Tramwaje w Kostrzynie nad Odrą

Tramwaje w Kostrzynie nad Odrą
tramwaj
Ilustracja
Brama Berlińska w Kostrzynie – pozostałości dawnej mijanki
Państwo

 III Rzesza

Lokalizacja

Kostrzyn nad Odrą

Operator

Städtische Straßenbahn Küstrin

Lata funkcjonowania

1913–1923
1925–1945

Infrastruktura
Schemat sieci
Schemat sieci tramwajowej[1]
Rozstaw szyn

1000 mm

Portal Transport szynowy
Brama Berlińska (przed rewitalizacją)
Pozostałości mocowania sieci trakcyjnej w Bramie Berlińskiej

Tramwaje w Kostrzynie nad Odrą – system komunikacji tramwajowej istniejący w Kostrzynie nad Odrą w latach 1903–1945.

Tramwaje konne

Duże odległości między dzielnicami skłoniły władze miasta do uruchomienia połączenia tramwajowego. W tamtych czasach Kostrzyn nad Odrą (Küstrin) nie posiadał jeszcze sieci elektrycznej, więc decyzja padła na tramwaj konny o szerokości toru 1000 mm. Wagony zostały odkupione od miasta Poczdam i dostosowane do kostrzyńskich torów. Z powodu wysokich kosztów i wąskich uliczek, wybudowano jednotorową trasę z trzema mijankami. Do oficjalnego otwarcia doszło 10 marca 1903. Linie tramwajowe prowadziły z dworca kolejowego Stare Miasto, przez Rynek, Gwiazdę (dzisiaj rondo) gdzie rozchodziły się w trzech kierunkach: koszar przy ul. Gorzowskiej, Lasu Miejskiego i dworca kolejowego Nowe Miasto. W 1913 miasto zostało zelektryfikowane, więc powstały plany uruchomienia tramwaju elektrycznego i przedłużenia linii tramwajowej. Jednak z powodu braku pieniędzy do realizacji nie doszło. Po zakończeniu I wojny światowej nastały czasy wielkiego kryzysu gospodarczego, wzrosła inflacja oraz rosły koszty utrzymania, co spowodowało, że w 1923 roku kursowanie tramwaju postanowiono zawiesić, a wagony sprzedano.

Tramwaje elektryczne

W 1924 miasto przeznaczyło pieniądze na elektryfikację tramwajów. Słupy trakcyjne zaczęto stawiać wzdłuż już istniejących torów tramwaju konnego. Prąd popłynął 30 kwietnia 1925, a oficjalne otwarcie nastąpiło 16 maja 1925 przed zajezdnią, która znajdowała się koło wieży ciśnień (dziś teren ulicy Osiedlowej koło wieży ciśnień). Miasto zakupiło cztery tramwaje od firmy Christoph & Unmack w Niska. Następnie w wyniku wzrostu przewozów dokupiło jeszcze dwa wagony. W 1928 dokupiono też dwie przyczepy, które były podobne wyglądem do wagonów silnikowych. Nie były one jednak często używane, dopiero po roku 1934 można było je częściej zobaczyć na ulicach miasta. W 1941 zostały przewiezione do Łodzi[2], gdzie stacjonowały w zajezdni Chocianowice. Przetrwały wojnę i jeździły po Łodzi do lat pięćdziesiątych. Ostatni tramwaj (używany) firmy Waggon – fabrik Rastatt został zakupiony w 1943 od miasta Celle.

W 1933 postanowiono przedłużyć linię do Kietz, ale że większa część pieniędzy musiałaby być przeznaczona na nowe tramwaje, rada miasta postanowiła tymczasowo przedłużyć trasę tylko do mostu na kanale Odry. Z powodu dalszego braku pieniędzy, trasy nigdy nie przedłużono do Kietz i zamknięto ją w 1937, jednocześnie tworząc przystanek końcowy przy szkole średniej. Następnego dnia została otwarta linia autobusowa, pomiędzy Kietz a Rynkiem. 30 stycznia 1945 tramwaje zwieziono do zajezdni z powodu nadchodzącego frontu. Po wojnie ocalał tylko jeden tramwaj numer 5, który później został przewieziony do Gorzowa Wielkopolskiego. Jeździł tam w latach 1947–1955 prawdopodobnie pod numerem 2. Taki sam los spotkał tory tramwajowe – ostatnie tory prawdopodobnie zniknęły na początku lat 70. XX wieku a słupy trakcyjne w 1999 podczas remontu mostu na Warcie. Zachowało się jedynie kilka rozet służących do mocowania lin nośnych sieci trakcyjnej – na murach dworca kolejowego, Wieży Ciśnień i Bramy Berlińskiej. W 2007 podczas wykopów i układania podziemnej sieci kanalizacyjnej na Starym Mieście zdjęto oryginalne fragmenty bruku z ulicy łączącej Rynek z Bramą Berlińską, tym samym usuwając ostatni istniejący zarys toru tramwajowego.

