Tramwaje w Chemnitz

Tramwaje w Chemnitz
	tramwaj
	; Škoda 35T w Chemnitz
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Saksonia
Lokalizacja	Chemnitz
Organizator	Verkehrsverbund Mittelsachsen
Operator	• Chemnitzer Verkehrs-Aktiengesellschaft; • City-Bahn Chemnitz
Liczba linii	9
Lata funkcjonowania	od 1880 r.
	Infrastruktura
	; Schemat sieci w 2018 r.
Długość sieci	34,0 km
Rozstaw szyn	1435 mm
Napięcie zasilania	600 V DC
	Tabor
Liczba pojazdów	84
	Strona internetowa
	Portal Transport szynowy

Tramwaje w Chemnitz (niem. Straßenbahn Chemnitz) – część systemu miejskiego szynowego transportu publicznego w niemieckim mieście Chemnitz w Saksonii. Operatorem sieci jest przedsiębiorstwo Chemnitzer Verkehrs-Aktiengesellschaft (CVAG), które obsługuje także miejskie linie autobusowe. W Chemnitz funkcjonują także linie tramwaju dwusystemowego. Pierwszą taką linią było połączenie z Chemnitz do Stollbergu. W 2016 r. oddano do użytku łącznicę torów tramwajowych i kolejowych przy dworcu^[1]. W 2016 r. w mieście funkcjonowało pięć linii tramwaju miejskiego oraz cztery linie tramwaju dwusystemowego.

Historia

Tramwaje konne

15 lipca 1879 r. angielski przedsiębiorca W. Roebuck otrzymał koncesję na budowę linii tramwaju konnego od dworca kolejowego do Falkeplatz. Eksploatację linii rozpoczęto 22 kwietnia 1880 r. Rozstaw szyn wynosił 915 mm i był nietypowy dla sieci tramwajowych w Cesarstwie Niemieckim^[2].

Jeszcze w tym samym roku przystąpiono do rozbudowy sieci i wybudowano torowiska tramwajowe do Theaterplatz i Wilhelm-Külz-Platz. Już w sierpniu 1880 r. sieć tramwajowa objęła zasięgiem osiedle Kappel, położone przy granicy administracyjnej miasta. Na tymże osiedlu otwarto pierwszą zajezdnię tramwajową (dziś muzeum transportu), w której stacjonowały konie. 15 maja 1892 r. połączono Kappel z pobliską gminą Schönau. Wykaz linii tramwajowych w 1892 r.^[2]:

	Nicolaibrücke – Poststraße – Wilhelmplatz
	Schönau / Wintergarden – Poststraße – Schlachthof
	Nicolaibrücke – Theaterstraße – Centralbahnhof

Początki tramwaju elektrycznego

Tramwaj na ulicy Hartmanna w 1910 r.

19 grudnia 1893 r. uruchomiono tramwaje elektryczne. Linie tramwaju konnego poddawano stopniowej elektryfikacji. W 1898 roku większość sieci tramwajowej obsługiwały już tramwaje elektryczne.

Na przełomie XIX i XX wieku sieć tramwajowa przeżywała intensywny rozwój. W 1904 r. zrezygnowano z dotychczasowego oznaczania linii barwami na rzecz oznaczeń literowych. Wykaz linii w 1904 r.^[2]:

A	Altchemnitz – Furth
B	Borna – Friedhof
F	Friedhof – Altendorf
G	Gablenz – Nikolaibrücke
H	Hilbersdorf – Stadttheater
L	Gasthaus Lohse – Hermannstraße
N	Nikolaibahnhof – Hauptbahnhof
R	Reichenbrand – Nikolaibrücke
R	Schönau – Schlachthof
S	Schönau – Neue Kasernen

W związku z ciągłym rozwojem sieci tramwajowej zwiększyło się zapotrzebowanie na tabor. Z powodu nietypowego rozstawu szyn, wynoszącego 915 mm, produkcja wózków była skomplikowana. Dlatego też odległość między szynami zwiększono o 10 mm – do 925 mm^[3]. Torowiska przekuto na rozstaw 1435 mm dopiero po II wojnie światowej, a ostatni wąskotorowy odcinek zamknięto w 1988 r.

