Tramwaje w Gdańsku

Tramwaje w Gdańsku

tramwaj
Tramwaj Pesa 120Na na Trasie W-Z
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Lokalizacja	Gdańsk
Organizator	Zarząd Transportu Miejskiego
Operator	GAiT
Liczba linii	10
Lata funkcjonowania	od 1873
Infrastruktura
sieć torowisk tramwajowych w 2020 r.
Długość sieci	58,1 km
Rozstaw szyn	1435 mm
Napięcie zasilania	+600 V DC
Liczba zajezdni	2
Tabor
Liczba pojazdów	141
Strona internetowa
Portal Transport szynowy

Tramwaje w Gdańsku – system komunikacji tramwajowej w Gdańsku obsługiwany przez Gdańskie Autobusy i Tramwaje Sp. z.o.o. na zlecenie Zarządu Transportu Miejskiego.

Długość gdańskiej sieci tramwajowej wynosi 58,1 km. Rozstaw szyn to 1435 mm. Łączna długość toru pojedynczego wynosi 109,2 km. Tramwaje zasilane są z sieci jezdnej prądem stałym o napięciu 600 V.

Charakterystyka sieci

Całość sieci znajduje się w granicach administracyjnych miasta Gdańska. Torowiska są w 85% długości wydzielone z ruchu ulicznego^[1]. Zdecydowana większość tras jest dwutorowa, wyjątkiem są odcinki jednotorowe w dzielnicach Brzeźno i Nowy Port, jednakże nie odbywa się na nich ruch kolizyjny – pełnią one funkcje pętli ulicznych. Torowiska biegną głównie przez tereny zurbanizowane, wyjątkiem jest linia do kąpieliska morskiego na Stogach biegnąca przez Las Miejski.

Sieć tramwajowa pokrywa przede wszystkim Dolny Taras i Śródmieście, łącząc również Wyspę Portową czy Siedlce. W 2007 roku linia tramwajowa dotarła na Chełm, w 2012 ukończono trasę na Łostowice^[2][3] i Orunię Górną przez Ujeścisko. W 2015 roku oddano do użytku linię tramwajową na Piecki-Migowo i do Brętowa, a w 2020 linię w ciągu nowo wybudowanej Alei Pawła Adamowicza. Zachodnie dzielnice miasta obecnie pozbawione są komunikacji tramwajowej.

Linia tramwajowa na Chełm jest najbardziej stromą linią tramwajową w Polsce^[4]. Również różnica poziomów pomiędzy najniższym, a najwyższym punktem torów jest największa w Polsce (110 metrów). Posiada cechy szybkiego tramwaju. Trzy pętle tramwajowe (Jelitkowo, Brzeźno Plaża, Stogi Plaża) oraz przystanek końcowy Brzeźno położone są w odległości kilkuset metrów od brzegu Zatoki Gdańskiej, w związku z czym mają duże znaczenie dla obsługi ruchu turystycznego.

Tramwaje stacjonują w dwóch zajezdniach, przy ulicy Wita Stwosza w Strzyży oraz przy ulicy Władysława IV w Nowym Porcie. W halach mieści się około 40% wszystkich tramwajów^[5].

Tramwaje w Gdańsku

Konstal 105Na przy Dworcu głównym, 2010 rok

Bombardier Flexity Classic na pętli Strzyża, 2009 rok

Konstal 114Na na pętli Zaspa, 2005 rok

N8C-NF w centrum, 2010 rok

N8C-NF na Trasie W-Z, 2011 rok

Pesa Swing na Bramie Oliwskiej, 2011 rok

Pesa Jazz na krańcówce Gdańsk Brętowo, 2015 rok

Historia komunikacji tramwajowej w Gdańsku

Tramwaj konny na Długim Targu

Tramwaj konny

Pierwsza linia tramwaju konnego uruchomiona została przez berlińskie przedsiębiorstwo Deutsche Pferdeeisenbahn 23 czerwca 1873, na trasie z Heumarkt (Targ Sienny) przez Wrzeszcz do Oliwy^[6][7], gdzie zlokalizowana została pierwsza zajezdnia tramwajowa. Po roku została zawieszona trasa między Wrzeszczem a Oliwą z powodu silnej konkurencji kolei. W 1877 majątek berlińskiego przedsiębiorstwa kupiło gdańskie przedsiębiorstwo Otto Braunschweig und Oskar Kupferschmidt.

Uruchomiła ona następujące linie:

• z Centrum na Orunię (1878),
• z Kohlenmarkt (Targ Węglowy) przez Langgasse (ulicę Długą), Langer Markt (Długi Targ) i Langgarten (Długie Ogrody) do Bramy Żuławskiej oraz Dolnego Miasta (1883),
• z dworca kolejowego Gdańsk Brama Nizinna przy dzisiejszej ulicy Toruńskiej przez Główne Miasto do Fischmarkt (Targu Rybnego) (1886),
• z Centrum do Siedlec (1886).

W okresie tym w Gdańsku funkcjonowały następujące zajezdnie tramwajowe:

• we Wrzeszczu przy Mirchauer Weg (dzisiejsza Partyzantów – pierwsza zajezdnia w mieście),
• przy Weidengasse (dzisiejszej Łąkowej) na Dolnym Mieście,
• drewniane hale na Oruni i Siedlcach^[8].

W lipcu 1889 Hermann Kulling – właściciel brzeźnieńskiego zakładu kąpielowego oraz domu kuracyjnego uruchomił swoją prywatną linię tramwaju konnego ze stacji kolejowej Brzeźno (linia kolejowa relacji Gdańsk – Nowy Port) do kurortu w Brzeźnie. Tramwaj konny woził pasażerów do 1899, a w 1900 uruchomiono linię tramwaju elektrycznego^[9].

Początek tramwajów elektrycznych

Tramwaje elektryczne na Długim Targu, 1906

W 1894 przedsiębiorstwo AEG z Berlina wykupiło przedsiębiorstwo Danziger Straßeneisenbahn. Wtedy równocześnie podjęto decyzję o elektryfikacji sieci tramwajowej, którą rozpoczęto rok później. Pierwsze regularne połączenie uruchomiono 12 sierpnia 1896 w kierunku Oruni oraz Siedlec. Do Wrzeszcza z Centrum pierwszy tramwaj elektryczny pojechał dopiero 28 sierpnia 1896, gdyż istniała konieczność usunięcia kolizji sieci trakcyjnej z napowietrznymi przewodami telefonicznymi i energetycznymi. Do końca roku wszystkie linie tramwaju konnego zostały zelektryfikowane, a także wybudowano torowisko łączące nowy Dworzec Główny z Kohlenmarkt (Targiem Węglowym). Wydłużono także istniejącą linię z Fischmarkt (Targu Rybnego) przez dzisiejszą ulicę Wałową do Stadtgraben (Podwala Grodzkiego). Po zakończeniu elektryfikacji przedsiębiorstwo AEG przekazała tramwaje pod administrację przedsiębiorstwa Allgemeinen Lokal- und Straßenbahngesellschaft (ALSAG).

W 1899 w Nowym Porcie powstało drugie przedsiębiorstwo tramwajowe pod nazwą Danziger Elektrische Strassenbahn, które otworzyło w 1900 dwie linie z Wrzeszcza do Brzeźna i z Brzeźna przez Nowy Port do Stoczni Schichaua (ulicą Schichaugasse, dziś Jana z Kolna). Linia w stronę centrum została później wydłużona do Kassubischer Markt (okolice dzisiejszego C.H. Madison), a następnie przez Pfefferstadt (dziś ul. Korzenna) do Breitgasse (ul. Szeroka) pod sam Żuraw. Przedsiębiorstwo z Nowego Portu posiadało zajezdnię przy Fischmeisterweg (dziś ul. Wyzwolenia). W 1903 nastąpiło połączenie dwóch przedsiębiorstw Allgemeine Strassen und Eisenbahn Gessellschaft i Danziger Elektrische Strassenbahn w jedno przedsiębiorstwo Danziger Elektrische Strassenbahn A.G. z siedzibą we Wrzeszczu. W 1904 wybudowano torowisko na wiadukcie Błędnik łączące torowisko na Wielkiej Alei z torowiskiem na Stadtgraben (Podwalu Grodzkim). Od tamtej pory w rejon Dworca Głównego kierowano co drugi skład tramwajowy. 18 lipca 1908 uruchomiona została linia z rynku w Oliwie (Am Markt) przez Seestraße (ulicę Pomorską) do Jelitkowa^[10].