Niedawno narodził się pomysł pozyskania tramwaju, najchętniej oryginalnego, który mógłby uzupełnić obraz rewitalizowanego obecnie Starego Miasta i znajdującej się tam Bramy Berlińskiej, przez którą przejeżdżały tramwaje łącząc oba brzegi miasta.

Linie tramwajowe w 1925

  • Dworzec Stare Miasto – Detlefsenstrasse – Berlińska – Rynek – Sikorskiego – Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Sikorskiego – Piastowska (powrót) – Niepodległości, Dworcowa – Dworzec Gł
  • Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Sikorskiego – Sportowa – Las Miejski (koło dawnego Stadionu Miejskiego)
  • Urząd Finansowy – Gorzowska – Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda)

Linie tramwajowe w 1934 roku

Po wydłużeniu linii tramwajowej do Mostu na kanale Odry zamknięto odcinek do Dworca Strare Miasto

  • Most na kanale Odry – Detlefsenstrasse – Berlińska – Rynek – Sikorskiego – Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Sikorskiego – Piastowska (powrót) – Niepodległości, Dworcowa – Dworzec Gł
  • Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Sikorskiego – Sportowa – Las Miejski (koło dawnego Stadionu Miejskiego)
  • Urząd Finansowy – Gorzowska – Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Sikorskiego – Rynek – Berlińska – Detlefsenstrasse – Most na kanale Odry
    • Linia tramwajowa w niedzielę
  • Most na kanale Odry – Detlefsenstrasse – Berlińska – Rynek – Sikorskiego – Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Niepodległości – Dworcowa – Dworzec Gł – Piastowska – Sikorskiego – Sportowa – Las Miejski (koło dawnego Stadionu Miejskiego)

Linie tramwajowe w 1937 roku

Po skróceniu linii tramwajowej, otworzono linię autobusową Rynek – Kietz

  • Szkoła Średnia – – Berlińska – Rynek – Sikorskiego – Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Sikorskiego – Piastowska (powrót) – Niepodległości, Dworcowa – Dworzec Gł
  • Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Sikorskiego – Sportowa – Las Miejski (koło dawnego Stadionu Miejskiego)
  • Urząd Finansowy – Gorzowska – Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Sikorskiego – Rynek – Berlińska – Szkoła Średnia
    • Linia tramwajowa w niedzielę
  • Szkoła Średnia – Berlińska – Rynek – Sikorskiego – Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Niepodległości – Dworcowa – Dworzec Gł – Piastowska – Sikorskiego – Sportowa – Las Miejski (koło dawnego Stadionu Miejskiego)

Przystanki tramwajowe

Przystankidzisiejsze miejsca
Alte Frankfurterstr.przy Alte Frankfurterstr.otwarty 1933 r., zamieniony 1 grudnia 1937 r. na przystanek autobusowy
Artilleriestrasseprzy Artillerestrsseotwarty 1933 r., zamieniony 1 grudnia 1937 r. na przystanek autobusowy
Bahnhof Altstadtobok Bahnhof Altstadt (Dworca Starego Miasta)zawieszony w grudniu 1933 r.
Bahnhof Neustadtobok Dworca Kolejowego i Dworca PKS
Bahnhofstrasseprzy ul. Dworcowej
Boelkestrasseprzy ul. Sportowej koło dawnego Hortexuwcześniej nosił nazwę Emailliewerk
Emailliewerkprzy ul. Sportowej koło dawnego Hortexuwyłączony w czerwcu 1930 r. Przywrócony pod nazwą Boelkestrasse 1935 r.
Finanzamtobok 3 Maja
Friedenskirche-
Mittelschulekoło mostu Odrzańskiego, granica
Oderbrückena moście odrzańskimzamieniony 1 grudnia 1937 r. na przystanek autobusowy
Odervorflutbrückeprzy Odrze w Küstrin-Kietzotwarty 1933 r., zamieniony 1 grudnia 1937 r. na przystanek autobusowy
Rennplatzprzy ul. Berlińskiej obok Plac Ćwiczeńwyłączony pomiędzy 1940-1944 r.
MarktplatzRynek Stare Miasto
Moltkeplatzniedaleko Park Lwa
Neumarktkoło Placu Wojska Polskiego
Rackelmannstrasseprzy ul. Sikorsiego koło Kopernika
Schützenstrasseza Piastem koło kina Wartytylko w weekendy oraz podczas wyjazdów i zjazdów do zajezdni
Schwimmanstalt-tylko w sezony letnie
Sportplatz-
StadtwaldMiędzy rondem Woodstock a Osiedlem Leśnym
SternRondo Unii Europejskiej
Stülpnagelkasernedzisiejsza ul. Sportowa (os. Leśne – dawne koszary Stulpnagla)wyłączony w 1944 r.
Wallstrasse-przeniesiony w 1932 r.koło Hoher Kavallier(dzisiaj koło hotelu Bastion)
Weinbergstrasseprzy ul. Gorzowskiej obok ul. Żeglarskiej