Czas międzywojenny

Dalszy rozwój torowisk tramwajowych został zahamowany przez kryzys gospodarczy. Wprowadzano jedynie drobne modyfikacje, na przykład niektóre odcinki (do Borny i Hilbersdorfu) zlikwidowano przed 1918 r., a inne zmodernizowano jeszcze przed wybuchem II wojny światowej.

Znaczącą zmianą było wprowadzenie w 1927 r. oznaczeń numerycznych linii w miejsce dotychczas stosowanych literowych. W 1935 r. nazwę przedsiębiorstwa komunikacyjnego zmieniono na Städtische Straßenbahn Chemnitz^[4].

Czas Niemieckiej Republiki Demokratycznej

(c) Bundesarchiv, Bild 183-86405-0002 / CC-BY-SA 3.0

Tramwaje Gotha T57 w Chemnitz w 1961 r.

Chemnitz po II wojnie światowej znalazł się w radzieckiej strefie okupacyjnej, którą w 1949 r. przekształcono w NRD. W 1952 r. po kilku uprzednich przemianowaniach przewoźnik otrzymał nazwę VEB (K) Verkehrsbetriebe Chemnitz. W 1960 r., w związku ze zmianą nazwy miasta na Karl-Marx Stadt, przewoźnikowi nadano nazwę VEB Nahverkehr Karl-Marx-Stadt^[5].

Projekt przekuwania torowisk wąskotorowych na normalnotorowe rozpoczęto w 1958 r. Zgodnie z założeniami planowano przeprowadzenie zmiany rozstawu szyn w ciągu siedmiu lat, tj. do 1965 r. (ostatecznie prace zakończono w 1988 r.). Pierwsze torowiska normalnotorowe powstały w centrum, gdzie zniszczenia wojenne umożliwiły zaplanowanie nowego układu sieci. W latach 1968–1988 zakupiono 132 czechosłowackie tramwaje silnikowe typu Tatra T3D i 62 doczepne typu Tatra B3D^[6].

Rozwój sieci tramwajowej po zjednoczeniu Niemiec

Tabor tramwajowy w 2006 r.

Wraz ze zjednoczeniem Niemiec w 1990 r. powstała dzisiejsza firma Chemnitzer Verkehrs-Aktiengesellschaft^[7].

Tramwaje typu T3 zastępowano po 1993 r. nowoczesnymi, przegubowymi, niskopodłogowymi tramwajami Variobahn. W latach 1992–1993 Chemnitz wprowadziło własny schemat malowania tramwajów; czerwono-kremowe malowanie, wspólne dla całego bloku wschodniego, zmieniono na niebiesko-żółte.

W latach 90. XX wieku otwarto linię tramwaju dwusystemowego do miasta Stollberg; linia obsługiwana jest tramwajami Variobahn. Operatorem linii tramwaju dwusystemowego jest firma Citybahn Chemnitz GmbH^[8].

14 czerwca 2016 r. Chemnitzer Verkehrs-Aktiengesellschaft zawarło umowę z czeskimi zakładami Škoda na dostawę 14 niskopodłogowych tramwajów typu Škoda 35T; podpisanie umowy poprzedziły testy pochodzącego z Pragi tramwaju Škoda 15T w 2012 r. Pierwszy tramwaj dostarczono do Chemnitz w nocy z 29 na 30 listopada 2018 r., pozostałe wagony miały zostać dostarczone do końca 2019 r.^[9] Pierwsze tramwaje wprowadzono do ruchu liniowego 25 września 2019 r.^[10]

Linie

Stan z 2020 r.

Linia	Trasa	Przystanki	Operator
1	Schönau ↔ Zentralhaltestelle	9	CVAG
2	Bernsdorf ↔ Zentralhaltestelle	8	CVAG
3	Technopark ↔ Hauptbahnhof	12	CVAG
4	Hutholz (przez Stollberger Straße) ↔ Hauptbahnhof	21	CVAG
5	Gablenz ↔ Hutholz (przez Annaberger Straße)	27	CVAG
C11	(Stollberg ↔) Altchemnitz ↔ Zentralhaltestelle ↔ Hauptbahnhof	16 (+10)	CB
C13	(Burgstädt ↔) Hauptbahnhof ↔ Zentralhaltestelle ↔ Technopark	11 (+5)	CB
C14	(Mittweida ↔) Hauptbahnhof ↔ Zentralhaltestelle ↔ Technopark	11 (+5)	CB
C15	(Hainichen ↔) Hauptbahnhof ↔ Zentralhaltestelle ↔ Technopark	11 (+7)	CB