Tramwaje podczas I wojny światowej

Z dniem 1 maja 1914 wprowadzono numerację linii, która zastąpiła dotychczasowe tablice kierunkowe z nazwą przystanku końcowego. W lutym 1917 zaczęło brakować węgla i części zamiennych, z tego powodu na źle utrzymanym torowisku zaczęły występować awarie i wykolejenia. W styczniu 1919 nastąpił kryzys, z powodu którego zawieszono kursowanie kilku linii.

Tramwaje w Wolnym Mieście Gdańsku

Pod koniec 1919 zaczęto przywracać zawieszone linie, zmieniając jednocześnie częściowo numerację linii^[11], dodatkowo przekierowano linie z Promenade (dziś 3 Maja) na Stadtgraben (Podwale Grodzkie), po czym w 1926 zlikwidowano torowisko na Promenade. W 1925 przystąpiono do budowy trasy z Centrum w kierunku Stogów, którą otwarto 4 lipca 1927. W 1926 otworzono torowisko na nowo powstałej Paul-Beneke-Weg (dziś Marynarki Polskiej), likwidując jednocześnie jednotorową trasę wzdłuż nabrzeża portowego na ulicy Broschkischerweg (Wiślnej). W tym samym czasie w Nowym Porcie powstały dwie pętle uliczne, „mała” dla linii z Centrum i „duża” dla linii z Brzeźna. W 1930 roku uruchomiono nową trasę od Wielkiej Alei poprzez Ostseestraße (aleję Hallera) i Bärenweg (ulicę Mickiewicza) do pętli na skrzyżowaniu Heeresanger (al. Legionów) z Magdeburger Straße (ul. Kościuszki). Dyrekcja przedsiębiorstwa DES AG została przeniesiona do budynku przy Jäschkentaler Weg 2 (dziś dyrekcja GAiT, Jaśkowa Dolina 2). Między Wrzeszczem a Oliwą zmieniono przebieg trasy likwidując linię na Hohenfriedbergweg (Szymanowskiego), prowadząc ją w zamian przez nowo powstałą Friedrich-Allee (aleja Wojska Polskiego). Rozpoczęto również budowę nowej zajezdni tramwajowej we Wrzeszczu wraz z warsztatami głównymi.

Relief na ścianie zajezdni w Strzyży

W latach 30. gdańskie tramwaje znalazły się w czołówce europejskiej pod względem techniki i wdrożonych rozwiązań (m.in. wprowadzono wagony z obniżoną podłogą przy środkowym wejściu)^[12]. W 1934 przebudowano trakcję elektryczną przystosowując ją do pantografów zamiast do odbieraków drążkowych. Starą trakcję pozostawiono na trasie do Siedlec i Oruni, w wyniku czego tramwaje obsługujące tę trasę w celu dojechania do zajezdni przy Weidengasse (Łąkowej) korzystały z torowiska technicznego na Starym Przedmieściu. Zrezygnowano z planowanego wydłużenia linii w kierunku Rudnik i budowy linii z Wrzeszcza przez Suchanino do Centrum. W 1935 otworzono nową zajezdnię tramwajową we Wrzeszczu przy dzisiejszej ulicy W. Stwosza, a stara zajezdnia przy Mirchauer Weg (Partyzantów) została zaadaptowana na zajezdnię autobusową.

W 1942 została utworzona spółka akcyjna Verkehrsbetriebe Danzig Gothenhafen AG, w skład której weszła spółka DES AG. Planowano wówczas likwidację linii tramwajowych na trasach z Centrum do Siedlec i Oruni oraz zastąpienie ich liniami trolejbusowymi. Planów tych jednak nie zrealizowano. Do 24 marca 1945 tramwaje kursowały po mieście normalnie. Po ostrzelaniu przez wojska radzieckie elektrowni miejskiej na Ołowiance nastąpiło wyłączenie zasilania, przez co część tramwajów stanęła na ulicach. Podczas walk ulicznych wagony tramwajowe wykorzystywane były jako barykady^[13].

Odbudowa po 1945 roku

Po zakończeniu działań wojennych sieć trakcyjna przestała istnieć, torowiska były poważnie uszkodzone przez pociski artyleryjskie, żaden wagon nie był zdatny do ruchu. W kwietniu 1945 roku, od razu po zakończeniu działań wojennych przystąpiono do odbudowy infrastruktury tramwajowej. Z inicjatywy Zarządu Miejskiego w Gdańsku powstał Miejski Zakład Komunikacyjny w Gdańsku. Do Gdańska przybyły ekipy poznańskich, warszawskich i łódzkich tramwajarzy, którzy wspólnie z gdańszczanami przystąpili do zabezpieczenia i inwentaryzacji ocalałego majątku. W pobliżu zajezdni we Wrzeszczu pościągane zostały wagony lub ich pozostałości. Sama zajezdnia we Wrzeszczu ucierpiała niewiele, zajezdnia przy Łąkowej straciła dach na obu halach oraz budynek warsztatowy. 28 czerwca 1945 roku zaczęto ponownie uruchamiać komunikację tramwajową. Odbudowę ze zniszczeń torowisk tramwajowych zakończono w 1947 roku. Odbudowane zostały wszystkie trasy istniejące przed zniszczeniem. Zlikwidowano jedynie torowiska na ulicy Szerokiej, Kowalskiej i Korzennej oraz trasę techniczną na Starym Przedmieściu. Nowością była trasa do Sopotu uruchomiona w roku 1946 roku.

1947–1988

Węzeł Kliniczna otwarty w 1981 roku

Po wojnie sukcesywnie likwidowano tory znajdujące się w gęstej zabudowie Śródmieścia, aby zgodnie z modernistyczną ideologią tramwaj jeździł wyłącznie głównymi arteriami^[14].

W wyniku budowy drogi krajowej nr 1 na przestrzeni lat powstały nowe szerokie ulice z wytyczonym torowiskiem tramwajowym. W 1948 roku w Oliwie otworzono nową pętlę przy skrzyżowaniu alei Grunwaldzkiej z ulicą Opata J. Rybińskiego, likwidując jednocześnie pętlę na Starym Rynku Oliwskim. 1 stycznia 1951 roku powstało nowe przedsiębiorstwo pod nazwą Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Gdańsk-Gdynia.