Przypisy

  1. Błędne zaznaczono dworce kolejowe – nr 1 to Stare Miasto, nr 2 to Nowe Miasto.
  2. Łódzkie Tramwaje i Autobusy.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Germany (1935–1945).svg
National flag and merchant ensign of Germany from 1935 to 1945.
BSicon STRq.svg
Straight line aqross (according to naming convention, name + modifier)
Nadodrzanskie Pompeje, Kostrzyn nad Odra, Stare Miasto, old town (tram).JPG
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Brama Berlińska, Kostrzyn n/O. Ślady po mocowaniu tramwajowej sieci trakcyjnej.
BSicon WCONTgq.svg
Autor: Deonyi, Licencja: CC BY-SA 3.0
right wasser cont
BSicon uexpHST.svg
out-of-use local-only minor metro station
BSicon BHF.svg
station straight track
BSicon uexKDSTe.svg
underground ex terminal station (non-passenger)
BSicon upHST.svg
Icons for railway description
BSicon exÜST.svg
track change (new design)
BSicon uexKBHFa.svg
Underground ex terminal station
BSicon ulHST.svg
underground train stop (legend icon)
BSicon uexlBHF.svg
ex underground train station (legend icon)
BSicon uexKMW.svg
mileage change
BSicon extSTR.svg
straight line, modified version (+ex, +t, +ext)
BSicon lBST.svg
non-passenger stop (legend icon)
BSicon utSTR.svg
underground tunnel straight track
BSicon uÜST.svg
Track switch, metro/light rail
BSicon exSKRZ-YBUE.svg
Disused railway line level crossing on minor road.
BSicon expHST.svg
local-only minor station
BSicon hKRZWae.svg
bridge over water straight (big)
BSicon BUE.svg
level crossing straight
BSicon uexhSTRae.svg
BS template transport icon
BSicon uKMW.svg
A mile-marker for metros/canals
BSicon exlBST.svg
ex non-passenger stop (legend icon)
BSicon uhSTRae.svg
Image for BSicon diagrams
BSicon ulDST.svg
underground service station (legend icon)
BSicon uexlHST.svg
ex underground train stop (legend icon)
BSicon GRENZE.svg
Autor: Bernina, axpde, Licencja: CC BY-SA 3.0 de
track with border
BSicon ÜST.svg
Track change (new design)
Kostrzyn nad Odrą 7.jpg
Autor: Jan Jerszyński, Licencja: CC BY-SA 2.5
Brama Berlińska - Kostrzyn nad Odrą, Polska, woj. lubuskie
BSicon exhKRZWae.svg
bridge over water straight (big)
BSicon ulBST.svg
underground service stop (legend icon)
BSicon uexlDST.svg
ex underground service station (legend icon)
BSicon uexENDEe.svg
Railroad BSicon
BSicon uhSTR.svg
underground high level track
BSicon STRr.svg
track to right forward driving direction (with exact circles)
BSicon CONTg.svg
Image for BSicon diagrams
BSicon uexSTR.svg
ex underground straight track
BSicon uBUE.svg
underground level crossing straight
BSicon uexhSTR.svg
ex underground high level track
Kostrzyn tramwaje.svg
dawna sieć tramwajowa w Kostrzynie nad Odrą - błędnie zaznaczono dworce - nr 1 to Stare Miasto, a nr 2 to Nowe Miasto (odwrotnie niż na mapie)
BSicon uextSTR.svg
ex underground tunnel straight track
BSicon exhSTR.svg
ex high level track
BSicon KMW.svg
mileage change
BSicon uxmKRZ.svg
Autor: user:axpde, Licencja: CC BY-SA 3.0 de
underground ex mixed crossing
BSicon WCONTfq.svg
Autor: Deonyi, Licencja: CC BY-SA 3.0
left wasser cont
BSicon uexKBHFeq.svg
underground ex terminal station
BSicon uexÜST.svg
track change, metro/light rail (new design)
BSicon uexlBST.svg
ex underground service stop (legend icon)
BSicon ELCa.svg
Autor: Lekko gazowany, Licencja: CC BY-SA 3.0
electrified line start sign for railways
BSicon uexBUE.svg
Ex underground level crossing straight
BSicon exKMW.svg
ex mileage change
BSicon uxmKRZu.svg
ex underground mixed crossing underneath
BSicon uexKBHFe.svg
Underground ex terminal station
BSicon eBHF.svg
ex station straight track
BSicon KRZWu.svg
(c) I, Lantus, CC-BY-SA-3.0
Line crossing under water across
BSicon hSTR.svg
high level track
BSicon uSTR.svg
Underground straight track
BSicon CONTgq.svg
Image for BSicon diagrams
BSicon hSTRae.svg
Bridge (big)
Festung Küstrin (Altstadt) - Berliner Tor.jpg
Autor: Pudelek (Marcin Szala), Licencja: CC BY-SA 3.0
Berlin Gate in Fortress Küstrin (now Kostrzyn nad Odrą, Poland)
BSicon ELCe.svg
Autor: Lekko gazowany, Licencja: CC BY-SA 3.0
electrified line end sign for railways
BSicon ulBHF.svg
underground train station (legend icon)
BSicon uexABZglr.svg
BS template transport icon
BSicon uexHST.svg
ex underground stop
BSicon uexKRZWu.svg
for BS models. water tunnel, urban(blue), not in use.