB Amsterdam lijnkleuren lijn 10, zelfgemaakt
GVB tram 910 a.jpg
Autor: Oxyman, Licencja: CC BY 2.5
Gemeentelijk Vervoerbedrijf (GVB) tram 910
Gvba13.png
GVB Amsterdam lijnkleuren lijn 13, zelfgemaakt
Blauwetram.jpg
(c) Jos Wiersema, CC BY 2.5 nl
Met toestemming van eigenaar en maker: Jos Wiersema 11 sep 2006 23:47 (CEST)

zie ook http://www.amsterdamsetrams.nl

nl:Categorie:Afbeelding tram
Gvba26.png
GVB Amsterdam lijnkleuren lijn 26, zelfgemaakt
Gvba24.png
GVB Amsterdam lijnkleuren lijn 24, zelfgemaakt
Gvba17.png
GVB Amsterdam lijnkleuren lijn 17, zelfgemaakt
Gvba1.png
GVB Amsterdam lijnkleuren lijn 1, zelfgemaakt
Gvba14.png
GVB Amsterdam lijnkleuren lijn 14, zelfgemaakt
Gvba2.png
GVB Amsterdam lijnkleuren lijn 2, zelfgemaakt
Logo GVB op Combino.jpg
Autor: Eriksw, Licencja: CC BY-SA 3.0
Logo GVB op Combino. Foto: Erik Swierstra.
Gvba4.png
GVB Amsterdam lijnkleuren lijn 4, zelfgemaakt
GVB 2138 te Amsterdam IJburg 01-09-2008.jpg
Autor: User:Willem_90, Licencja: CC BY 3.0
GVB Combino 2138 op de Enneus Heermabrug in IJburg
Gvba16.png
GVB Amsterdam lijnkleuren lijn 16, zelfgemaakt
Gvba5.png
GVB Amsterdam lijnkleuren lijn 5, zelfgemaakt
Logo GVB.svg

Logo van het openbaarvervoersbedrijf GVB (Gemeentevervoersbedrijf) Amsterdam.

Logo de l'entreprise GVB
AmsterdamTram.svg
Autor: Alain Lemaire, Licencja: CC BY-SA 3.0
Diagram of the Amsterdam tram network
GVB, 12G, 822.jpg
Autor: Flyingjoost, Licencja: CC BY-SA 3.0
GVB tram type 12G, wagen 822, lijn 16, De Boelelaan (Amsterdam)
Paleis op de dam 1900.jpg
Palace on the Dam, between 1890 and 1900
GVB, 9G, 784.jpg
Autor: Flyingjoost, Licencja: CC BY-SA 3.0
GVB tram type 9G, wagen 784, lijn 7, Sarphatistraat (Amsterdam)
3-7G.JPG
Autor: Maurits90, Licencja: CC BY 3.0
GVB 724 en 586, Station Sloterdijk
Gvba9.png
GVB Amsterdam lijnkleuren lijn 9, zelfgemaakt
Gvba3.png
GVB Amsterdam lijnkleuren lijn 3, zelfgemaakt
Gvba7.png
GVB Amsterdam lijnkleuren lijn 7, zelfgemaakt