Tabor

Stan z lutego 2020 r.^[11]

Tabor CVAG

Zdjęcie	Typ	Eksploatacja od	Liczba
	Tatra T3DM	1988	24
	Variobahn	1993	24
	Škoda 35T	2019	13
Łączna liczba:			61

Tabor CityBahn Chemnitz

Zdjęcie	Typ	Eksploatacja od	Liczba
	Variobahn	2001	6
	Vossloh Citylink	2014	12
Łączna liczba:			18

Przypisy

↑ Chemnitzer Modell: Inbetriebnahme der Stufe 1 des Chemnitzer Modells. Verkehrsverbund Mittelsachsen, 2016-10-10. [dostęp 2016-10-26].
↑ ^a ^b ^c Die Chemnitzer Straßenbahn. altes-chemnitz.de. [dostęp 2020-02-13]. (niem.).
↑ 1879 bis 1913 ... Die Anfänge des Unternehmens. CVAG. [dostęp 2020-02-16]. (niem.).
↑ 1914 bis 1948 ... Der Nahverkehr geprägt durch zwei Weltkriege. CVAG. [dostęp 2020-02-16]. (niem.).
↑ 1949 bis 1989 ... Die Unternehmensentwicklung in der DDR. CVAG. [dostęp 2020-02-25]. (niem.).
↑ Robert Mara: Tatra T3 1960–2000. 40 let tramvají Tatra T3. Praha: K-Report Pavel Malkus, 2001, s. 123. ISBN 80-903012-0-7. (ang.).
↑ Die Neuausrichtung nach der politischen Wende. CVAG. [dostęp 2020-02-16]. (niem.).
↑ Historie. city-bahn.de. [dostęp 2020-02-24]. (niem.).
↑ Martin Wiegers: Platz da, jetzt komm’ ich!. bild.de, 2018-11-30. [dostęp 2018-12-04].
↑ Chemnitzer Verkehrs-AG (CVAG) | Die ersten Škoda-Bahnen gehen in den Fahrgastbetrieb!. [dostęp 2019-09-25].
↑ Vehicle Statistics Chemnitz, Chemnitzer Verkehrs-AG. transphoto.org. [dostęp 2020-02-16]. (ang.).

[Chemnitzer_Modell_Inbetriebnahme-1] Chemnitzer Modell: Inbetriebnahme der Stufe 1 des Chemnitzer Modells. Verkehrsverbund Mittelsachsen, 2016-10-10. [dostęp 2016-10-26].

[alt-2] Die Chemnitzer Straßenbahn. altes-chemnitz.de. [dostęp 2020-02-13]. (niem.).

[cvag79-3] 1879 bis 1913 ... Die Anfänge des Unternehmens. CVAG. [dostęp 2020-02-16]. (niem.).

[cvag14-4] 1914 bis 1948 ... Der Nahverkehr geprägt durch zwei Weltkriege. CVAG. [dostęp 2020-02-16]. (niem.).

[cvag89-5] 1949 bis 1989 ... Die Unternehmensentwicklung in der DDR. CVAG. [dostęp 2020-02-25]. (niem.).

[Mara123-6] Robert Mara: Tatra T3 1960–2000. 40 let tramvají Tatra T3. Praha: K-Report Pavel Malkus, 2001, s. 123. ISBN 80-903012-0-7. (ang.).

[cvag90-7] Die Neuausrichtung nach der politischen Wende. CVAG. [dostęp 2020-02-16]. (niem.).

[Historie-8] Historie. city-bahn.de. [dostęp 2020-02-24]. (niem.).

[Martin_Wiegers2018-9] Martin Wiegers: Platz da, jetzt komm’ ich!. bild.de, 2018-11-30. [dostęp 2018-12-04].

[cvag--10] Chemnitzer Verkehrs-AG (CVAG) | Die ersten Škoda-Bahnen gehen in den Fahrgastbetrieb!. [dostęp 2019-09-25].