W 1955 roku uruchomiona została nocna komunikacja tramwajowa. W 1957 roku przebudowana została na dwutorową trasa na Siedlce w ciągu ulicy Świerczewskiego (dziś Nowe Ogrody). 21 lipca 1959 roku oddana została nowa poszerzona ulica Podwale Przedmiejskie pomiędzy ulicą Okopową a ulicą Chmielną. Likwidacji uległo torowisko na ulicy Długiej, Długim Targu i ulicy Stągiewnej, zaś tramwaje zostały skierowane przez ulicę Okopową, Podwale Przedmiejskie i Wyspę Spichrzów, a następnie przez ulicę Ułańską do ulicy Łąkowej. Zlikwidowano również pętlę uliczną na ulicy Bogusławskiego kierując tramwaj z Oruni do pętli na Targu Węglowym. Znajdujące się tu tory z l. 30. pokryto asfaltem, pod którym spoczywały do listopada 2019, kiedy zostały ponownie odkryte i wyeksponowane^[15]. Drugą nową trasą było torowisko od ulicy Mickiewicza do pętli przy ulicy Kolonia Uroda przez aleję Karola Marksa, obecnie Hallera. W 1960 roku przedłużono torowisko od Kolonii Urody do Brzeźna, likwidując jednocześnie torowisko na ulicach Bolesława Chrobrego i Waryńskiego, a tramwaj kończący trasę na ulicy Waryńskiego skierowano do pętli przy ówczesnym porcie lotniczym. W 1961 roku zlikwidowano trasę do Sopotu z powodu dużej konkurencji Szybkiej Kolei Miejskiej. Na początku lat 60. wraz z przebudową alei Grunwaldzkiej zlikwidowana została pętla przy ulicy Szymanowskiego, zaś otwarta nowa – przy ulicy Abrahama. Po 42 latach przerwy, w 1968 roku przywrócono torowisko wzdłuż ulicy 3 Maja. W 1968 roku rozpoczęto budowę nowego wiaduktu Błędnik, który oddano do użytku 22 lipca 1970 roku. Na początku lat 70. przy przebudowie ul. Kartuskiej cała trasa na Siedlce stała się dwutorowa. 28 lipca 1971 roku uruchomiona została pętla przy ulicy Doki, jednocześnie likwidacji uległa pętla na Targu Węglowym. Torowisko na ulicy Pomorskiej zostało przebudowane na dwutorowe, zlikwidowana została linia na Orunię.

W 1974 roku przedsiębiorstwo WPK G-G przekształcone zostało w Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Gdańsku. W 1974 roku, po przeniesieniu portu lotniczego do Rębiechowa rozpoczęła się budowa nowej trasy od pętli tramwajowej przy ulicy Kościuszki do ulicy Pomorskiej w Jelitkowie, w ciągu której wybudowano dużą pętlę tramwajową na nowo powstającej wówczas dzielnicy Zaspa. Trasa została otwarta 31 grudnia 1977 roku. 22 lipca 1980 roku otwarte zostało torowisko wzdłuż ulicy Klinicznej.

W 1980 roku powstał projekt budowy trasy tramwajowej łączącej ówczesną sieć z nowymi osiedlami na Górnym Tarasie. W tym celu należało wybudować torowisko na Chełm. Trasa ta, mimo że jej długość wynosi zaledwie 2,9 km, posiada bardzo trudny profil. Z przyczyn technicznych, a później finansowych, realizacja projektu była wielokrotnie odkładana i trasa na Chełm została ostatecznie zbudowana 27 lat później^[16].

17 grudnia 1981 roku rozpoczęto eksploatację torowiska leżącego w ciągu przedłużonej do trasy W-Z ulicy 3 Maja oraz na nowym wiadukcie nad linią kolejową, który jest częścią tej właśnie trasy. Otwarta została nowa pętla Kliniczna, co pozwoliło na likwidację pętli Doki.

1989–2012

Potrójny skład wagonów typu 105N w 1990 r.

W 1989 roku WPK zostało podzielone, a w jego miejsce w Gdańsku powstało Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej, które w 1991 roku zostało przekształcone w zakład budżetowy miasta Gdańska pod nazwą Zakład Komunikacji Miejskiej w Gdańsku. Na początku lat 90. powstał nowy odcinek Podwala Przedmiejskiego między ulicami Chmielną oraz Łąkową wraz z nowym mostem drogowym, w wyniku czego likwidacji uległ prowizoryczny most saperski nad Nową Motławą. Trasa ta została wydłużona w 1995 roku poprzez wybudowanie odcinka Podwala Przedmiejskiego od ulicy Łąkowej do ulicy Siennickiej. Umożliwiło to zlikwidowanie tramwaju wzdłuż ulicy Długie Ogrody.

W 1997 roku gdański ZKM zakupił dwa prototypowe pojazdy Konstal 114Na, które posiadały ok. 15% niskiej podłogi (gdański ZKM jako drugi zakład w Polsce posiadał wagony z częścią niskopodłogową). Również w 1997 roku powrócił pomysł budowy linii tramwajowej na Chełm, wykonano wówczas analizę na Politechnice Gdańskiej. Badania wykazały, że ówczesny gdański tabor nie nadaje się do obsługi projektowanej linii. Najpoważniejszym problemem okazały się hamulce elektromagnetyczne, które w przypadku awarii zasilania nie były w stanie utrzymać pojazdu na tak trudnej linii^[16].

W 1999 roku likwidacji uległa zajezdnia tramwajowa Łąkowa na Dolnym Mieście, w miejscu której powstał parking strzeżony. W tym roku gdański ZKM zamówił cztery wagony Alstom-Konstal NGd99 z rodziny Citadis 100, które posiadały ok. 70% niskiej podłogi. Wagony przydzielono do obsługi linii 2 (Centrum-Opera-Zaspa-Jelitkowo).

Wraz z początkiem 2004 roku Zakład Komunikacji Miejskiej został przekształcony z zakładu budżetowego w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. W tym samym roku definitywnie odcięto ulicę Łąkową od gdańskiej sieci torowisk oraz rozpoczęto kilkuetapową modernizację torowisk tramwajowych pod nazwą Gdański Projekt Komunikacji Miejskiej.

Düwag N8C sprzed modernizacji na pętli Oliwa, 2007

W wyniku przedsięwzięcia „Gdański Projekt Komunikacji Miejskiej II” na początku 2007 roku rozpoczęto budowę linii na Chełm wzdłuż al. Armii Krajowej oraz al. gen. Sikorskiego. 19 grudnia 2007 roku została otwarta linia tramwajowa na Chełm^[16]. Linia ta, mimo zaledwie 2900 metrów długości ma bardzo trudny profil (pochylenie do 50 promili) i z tego względu wagony Konstal 105Na oraz Konstal 114Na nie mogą być na niej wykorzystywane^[16]. W ramach budowy linii na Chełm zakupione zostały trzy Bombardiery NGT6. Z powodu pogarszającego się stanu wagonów Konstal 105Na, gdański ZKM postanowił zakupić 46 używanych wagonów typu N8C z Dortmundu.

W 2009 roku w ramach kolejnego przedsięwzięcia „Gdański Projekt Komunikacji Miejskiej IIIA” ogłoszony został przetarg na dostawę 35 wagonów jednokierunkowych, wieloczłonowych, całkowicie niskopodłogowych o długości 30-35 metrów i pojemności co najmniej 220 osób. Przetarg ten wygrała Pesa Bydgoszcz, która do końca 2011 roku dostarczyła 35 wagonów typu Swing (120NaG).

W maju 2010 roku rozpoczęła się modernizacja i przebudowa zajezdni we Wrzeszczu. We współczesnych tramwajach aparatura elektryczna umieszczona jest na dachu, a nie pod podłogą, jak w starych pojazdach, dlatego postanowiono wybudować specjalny system podnośników i podestów. Zainstalowana została tokarka podtorowa (profilująca wszystkie koła tramwaju, bez konieczności ich demontażu) oraz profesjonalna myjnia^[17]. Zakupiono specjalistyczny dźwig, służący m.in. do wstawiania na tory wykolejonych wagonów. Wybudowano kolejne tory postojowe oraz odnowiono rozjazdy znajdujące się na terenie zajezdni. Na to przedsięwzięcie wydano ok. 30 mln zł^[18]. 30 października tego samego roku zmieniono nazwę pętli Abrahama na Strzyża, aby nawiązywała do nazwy dzielnicy, w której rzeczywiście się znajduje^[19].

Podczas remontu torowisk na Siedlcach, Zaspie i Przymorzu w 2010 roku po raz pierwszy w Gdańsku torowiska w rejonie przystanków tramwajowych zostały zakryte płytkami lub kostką betonową. Inwestycje te służą utrzymaniu czystości w obrębie peronów. Prosta nawierzchnia, w przeciwieństwie do tłucznia, może być łatwo sprzątana^[20].

W noc sylwestrową 2009/2010 roku uruchomiono po raz pierwszy nocną linię tramwajową N0 na trasie Chełm – Opera – Zaspa – Oliwa – Wrzeszcz – Opera – Chełm. Obecnie linia ta na wydłużonej trasie (Łostowice – Chełm – Dworzec Główny – Opera – Zaspa – Oliwa – Wrzeszcz – Opera – Dworzec Główny – Chełm – Łostowice) uruchamiana jest podczas różnego rodzaju imprez („Weekend za pół ceny”, „Noc Muzeów”, „Sylwester”) oraz w weekendy w sezonie letnim.

W 2011 rozpoczął się montaż automatów biletowych, umożliwiających sprzedaż biletów jednorazowych i długookresowych. Automaty stanęły przy głównych przystankach, węzłach przesiadkowych oraz na większości pętli tramwajowych^[21].

(c) Yanek / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Przystanek Latarnia Morska z torowiskiem zakrytym kostką betonową, obok dawnego przystanku SKM Gdańsk – Brzeźno przy ul. Oliwskiej, 2012

Podczas przebudowy torowisk w Nowym Porcie zbudowano nowy rozjazd relacji Wolności→Centrum umożliwiając zawracanie pojazdom jadącym z Centrum na tzw. „Dużej pętli” oraz umożliwienie stworzenia trasy Brzeźno-Nowy Port-Marynarki Polskiej. Kilka lat wcześniej, podczas przebudowy torowisk w Centrum zbudowano nowy łuk w relacji Hucisko→Dworzec PKS.

W ramach budowy Trasy Słowackiego zadanie III zmodyfikowano przebieg torowisk w Brzeźnie. Dawniej tramwaje z al. gen. Józefa Hallera skręcały w ul. Gdańską, obecnie tramwaj opuszcza al. Hallera na nowo powstałym łączniku wzdłuż ul. Uczniowskiej, z którego zjeżdża na ul. Gdańską. Dzięki tej przebudowie powstał nowy rozjazd, który umożliwia ruch tramwajów w relacji Nowy Port-Brzeźno Plaża-Gdańska-Nowy Port.

Budowa linii tramwajowej do Oruni Górnej, 2011

12 maja 2012 gdańska sieć tramwajowa wzbogaciła się o trasę w kierunku Łostowic i Oruni Górnej przez Ujeścisko o długości 2,8 km^[22]. Trasa ta jest przedłużeniem trasy na Chełm. Na jej końcu, pomiędzy Łostowicami a Orunią Górną, powstał węzeł przesiadkowy (Łostowice Świętokrzyska) typu „parkuj i jedź” z miejscami postojowymi dla 150 samochodów i parkingiem rowerowym. Na tej trasie kursują linie 2, 4, 6, 7, 11.

2013–2020

6 września 2013 rozstrzygnięto przetarg na budowę linii tramwajowej do przystanku Gdańsk Brętowo przez Piecki-Migowo. Na realizację zadania zabezpieczono 150 mln zł, a do przetargu stanęło 8 firm^[23]. Przetarg wygrało konsorcjum przedsiębiorstw MTM Gdynia i Rajbud z Tczewa, które wyceniło prace na kwotę 116,3 mln zł, z którym 12 listopada 2013 r. została podpisana umowę i przekazany plac budowy^[24]. W ramach kontraktu powstała linia tramwajowa o długości 3,6 km od pętli Siedlce (przebudowanej na węzeł przesiadkowy z parkingiem na 40-50 samochodów oraz kilkanaście rowerów), wzdłuż Kartuskiej do skrzyżowania z ul. Nowolipie, następnie wzdłuż ulic Nowolipie i Rakoczego do przystanku Pomorskiej Kolei Metropolitarnej Gdańsk Brętowo. Największe spadki na trasie znajdują się na odcinku od Piekarniczej do Belgradzkiej (od 3,5 do 5 proc.) i na wysokości ul. Kolumba. Wraz z linią powstało 5 przystanków, pas autobusowo-tramwajowy na ul. Rakoczego (od Jaśkowej Doliny do Bulońskiej), trójkąt torowy na skrzyżowaniu ulic Rakoczego i Bulońskiej oraz ponad 360-metrowa estakada nad ul. Rakoczego o wysokości maksymalnej 9 m. Dzięki estakadzie pochylenie trasy zostało zmniejszone z 7 do 3,5%. Końcówka PKM Brętowo powstała jako układ 2 ślepych torów, w związku z czym obsługa trasy możliwa jest wyłącznie przez tramwaje dwukierunkowe. Dla potrzeb linii dokonano zakupu 5 takich pojazdów (Pesa Jazz Duo) o wartości 8,6 mln zł każdy, wyposażonych w klimatyzację i niską podłogę na całej długości składu. Ponadto, w drugim etapie inwestycji, powstała linia wzdłuż ulicy Bulońskiej od Rakoczego do Myśliwskiej z trójkątem torowym umożliwiającym zawrócenie pojazdom jednokierunkowym (pierwszym etapem zawracania jest wjazd w ul. Myśliwską, a następnie cofnięcie w ul. Bulońską) oraz dwoma przystankami. Przetarg na budowę tego 700-metrowego odcinka ogłoszono 13 czerwca 2014 roku. Zwycięską ofertę złożyło konsorcjum przedsiębiorstw WPRD Gravel i Tor-kar-sson, które zaoferowało wykonanie inwestycji za kwotę 22 989 618,74 zł brutto, a więc o 4,5 mln zł więcej, niż zakładał kosztorys inwestora. Umowę na realizację inwestycji podpisano 7 listopada 2014^[25]. 26 sierpnia 2015 odbył się pierwszy – próbny przejazd nową trasą. Całość inwestycji, tj. linię od Siedlec do Brętowa PKM wraz z odgałęzieniem do Migowa została oddana do użytku 31 sierpnia 2015. Zakończenie inwestycji nastąpiło we wrześniu 2015 roku.

10 lipca 2014 w tramwaju o numerze bocznym 1022 zaczęto emitować odgłosy ptaków; eksperyment trwał kilka tygodni^[26][27].

Początek linii do dzielnicy Piecki-Migowo, 2013

Od 28 czerwca do 23 grudnia 2014 i od 11 marca do 17 czerwca 2015 zamknięta została linia tramwajowa na Stogi. W tym czasie na długości 4,4 km przedsiębiorstwo Budimex wymieniło torowiska w ciągu ulic Siennickiej i Lenartowicza od ul. Elbląskiej do ul. Sucharskiego oraz przebudowała pętlę Przeróbka, odwracając na niej kierunek ruchu tramwajów, dzięki czemu wszystkie pojazdy jadące z Przeróbki w kierunku centrum mogą odjeżdżać z tego samego przystanku. Przebudowane zostały przystanki: Brama Żuławska, Przeróbka, Lenartowicza (na obydwu podniesiono jezdnię do poziomu chodnika) i Głęboka, który przebudowano na przystanek tramwajowo-autobusowy. Na przystankach zamontowano wiaty przystankowe wyposażone w tablice LED. Podczas I fazy remontu (w 2014) za przystankiem Akademia Muzyczna zamontowano rozjazd nakładkowy dla tramwajów dwukierunkowych, co umożliwiło obsługę tramwajową ulicy Podwale Przedmiejskie. Na mocy umowy z 16 maja 2014 roku^[28] zadanie zrealizowane zostało za kwotę 65,6 mln zł. W latach 2018–2020 za kwotę 118 mln zł wyremontowano torowisko na Stogach^[29].

Jesienią 2014 roku wykonano projekt budowlany Alei Pawła Adamowicza^[30]– przedłużenia trasy tramwajowej wzdłuż ul. Bulońskiej na Pieckach-Migowie. W 2017 ogłoszono przetarg na budowę linii, która miała się zakończyć do sierpnia 2019 roku^[31][32]. Oferty złożyło 7 firm, a zaproponowane koszty realizacji wahały się od 191,7 do 283 mln zł^[33]. Na początku 2018 roku ogłoszono, że wykonawcą inwestycji została firma NDI z Sopotu^[34], z którą umowę podpisano 17 kwietnia 2018^[35]. Przy skrzyżowaniu alei z ul. Warszawską i Jabłoniową powstanie zajezdnia tramwajowo – autobusowa. Po analizach finansowych zdecydowano się przedłużyć trasę tramwajową wzdłuż ul. Lawendowe Wzgórze pod budynek Szkoły Podstawowej nr 6^[36]. Zgodnie z umową linia miała zostać oddana do użytku w IV kwartale 2019 roku, lecz docelowo została oddana 30 czerwca 2020. Al. Pawła Adamowicza ma długość 2,8 km i przebiega od skrzyżowania Myśliwskiej z Bulońską, 220-metrową estakadą wenecką nad Potokiem Siedleckim^[37], pod al. Armii Krajowej do węzła integracyjnego Ujeścisko przy skrzyżowaniu Al. Adamowicza z ul. Warszawską.

Budowa Al. Adamowicza, rozbudowa ul. Warszawskiej, zakup 30 tramwajów, remont linii o długości 3,2 km w dzielnicy Stogi zostały zrealizowane w ramach Gdańskiego Projektu Komunikacji Miejskiej IV^[38].

Od 2021

Po trzech nieudanych przetargach, które zostały unieważnione z powodu ofert znacząco przekraczających zaplanowany budżet^[39][40], 3 lutego 2021 podpisano umowę na budowę trasy tramwajowej o długości 1,5 km wzdłuż ul. Warszawskiej^[41]. Zwycięzcą przetargu zostało konsorcjum firm MTM i Rajbud, którego oferta opiewała na ok. 59,8 mln złotych. Na realizację zadania zabezpieczono 76,5 mln zł, a wszystkie 5 ofert mieściło się w budżecie^[42]. Na trasie powstaną 4 przystanki tramwajowe^[41]. Trasa powstanie po południowej stronie ul. Warszawskiej na odcinku od węzła Ujeścisko do alei Vaclava Havla, gdzie połączy się z istniejącym torowiskiem. Początek prac planowany jest na pierwszą połowę marca 2021 (16 lutego 2021 przekazano teren inwestycji wykonawcy)^[43], a koniec na listopad 2022 roku. Uruchomienie ruchu tramwajów planowane jest na I kwartał 2023^[44].

Planowane inwestycje

Miasto Gdańsk planuje w latach 2021–2042^[45][46] budowę następujących tras:

1. Trasa Gdańsk Południe – Wrzeszcz o planowanej długości 3,5 km ma przebiegać wzdłuż ulic Jaśkowa Dolina – Wileńska (na wysokości ul. Morenowej przewiduje się 350–metrowy odcinek w tunelu) – Sobieskiego – Do Studzienki – Bohaterów Getta Warszawskiego – Al. Grunwaldzka (pierwotny przebieg w śladzie planowanej ul. Nowej Politechnicznej, tj. skrzyżowanie Al. Adamowicza/Wołkowyska – przejazd pod estakadą w ciągu ul. Rakoczego – Morenowa – Sobieskiego – Do Studzienki – Wyspiańskiego – Al. Legionów^[47][48]). W grudniu 2019 uzyskano decyzję środowiskową dla tego wariantu^[49]. Wobec zaskarżenia decyzji do Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, władze miasta rozważają realizację inwestycji w etapach, z pominięciem w I fazie najbardziej kontrowersyjnego odcinka na ul. Bohaterów Getta Warszawskiego^[50][51][52]. 15 marca 2021 wyłoniono wykonawcę projektu budowlanego linii, co wymagało zwiększenia budżetu przeznaczonego na to przedsięwzięcie z 1,6 mln zł do blisko 5 mln zł^[53][54]. Wykonawcą została firma INGEO, a umowę podpisano 2 kwietnia 2021^[55]. Projekt ma zakładać możliwość etapowania trasy. Zgodnie z wytycznymi z decyzji środowiskowej Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, projekt ma także uwzględniać zabezpieczenia budynków w ciągu ul. Bohaterów Getta Warszawskiego przed drganiami i hałasem^[56].
2. Al. Grunwaldzka – Al. Legionów.
3. Strzyża PKM – Brętowo PKM (robocza nazwa Nowa Abrahama) w zachowanej rezerwie terenu wzdłuż linii kolejowej w standardzie szybkiego tramwaju.
4. Bażyńskiego – Kołobrzeska, która połączyłaby istniejące torowiska wzdłuż ulic Wojska Polskiego i Chłopskiej. Rozważany jest także wariant przedłużenia planowanej trasy Nowej Abrahama od pętli Strzyża PKM do pętli Zaspa^[57].
5. Al. Hallera – Czarny Dwór – Obrońców Wybrzeża – Chłopska. Rezerwa pod linię tramwajową zostanie zachowana także wzdłuż ul. Lecha Kaczyńskiego (Drogi Zielonej) na odcinku od Obrońców Wybrzeża do pętli w Jelitkowie^[58][59]. Ta linia tramwajowa ma być uzupełnieniem Drogi Zielonej.
6. Żabianka SKM – Subisława lub w rezerwie Drogi Czerwonej bezpośrednio przy torach kolejowych – Nowy Port. Po wybudowaniu trasy uruchomiona na tej trasie linia tramwajowa ma zastąpić linię autobusową 148^[60].
7. Przedłużenie trasy tramwajowej od osiedla Lawendowe Wzgórze do Osiedla Świętokrzyskiego.
8. Żaglowa – AmberExpo – Pokoleń Lechii Gdańsk – Uczniowska. Rozważane jest także połączenie tej trasy z istniejącym torowiskiem wzdłuż al. Hallera^[61].
9. Połączenie Al. Adamowicza – Al. Sikorskiego wzdłuż al. Armii Krajowej w standardzie szybkiego tramwaju.
10. Jabłoniowa i Przywidzka – trasa miała biec od pętli Ujeścisko do ul. Przywidzkiej, gdzie miała zakończyć się w rejonie ul. Czermińskiego obok centrum handlowego^[62]. Planowano następujące przystanki pośrednie na wysokości skrzyżowań z ulicami: Lawendowe Wzgórze, Leszczynowa, Potęgowska i Przywidzka. W 2016 zrezygnowano z realizacji tej linii na rzecz buspasów^[63]. W 2021 r. powrócono do koncepcji budowy trasy tramwajowej^[64], jednak termin realizacji nie jest znany.
11. Nowa Świętokrzyska – rozważano możliwość poprowadzenia 3 km linii tramwajowej w pasie między jezdniami lub obok przewidywanej do realizacji ulicy Nowej Świętokrzyskiej na odcinku od węzła „Łostowice Świętokrzyska” do rejonu dawnej pętli autobusowej „Osiedle Świętokrzyskie” na granicy miasta, wraz z przystankami przy skrzyżowaniach z ulicami Kampinoską, Niepołomicką i Wielkopolską oraz w rejonie Potoku Kowalskiego^[65][66]. W 2017 zrezygnowano z realizacji tej linii na rzecz buspasów^[67]. W 2021 r. powrócono do koncepcji budowy trasy tramwajowej^[64], jednak termin realizacji nie jest znany.
12. Popiełuszki (robocza nazwa Nowa Wałowa) – Polski Hak przez Młode Miasto od ul. Jana z Kolna do Siennickiej, gdzie łączyłaby się z istniejącym torowiskiem na Stogi^[68]. Przejazd przez Motławę jest planowany w formie tunelu^[69].

Oprócz tras tramwajowych planowana jest rozbudowa sieci Pomorskiej Kolei Metropolitalnej do południowych dzielnic miasta^[70].

Planowane jest także wybudowanie nowej infrastruktury:

• Budowa nowej zajezdni autobusowo-tramwajowej przy pętli Ujeścisko obok skrzyżowania Alei Pawła Adamowicza z ulicą Warszawską. Po otwarciu nowej bazy, zlikwidowana zostanie zajezdnia przy al. Hallera. Dzięki ulokowaniu nowej zajezdni na południu Gdańska, ograniczone mają zostać próżne przejazdy poranne i wieczorne, które odbywały się z i do zajezdni na al. Hallera^[71].

Dawne zajezdnie

Nieczynna zajezdnia Łąkowa, 2010

Nieczynna zajezdnia w Oliwie, 2011

Nieeksploatowane

• zajezdnia przy ulicy Łąkowej – zamknięta w 1999 roku, obecnie parking strzeżony. W nocy z 3 na 4 września 2015 na ul. Wróblej w pobliżu zajezdni posadowiono wóz Konstal 105Na o numerze 1241.
• zajezdnia przy alei Grunwaldzkiej 537 w Oliwie – najstarsza zajezdnia w Gdańsku, potem fabryka mydła i ponownie zajezdnia, obecnie ruiny, wielokrotnie podpalana.

Nieistniejące zajezdnie w Gdańsku

• zajezdnia przy ul. Gościnnej na Oruni
• zajezdnia przy ul. Partyzantów we Wrzeszczu, późniejsza zajezdnia autobusowa – przekształcona w latach 90. na centrum handlowe. Obecnie znajduje się tu kompleks mieszkaniowo–usługowy Quattro Towers
• remiza tramwajowa na Siedlcach
• Plac Drogowy (zajezdnia techniczna) – plac postojowy dla wagonów gospodarczych. Znajdująca się na placu suwnica służyła do rozładunku wagonów tramwajowych z platform kolejowych. Na tym placu rozładowywano wszystkie nowe wagony z zakładów Konstal Chorzów. W 2004 r. zamknięto plac i zdemontowano rozjazdy prowadzące na plac. Przejazdy przez jezdnię usunięto podczas remontu torowiska w 2011 r. Obecnie w miejscu zlikwidowanej zajezdni znajduje się salon samochodowy i kino^[72][73].

Linie tramwajowe

W Gdańsku zgodnie ze stałym układem kursuje 10 linii tramwajowych całorocznych:

Oprócz tego uruchamiane są w zależności od potrzeb dodatkowe linie: 6X (linie dzienne w sezonie letnim) oraz 9X (linie zastępcze na czas remontów).

Linia	Schemat	Trasa	Długość [km]	Średni czas przejazdu [min]	Liczba przystanków	Częstotliwość szczytowa/międzyszczytowa/ soboty/niedziele i święta	Obsługa	Tabor
2		Łostowice Świętokrzyska – (Strzyża PKM) – Jelitkowo przez Bramę Wyżynną, Operę Bałtycką i Zaspę	18	60-61	31-30	20/20/20/20-30	Wrzeszcz	NGd99, NGT6, N8C-NF, 120NaG, 128NG
3		Nowy Port(Oliwska) - Brzeźno – Chełm Witosa przez Operę Bałtycką i Dworzec Główny	11	36-40	24	10/20/20/20-30	Nowy Port	N8C-NF, 120NaG, 128NG
4		Łostowice Świętokrzyska – Jelitkowo przez Dworzec PKS, Operę Bałtycką i Zaspę[74]	14	55	35	10-20/20/-/-	Wrzeszcz	NGd99, NGT6, N8C-NF, 120NaG, 128NG
5		Oliwa – (Zajezdnia Nowy Port) – Nowy Port Oliwska przez Wrzeszcz i Brzeźno	13,5	62-68	41-44	20/20/20/20-30	Nowy Port, Wrzeszcz	N8C-NF, 120NaG, NGd99, NGT6, 114Na, 128NG
6		Łostowice Świętokrzyska – Jelitkowo przez Bramę Wyżynną, Operę Bałtycką, Wrzeszcz i Oliwę	18	57-60	33-34	10/20/20/20-30	Wrzeszcz	NGd99, NGT6, N8C-NF, 120NaG, 128NG
7		Łostowice Świętokrzyska – Nowy Port Oliwska przez Bramę Wyżynną, Jana z Kolna i Letnicę	14	37-41	20-22	10/-/-/-	Nowy Port	N8C-NF, 120NaG, 128NG
8		Jelitkowo – Stogi W sezonie letnim kursuje na trasie Jelitkowo - Stogi Plaża przez Zaspę, Jana z Kolna, Dworzec Główny.	16,5	57-59	38	10/10/20/20-30	Nowy Port, Wrzeszcz	NGT6, 114Na, NGd99, N8C-NF, 120NaG, 128NG
9		Strzyża PKM – Stogi Plaża przez Wrzeszcz, Operę Bałtycką, Dworzec Główny, Przeróbkę	14,5	46	30-31	10/20/20/20-30	Wrzeszcz	NGD99, N8C-NF, 120NaG, 128NG, 114Na
10		Brętowo PKM – Zajezdnia Nowy Port – (Nowy Port Góreckiego) przez Siedlce, Jana z Kolna i Letnicę	13	30-31	25-26	10/10/20/20-30	Nowy Port	N8C-NF
12		Lawendowe Wzgórze – (Ujeścisko) – Zaspa przez Jasień, Piecki-Migowo, Siedlce, Dworzec Główny, Operę Bałtycką, Wrzeszcz, Oliwę i Przymorze	22,5	76	48	10/10/20/20-30	Wrzeszcz	N8C-NF, 128NG
63		Łostowice Świętokrzyska – Brzeźno Plaża – Nowy Port Oliwska przez Bramę Wyżynną i Operę Bałtycką Funkcjonuje tylko w sezonie letnim w dni wolne od pracy i we Wszystkich Świętych.	13	41	27	-/-/-/20	Nowy Port, Wrzeszcz	NGd99, N8C-NF, 120NaG, 128NG
68		Łostowice Świętokrzyska – Stogi Plaża przez Chełm i Przeróbkę Funkcjonuje tylko w sezonie letnim w dni wolne od pracy i we Wszystkich Świętych na skróconej trasie do pętli Stogi.	13,5	39-40	25-26	-/-/-/20	Wrzeszcz	128NG, N8C-NF, 120NaG
N0		Oliwa – Łostowice Świętokrzyska – kier. Ł. Świętokrzyska: Strzyża – Opera Bałtycka – Dworzec Gł. kier. Oliwa: Dworzec Gł. – Opera Bałtycka – Zaspa Funkcjonuje tylko w weekendy w sezonie letnim oraz w czasie miejskich imprez plenerowych i noc sylwestrową.	18-15	46-57	33-38	30	Wrzeszcz	120NaG

Infrastruktura

Zajezdnia Wrzeszcz w Strzyży

Zajezdnia Nowy Port

Zajezdnie tramwajowe

• Zajezdnia Wrzeszcz – znajduje się w dzielnicy Strzyża przy ulicy Wita Stwosza. Została zbudowana w 1935 roku. Na jej terenie znajduje się 12-torowa hala, warsztaty, tokarka podtorowa, automatyczna myjnia^[75], automatyczna napełniarka piasecznic oraz budynki biurowe GAiT^[1].
• Zajezdnia Nowy Port – położona w dzielnicy Nowy Port przy ulicy Władysława IV. Została otwarta w 1899 roku^[1]. Na jej terenie znajduje się: 5-torowa hala, hala lakierni, podstacja trakcyjna oraz pomieszczenia biurowe GAiT.

Pętle tramwajowe

Nazwa	Ulica	Linie	Rok otwarcia[1]	Liczba torów	Zdjęcie/Schemat	Dzielnica	Zaplecze socjalne
Brzeźno Plaża	gen. Józefa Hallera	63*	1974	2		Brzeźno	Brak
Chełm Witosa	Wincentego Witosa	3	2007	2		Chełm	Dyspozytornia Punkt Obsługi nr 1 ZTM Gdańsk
Jelitkowo	Pomorska	2, 4, 6, 8	1974	4		Żabianka-Wejhera-Jelitkowo-Tysiąclecia	Dyspozytornia
Kliniczna	Marynarki Polskiej	nieużywana liniowo	1980	2		Młyniska	Brak
Łostowice Świętokrzyska	gen. Sosnkowskiego/ Świętokrzyska	2, 4, 6, 7, 63*, 68*	2012	2		Orunia Górna-Gdańsk Południe	Dyspozytornia Punkt Obsługi nr 4 ZTM Gdańsk
Oliwa	Grunwaldzka/ Jacka Rybińskiego	5	1948	3		Oliwa	Dyspozytornia
Przeróbka	Siennicka/Lenartowicza	nieużywana liniowo	1955 modernizacja: 2015	1		Przeróbka	Brak
Siedlce	Kartuska	10**	1957 modernizacja: 2015	1		Siedlce	Dyspozytornia
Stogi	Nowotna	8, 9**	1966 modernizacja: 2020	3		Stogi	Dyspozytornia
Stogi Plaża	Nowotna	9, 68*	1927 modernizacja: 2020	2		Stogi	Dyspozytornia
Strzyża PKM	Wita Stwosza	6**, 9	1957	2		Strzyża	Brak
Zaspa	Rzeczypospolitej	12	1977	5		Zaspa-Rozstaje	Dyspozytornia
Ujeścisko	Warszawska/Pawła Adamowicza	12**	2020	2		Ujeścisko-Łostowice	Dyspozytornia

• * – linie kursujące tylko w sezonie letnim
• W 2012 podczas meczów na PGE Arena Gdańsk uruchomiono linię tramwajową Hucisko – Centrum – Stadion. Końcówka Stadion to pętla Kliniczna
• ** – wybranymi kursami

Pętle uliczne

Oprócz pętli tramwaje wykorzystują do zawracania układ torowisk wzdłuż krzyżujących się ulic. W regularnych kursach tramwaje zawracają w następujących miejscach:

• Brzeźno (Gałczyńskiego): Uczniowska – Gdańska – Mazurska – Wczasy – Hallera (3)
• Nowy Port (Oliwska): Rybołowców – Wolności – Władysława IV – Oliwska (3, 5, 7)
• Nowy Port (Góreckiego): Marynarki Polskiej – Wolności – Władysława IV – Strajku Dokerów – Góreckiego – Marynarki Polskiej (10)

Krańcówki

Istnieją dwie krańcówki tam, gdzie wykonanie pętli byłoby zbyt kłopotliwe. Zakończone są przejściami międzytorowymi. Niezbędny był zakup taboru dwustronnego i dwukierunkowego.

Nazwa	Ulica	Linie	Rok otwarcia	Zdjęcie/Schemat	Dzielnica
Brętowo PKM	Rakoczego	10	2015		Brętowo
Lawendowe Wzgórze	Lawendowe Wzgórze	12	2020		Ujeścisko-Łostowice

Rozjazdy nakładkowe

Rozjazdy nakładkowe używane były na tymczasowych przystankach końcowych linii skróconych ze względu na roboty torowe:

• Wolności (ul. Marynarki Polskiej) – podczas I etapu przebudowy torowisk w Nowym Porcie, umożliwienie dojazdu do zajezdni Nowy Port, 2010 r.
• Legionów/Kościuszki (al. Legionów) – podczas remontu torowiska w ciągu al. Rzeczypospolitej i ul. Chłopskiej (Zaspa, Przymorze), 2010 r.
• Kasztanowa (ul. Oliwska) – podczas II etapu przebudowy torowisk w Nowym Porcie, umożliwienie dojazdu do zajezdni Nowy Port, 2011 r.
• Mostostal (ul. Marynarki Polskiej) – podczas budowy ronda do Tunelu w ciągu ul. Marynarki Polskiej, 2013 r.
• Akademia Muzyczna (Podwale Przedmiejskie) – podczas remontu torowiska na Przeróbce w ciągu ulic Siennickiej i Lenartowicza, 2014 r.
• Siedlce Skrajna (ul. Kartuska) – podczas budowy linii tramwajowej do Piecek-Migowa i Brętowa, gdy pętla Siedlce przechodziła przebudowę, 2015 r.
• Stogi Zimna (ul. W. Budzysza) – remont linii tramwajowej na Stogach, etap I Stogi Plaża – Stogi Zimna, 2018-2019 i 2019-2020
• Sucharskiego (ul. T. Lenartowicza) – remont linii tramwajowej na Stogach, etap II Stogi Zimna – Sucharskiego, 2019 i 2020
• Wilanowska (ul. Witosa) – podczas budowy linii tramwajowej Nowa Warszawska, 2022

W przypadku krańca Zajezdnia Wilka-Krzyżanowskiego wykorzystano istniejący przejazd międzytorowy, który umożliwia wjazd do zajezdni Wrzeszcz bramą nr 3.

Wcześniej tworzono również linie wahadłowe kursujące po jednym torze:

• Jaśkowa Dolina – Opera Bałtycka (podczas przebudowy Al. Grunwaldzkiej w 2007 r., linia 99)
• Stocznia Północna – Plac Solidarności (podczas przebudowy torowiska w ul. Klinicznej w 2011 r., linia 98)
• Plac Wolności – Uczniowska (Euro2012)

System Informacji Pasażerskiej

System Informacji Pasażerskiej

tablica LED mała (3 wiersze)

monitor LCD

tablica LED średnia (5 wierszy)

tablica LED duża (8 wierszy)

W 2008 roku rozpoczęła się realizacja Systemu Informacji Pasażerskiej (SIP), który za pomocą monitorów informuje pasażerów o rzeczywistym czasie przyjazdu autobusów i tramwajów na przystanki oraz o awariach. Początkowo składało się na niego 41 ekranów zainstalowanych na 27 przystankach na terenie miasta. System urządzeń lokalizujących pojazdy zainstalowano w 350 tramwajach i autobusach. Cała inwestycja kosztowała 3,5 mln zł^[76][77].

Uruchomienie systemu zaplanowane było na 1 grudnia 2008 roku, jednak pierwsze monitory zostały zamontowane w 2009 roku^[78][79]. W wyniku różnych przyczyn do końca 2010 roku system nie został całkowicie uruchomiony^[80], a jego wdrożenie nastąpiło w terminie późniejszym.

Obecnie w ramach systemu funkcjonuje 117 tablic^[81].

Tabor

Tabor obsługujący regularne linie

Zdjęcie	Nazwa	Rok Produkcji	Zajezdnia Wrzeszcz liczba szt.	Zajezdnia Nowy Port liczba szt.		Opis
	Konstal 114Na	1997 modernizacja: 2013, 2016–2017	2	0		Pierwsze wagony w Gdańsku z częścią niskopodłogową. Posiadają 15% niskiej podłogi. Na początku wagony skierowano do obsługi linii 12. Obecnie wagony można zwykle spotkać na trasie linii 5. Wagonom przydzielono numery 1501 i 1502.
(c) Mczapnik (Marcin Czapnik), CC-BY-SA-3.0	Alstom NGd99	1999–2000 modernizacja: 2016–2017	4	0		Trójczłonowy wagon który posiada 70% niskiej podłogi. Wagony skierowano do obsługi linii 2, 6 i 11. Pierwszy wagon został dostarczony 21.12.1999 r., a udostępniony do ruchu 29.12.1999 r. Pozostałe wagony dostarczano i wdrażano do ruchu w 2000 r. Modernizacja układu elektrycznego pozwoliła na bezproblemową jazdę trasą na Chełm (występowało izolowanie się falowników). Wagonom przydzielono zakres numerów 1001–1004.
	Bombardier NGT6	2007	3	0		Pierwszy wagon został dostarczony 03.12.2007 r.[82], a udostępniony do ruchu 19.12.2007 r[83]. Za 3 wagony Gdańsk zapłacił 21,5 mln zł[84]. Wagonom przydzielono zakres numerów 1005–1007. Spotykane są na liniach 2, 6 i 11.
	Düwag N8C-NF	1978–1986 modernizacja: 2009, 2015, 2017	28	34		Modernizacja używanych wagonów N8C z Dortmundu polega na przerobieniu środkowego wysokopodłogowego członu na człon niskopodłogowy z dodatkową parą drzwi oraz na zmianie wyglądu ścian czołowych wagonów. Zadania podjął się Modertrans Poznań. Modernizacja N8C z Kassel była zbliżona do tych z Dortmundu, ponadto dodano klimatyzację. Wagonom przydzielono zakres numerów 1107–1154 oraz 1161–1176. Wagony są spotykane na każdej linii.
	Pesa 120Na	2010–2011	35	0		Pierwszy wagon został dostarczony 20.09.2010 r., a udostępniony do ruchu 02.10.2010 r[85]. ZKM Gdańsk zamówił 35 wagonów, za 305,5 mln zł[86]. Wagonom przydzielono zakres numerów 1011–1045. Spotykane są na liniach 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 11.
	Pesa 128NG	2014 2019–2021	35	0		Pierwszy wagon został dostarczony 10.11.2014 r., a udostępniony do ruchu 30.01.2015 r. ZKM Gdańsk zamówił 5 wagonów. Wartość kontraktu wynosi łącznie 54 mln zł (43 mln to koszt pojazdów, a 11 mln wyposażenie oraz pakiet naprawczy)[87]. Wagonom przydzielono zakres numerów 1051-1055. Od 30 lipca 2019 r. do 5 czerwca 2020 r. dostarczano tramwaje z drugiej dostawy liczącej 15 wagonów. Wagonom przydzielono zakres numerów 1056–1070. Wagon z numerem 1070 został fabrycznie pomalowany w biało-zielone barwy z okazji 75-lecia Lechii Gdańsk[88]. Od 1 października 2020 r. do 19 lutego 2021 r. dostarczano tramwaje z trzeciej dostawy liczącej 15 sztuk[89][90]. Wagonom przydzielono zakres numerów 1071–1085.
Liczba pojazdów						141
Udział pojazdów niskowejściowych i niskopodłogowych						100%

Tabor historyczny

Model	Zdjęcie	Rok Produkcji	lata eksploatacji w Gdańsku	Liczba szt.	Uwagi
Konny Grums		1873	1873–?	1 wagon	Wagon nr 3 pochodzi z pierwszej serii 18 tramwajów konnych zamówionych dla linii Centrum-Oliwa. Pierwotnie był to wagon piętrowy zaprzężony w 2 konie. Po elektryfikacji w 1896 r. przebudowany na jednopoziomową doczepkę do wagonów silnikowych. Dł. pojazdu 7000 mm, szer. 2090 mm, rozstaw osi 2000 mm, masa 3000 kg, miejsc siedzących 36.
DWF Bergmann Heubuder		1927	1927–1973	1 wagon	Wagony produkowano w 1927 r. z okazji oddania trasy na miejskie kąpielisko Stogi. Ostatni wagon liniowo jechał dnia 31 marca 1973. Oficjalnie wagon nosi numer 266 (dawniej 01266).
Tw269 (Ring)[91]		1930	1930–1958	1 wagon	Wyprodukowany w 1930 r. w Gdańskiej Fabryce Wagonów. W latach 80. trafił do Krakowa, gdzie stał praktycznie nietknięty przez ponad 25 lat[92]. Wyremontowany przez MPK Kraków na zlecenie Zakładu Komunikacji Miejskiej w Gdańsku[93]. Wagon nosi numer 273.
Konstal N		1952	1951–1986	1 wagon	Dawny techniczny 05914, na modernizację czeka jeszcze wagon 9016 (dawny 05916), który będzie służył jako doczepa (ND). Oficjalny numer wagonu to 11.
Konstal 102Na		1970, 1972	1970–1988	2 wagony	Ostatnią sztukę zezłomowano w 2006 r., obecny został sprowadzony z MPK Wrocław[94], 8 stycznia 2009 r. i poddany renowacji[95]. Obecny numer wagonu to 1105 (W Gdańsku do 2011 r. jako 1105, w latach 2011–2018 nosił numer 3007, a od 2018 r. ponownie 1105. We Wrocławiu nosił numer 2007)[96].
Konstal 105N		1977	1975–2004/2005	1 wagon	Gdy wysłano ostatnie wagony 105N do MPK Łódź na przebudowę, wagonowi 1234 przywrócono w warsztatach ZKM oryginalny wygląd tzw. szybkowca. Pierwotnie planowano renowację wagonu 1205, okazało się jednak że jest w bardzo złym stanie i postanowiono wybrać inny wagon zbudowany w podobnym okresie. Oficjalny numer wagonu to 06205.
Konstal 105Na		1975–1990	1981–2021	5 wagonów	W lutym 1981 r. trasę Chorzów-Gdańsk pokonały pierwsze wagony 105Na. Szczyt dostaw przypadł na rok 1983, kiedy do Gdańska przybyło aż 30 wagonów. Ostatnie fabrycznie nowe wozy tego typu dotarły do Gdańska w 1990 r. Do 2004 r. wszystkie wagony 105N zostały zmodernizowane do typu 105Na. Od 2012 r. wszystkie wagony stacjonowały w zajezdni Nowy Port. Wagonom przydzielono zakres numerów 1200–1428. Do marca 2021[97] wagony można było spotkać na linii 8; między nimi kursowały 2 składy trójwagonowe. 4 marca 2021 tramwaje tego typu po raz ostatni wykonywały zadania liniowe, 5 marca odbyło się uroczyste pożegnanie z udziałem Prezydent Miasta, a 6 marca 2021 odbyły się ostatnie jazdy pożegnalne z udziałem pasażerów („Goodbye 105N”)[98].

Modele przedwojennych gdańskich tramwajów są prezentowane na wystawie w Strefie Historycznej Wolne Miasto Gdańsk przy Długim Targu^[99].

Tabor techniczny

• wagon gospodarczy typu Konstal N
• spalinowa drezyna sieciowa WMS-01L
• wagon szlifierka typu AEG
• 2 wagony gospodarcze przebudowane z Konstal 105N
• 6 pługów wirnikowych przebudowanych z wagonów Konstal 4N
• wagon manewrowy używany na terenie zajezdni typu Konstal 4N
• wagon AEG dawnej używany do przepychania wagonów kolejowych

Tabor techniczny

Tramwaj Konstal 4N – wóz techniczny, 1995

Tramwaj Konstal 105N – wóz techniczny, 2009

Konstal 105N – nauka jazdy, 2009

Konstal 4N – pług śnieżny, 2010

Patroni gdańskich tramwajów

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Gdańskie Autobusy i Tramwaje
• Zarząd Transportu Miejskiego
• Tramwaje w Gdańsku
• Schemat sieci linii tramwajowych ZTM Gdańsk
• Schemat rozwoju sieci tramwajowej 1873-2011
• Historia Gdańska tramwajami pisana