[Trans1-11] Vehicle Statistics Chemnitz, Chemnitzer Verkehrs-AG. transphoto.org. [dostęp 2020-02-16]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Metro	Berlin Hamburg Monachium Norymberga
Kolej miejska	Bielefeld Bochum Bonn Dortmund Duisburg Düsseldorf Essen Frankfurt nad Menem Hanower Kolonia Stuttgart
Tramwaje	Augsburg Bad Schandau Berlin Bochum Brandenburg an der Havel Brema Brunszwik Chemnitz Chociebuż Darmstadt Dessau-Roßlau Drezno Duisburg Düsseldorf Erfurt Essen Frankfurt nad Menem Frankfurt nad Odrą Fryburg Bryzgowijski Gelsenkirchen Gera Görlitz Gotha Halberstadt Halle (Saale) Heidelberg Jena Karlsruhe Kassel Kehl Krefeld Lipsk Ludwigshafen am Rhein Magdeburg Mannheim Moguncja Monachium Mülheim an der Ruhr Naumburg (Saale) Neuss Nordhausen Norymberga Oberhausen Plauen Poczdam Rhein-Neckar Rostock Rüdersdorf bei Berlin Schöneiche bei Berlin Schwerin Strausberg Ulm Weil am Rhein Woltersdorf Würzburg Zwickau
Tramwaje dwusystemowe	Chemnitz Heilbronn Karlsruhe Kassel Saarbrücken
Tramwaje konne	Döbeln
Kolej podwieszana	Dortmund Drezno Wuppertal

Działające	Augsburg Bad Schandau Berlin Bonn Bochum Brandenburg an der Havel Brema Brunszwik Chemnitz Chociebuż Darmstadt Dessau-Roßlau Dortmund Drezno Duisburg Düsseldorf Döbeln Erfurt Essen Frankfurt nad Menem Frankfurt nad Odrą Fryburg Bryzgowijski Gelsenkirchen Gera Gotha Görlitz Halberstadt Halle (Saale) Hanower Heidelberg Jena Karlsruhe Kassel Kolonia Krefeld Lipsk Ludwigshafen am Rhein Magdeburg Mannheim Moguncja Monachium Mülheim an der Ruhr Naumburg Nordhausen Norymberga Oberhausen Plauen Poczdam Rostock Rüdersdorf bei Berlin Saarbrücken Schöneiche bei Berlin Schwerin Strausberg Stuttgart Ulm Weil am Rhein Woltersdorf Würzburg Zwickau
Planowane	Kilonia
Zlikwidowane	Akwizgran Altenburg Baden-Baden Bad Homburg vor der Höhe Bad Kreuznach Bad Pyrmont Bad Salzuflen Bamberg Bernburg Bingen am Rhein Bremerhaven Celle Cuxhaven Düren Eberswalde Eisenach Eltville-Schlangenbad Emden Ennepe Esslingen am Neckar Flensburg Freiberg Gießen Gubin Gummersbach Hagen Hamburg Hamm Hanau Heilbronn Herford Hildesheim Hof Hohenstein-Ernstthal Idar-Oberstein Ingolstadt Iserlohn Jüterbog Juist Kaiserslautern Kilonia Kleve Klingenthal Koblencja Köslin Landshut Lubeka Mansfeld Marburg Mettmann Minden Miśnia Moers Mönchengladbach Mühlhausen/Thüringen Münster Neunkirchen Neuss Neuwied Neuötting-Altötting Offenbach Oldenburg Opladen Osnabrück Paderborn Pfälzer Oberlandbahn Pforzheim Pirmasens Plettenberg Ravensburg Regensburg Remscheid Reutlingen Rheydt Riesa Szlezwik Schönebeck-Salzelmen Schötmar Schweinfurt Schwetzingen-Ketsch Siegburg-Zündorf Siegen Solingen Stadthagen Staßfurt Stendal Stralsund Sylt Teltow Trier Uetersen Unna-Kamen-Werne Völklingen Walldorf Warnemünde Weimar Werder Wiesbaden Wiesloch Wilhelmshaven Wittenberga Wormacja Wuppertal Zerbst Żytawa

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne