Tramwaje w Moście i Litvínovie

Tramwaje w Moście i Litvínovie
tramwaj
Ilustracja
(c) ŠJů, Wikimedia Commons, CC BY 4.0

Tramwaj typu Vario LF plus w Moście
Państwo

 Czechy

Lokalizacja

Most i Litvínov

Operator

Dopravní podnik měst Mostu a Litvínova

Liczba linii

4

Lata funkcjonowania

od 1901

Infrastruktura
Schemat sieci
System tramwajowy w 2020 r.
Długość sieci

18 km

Rozstaw szyn

1435 mm

Napięcie zasilania

600 V DC

Liczba zajezdni

2

Liczba przystanków

28

Tabor
Liczba pojazdów

46

Strona internetowa
Portal Transport szynowy

Tramwaje w Moście i Litvínovie – system tramwajowy znajdujący się w Moście i Litvínovie, miastach leżących w północno-zachodnich Czechach.

W miastach funkcjonuje wspólny system tramwajowy, obsługiwany przez Dopravní podnik měst Mostu a Litvínova a.s. (DPmML, pol. Przedsiębiorstwo Transportowe miast Mostu i Litvínova S.A.). Trasa poza granicami obu miast ma charakter szybkiego tramwaju. Tramwaje są jednym z dwóch, obok autobusów, rodzajów komunikacji miejskiej w tych miastach.

Sieć tramwajowa składa się z czterech linii oznaczonych numerami 1–4, o łącznej długości 74 km, przy czym w znacznej mierze pokrywają się one ze sobą. Ponadto w weekendy i dni świąteczne w okresie od kwietnia do października uruchamiany jest Cyklotramwaj, kursujący po trasie „1”. Linie obsługiwane są przez 51 wagonów tramwajowych, w tym 10 niskopodłogowych. Most i Litvínov to najmniejsze czeskie miasta z funkcjonującą komunikacją tramwajową.

Historia

Początki

W końcu XIX w. Most, ważny ośrodek górniczy, bardzo szybko się rozwijał. Powstawały nowe zakłady przemysłowe, coraz bardziej oddalone od miasta. Brak dostatecznej komunikacji między nimi a centrum miasta miały rozwiązać tramwaje parowe, które proponowano już w 1893 r.

Zdecydowano się jednak na tramwaj elektryczny i w 1899 r. rozpoczęto budowę torów i sieci trakcyjnej. Pierwszą linię otwarto 7 sierpnia 1901. Miała 12,5 km długości i wiodła z dworca kolejowego przez centrum Mostu, Kopisty, Růžodol, Dolny Litvínov, Górny Litvínov do Janowa. Była to linia jednotorowa o rozstawie 1000 mm. W pierwszych latach w Moście eksploatowano osiem pojazdów silnikowych i siedem doczepnych pochodzących z wytwórni w Grazu, z wyposażeniem elektrycznym z koncernu AEG. Całkowity koszt budowy wyniósł 7 364 000 koron austro-węgierskich. Do 1918 r. operatorem mosteckich tramwajów była spółka Betreibergesellschaft Brüxer Strassenbahn- und Elektrizitäts – Gesellschaft, AG Brüx.

Tramwaje wąskotorowe do lat 50.

1 kwietnia 1903 uruchomiono przewozy towarowe. Zostało wtedy zbudowane krótkie (kilkaset metrów) odgałęzienie do kopalni Minerva. Bocznicę do kopalni otwarto w 1907 r. również w Hamrze, krótko przed pętlą w Janowie. W tym samym rejonie w 1910 r. nieznacznie zmieniono kształt linii tramwajowej, która przebiegała odtąd bliżej zabudowań. Następnie w 1915 powstały odnogi do kopalni Julius II i Julius III w Kopistach, przy czym obie obsługiwały wyłącznie przewozy towarowe. W latach 1913 i 1915 tabor zasiliły nowe wagony zakładów Ringhoffera.

12 grudnia 1917 otwarto nowy odcinek do Wzgórza Czepiroskiego (czes. Čepirožská výšina). W następnym okresie skupiono się na rozwoju przewozów towarowych, nie rozszerzając sieci pasażerskiej ani nie modernizując taboru. Sytuacja zmieniła się po 1938, kiedy Most wszedł w skład III Rzeszy.

10 grudnia 1939 wprowadzono oznaczenie linii:

  1. Most, dworzec – Most, kasa oszczędności – Kopisty – Růžodol – Dolny Litvínov – Górny Litvínov – Hamr – Janów
  2. Most, kasa oszczędności – Wzgórze Czepiroskie
  3. Most, kasa oszczędności – Kopisty – kopalnia Minerva

W związku z budową w Záluží, między Mostem a Litvínovem, wielkich zakładów petrochemicznych zbudowano tam linię tramwajową, która częściowo wykorzystywała istniejące już odgałęzienie do kopalni Minerva. Pod koniec II wojny światowej zakłady petrochemiczne w Záluží zostały zbombardowane, przez co doszło do zniszczenia dwukilometrowego odcinka trakcji tramwajowej w tym rejonie. Z tego powodu tymczasowo funkcjonowały odrębne sieci: litvínovska i mostecka.

Ruch międzymiastowy wznowiono 29 października 1945, przy czym trasa poza granicami miasta została przesunięta znacznie na zachód. Jednocześnie odcinek Most kasa oszczędności – Most zajezdnia stał się wyłącznie odcinkiem technicznym. W następnym roku linię do kopalni Minerva przedłużono do wschodniej bramy zakładów petrochemicznych, a bocznicę do kopalni Julius III otwarto dla przewozów pasażerskich. W 1949 r. oddano do użytku nową pętlę przy dworcu kolejowym oraz uruchomiono linię o długości 1,4 km od gimnazjum do osiedla górniczego Szczęść Boże (czes. Zdař Bůh) w dzielnicy Zahrażany.

W 1950 sieć tramwajowa w Moście i Litvínovie liczyła 18,8 km i składała się z pięciu linii:

  1. Most, kasa oszczędności – Kopisty – Růžodol – Dolny Litvínov – Górny Litvínov – Hamr – Janów
  2. Most, dworzec – Most, kasa oszczędności – Most, gimnazjum – Wzgórze Czepiroskie
  3. Most, dworzec – Most, kasa oszczędności – Most, gimnazjum – osiedle Szczęść Boże
  4. Most, kasa oszczędności – Kopisty – kopalnia Minerva – Záluží, zakłady petrochemiczne
  5. Most, kasa oszczędności – Kopisty, kopalnia Julius III
Historyczny rozwój sieci tramwajowej w Moście i Litvínovie

W 1952 r. zbudowano drugi tor na trasie od kasy oszczędności do gimnazjum w Moście. Tabor został zasilony nowymi wagonami 6MT z zakładów Tatra z Czeskiej Lipy.

Przebudowa sieci tramwajowej

W latach 50. postanowiono przebudować sieć tramwajową do rozstawu 1435 mm. W 1955 r. otwarto nową pętlę Podžatecká, przez co linia do Wzgórza Czepiroskiego została skrócona o 250 m. 28 listopada 1955 linię nr 1 skrócono do Dolnego Litvínova.

1 kwietnia 1957, dokładnie po pięciu latach od rozpoczęcia budowy, otwarto pierwszy odcinek normalnotorowej linii tramwajowej z dworca w Litvínovie do Záluží, mającej na odcinku poza granicami miasta charakter szybkiego tramwaju. Jednocześnie linia 1 została skrócona do Růžodolu. Jeszcze w tym samym roku normalnotorowa linia tramwajowa dotarła do ul. Kopistskiej w Moście. W 1958 r. linia ta otrzymała numer 4, natomiast wąskotorowe linie 4 i 5 zostały zlikwidowane, choć jeździły jeszcze oznaczone jako X do 1 sierpnia 1958. Wtedy zamknięto odcinek między zakładami petrochemicznymi a odgałęzieniem do kopalni Julius III, linia 1 została skierowana do tej kopalni, a X ostatecznie zlikwidowana. W 1958 r. linię nr 4 przedłużono do pętli „Litvínov wschód” (dziś Poliklinika), a w 1959 do Cytadeli.

Kolejnym etapem likwidacji sieci wąskotorowej było zamknięcie odcinka między kopalnią Jan Hus a Julius III 23 marca 1959. 2 kwietnia 1959 została całkowicie zlikwidowana linia 1. Wciąż funkcjonowały linie 2 i 3, kursujące tylko w obrębie samego miasta Mostu. Kursowanie linii 3 zostało zawieszone 1 listopada 1960, po poważnym wypadku, natomiast „2” została zlikwidowana 24 marca 1961. Następnego dnia oddano do użytku nową, normalnotorową, trasę do domu towarowego Rozkvět, przedłużoną w grudniu do Velebudic, gdzie od 1964 do 1969 budowano nową zajezdnię oraz zakłady naprawcze.

Pierwsza normalnotorowa linia tramwajowa wiodła z Litvínova przez Záluží do Mostu, gdzie biegła przez Kopisty, śródmieście, Podžatecką do Velebudic. Przebudowa sieci tramwajowej pozwoliła na likwidację w 1959 r. linii trolejbusowej, która funkcjonowała w obu miastach od 1946. W związku z przebudową sieci dokonano wymiany przestarzałego, przedwojennego taboru na nowoczesne wtedy Tatry T1 (od 1956) i T2 (od 1961). Do dzisiejszych czasów nie zachowały się praktycznie żadne ślady dawnych wąskotorowych tramwajów.

Tramwaje normalnotorowe po 1961

Tramwaj Tatra T3 w Záluží

W 1964 r. podjęto decyzję o „przeniesieniu” miasta Most na nowe miejsce, kilka kilometrów na południe, i całkowitym wyburzeniu całego historycznego centrum w celu eksploatacji złóż węgla brunatnego znajdujących się pod miastem. Proces ten trwał aż do 1978 r. Konieczna była kompletna zmiana tras tramwajowych na dawnym odcinku śródmiejskim. Wskutek przebudowy sieci z lat 50. nie było to zbyt skomplikowane. W 1973 r. przebudowano krótki odcinek w „starym” Moście, jednak główne prace przypadły na rok 1975, kiedy wybudowano nowy odcinek linii tramwajowej o długości 3,1 km z Kopist do nowego centrum miasta, przebiegający w – powstałym na miejscu południowo-zachodniej części zniszczonej starówki – korytarzu erwienickim (czes. Ervěnický koridor), równolegle do dwupasmowej drogi I/13 (DeczynCheb) i linii kolejowej z Uścia nad Łabą do Chomutowa. Ponadto wybudowano odgałęzienie do nowego dworca kolejowego. W 1967 na ulice Mostu i Litvínova wyjechały pierwsze Tatry T3, które stanowią dziś zdecydowaną większość taboru (102 na 104 wozy tramwajowe).

W uzupełnieniu do istniejącej linii nr 4 z Mostu-Velebudic (zajezdnia) do litvínovskiej cytadeli, na przełomie lat 70. i 80. powstały linie: 2 – od dworca do Velebudic, 3 – od dworca do cytadeli i 7 z Velebudic do Litvínova-wschodu (poliklinika). 20 stycznia 1981 oddano do użytku trasę z zajezdni v Velebudicach do nowego osiedla mieszkaniowego w tej dzielnicy, gdzie przedłużono linię nr 2 oraz uruchomiono linię nr 1 stamtąd do cytadeli w Litvínovie.

W latach 80. XX w. oprócz modelu T3 (na który przebudowano również większość T1 i T2) eksploatowano wagony Tatra KT8D5, sprzedane w 1997 do węgierskiego Miszkolca, i Tatra T5B6, wycofane w 1990. W ramach testów po mosteckich i litvínovskich ulicach jeździły również Tatry T5A5 (1974–1976), Tatry T7B5 (1988) i Tatry RT6N1 (1993–1994). W pierwszych latach XXI w. do Mostu i Litvínova trafiły dwa niskopodłogowe tramwaje Škoda 03T. W latach 2013–2014 zakupiono dwa tramwaje Vario LF plus[1], a część zbędnych tramwajów T3 sprzedano do Odessy[2]. W latach 2016–2018 zakupiono dwa tramwaje typu Vario LF[3]. W 2020 pojawiły się tramwaje typu Evo 2 oraz wagon Evo 1

Niezrealizowane plany

W latach 80. pojawiły się plany rekonstrukcji linii tramwajowej do Janowa, a później także nowej linii z Velebudic do dworca przez Liščí vrch. Oba projekty nie zostały nigdy zrealizowane i dziś budowa tych odcinków nie jest już brana pod uwagę.

W ramach programu rozwoju transportu szynowego w regionie mosteckim, noszącym nazwę EURO-CESTY planowana była budowa tramwaju dwusystemowego z Mostu do Žatca przez strefę przemysłową w Havraniu, przy wykorzystaniu w części linii kolejowej Chomutov – Žatec. Trasa miała być otwarta w 2011[4].

Linie

Stan z 20 grudnia 2020 r.[5]

LiniaTrasa
Litvínov, CitadelaMost, Velebudická

Litvínov, u dílen – Litvínov, stadion – Litvínov, Technické služby – Litvínov, poliklinika – Litvínov, obchodní dům – Litvínov, nádraží – Litvínov, Báňské stavby – Záluží, areál Hlubina (dříve Záluží, Doly Hlubina) – Záluží, Petrochemie – Záluží, CHEMOPETROL – Záluží, Zdravotní středisko – Záluží, Důl Julius IV – Most, rozcestí Kopisty – Most, sídliště ČD – Most, Souš – Most, zimní stadion – Most, sportovní hala – Most, obchodní dům PRIOR – Most, 1. náměstí – Most, Čs. mládeže – Most, Dopravní podnik – Most, Severografia

Most, nádražíMost, Velebudická

Most, TESCO – Most, zimní stadion – Most, sportovní hala – Most, obchodní dům PRIOR – Most, 1. náměstí – Most, Čs. mládeže – Most, Dopravní podnik – Most, Severografia

Litvínov, CitadelaMost, nádraží

Litvínov, u dílen – Litvínov, stadion – Litvínov, Technické služby – Litvínov, poliklinika – Litvínov, obchodní dům – Litvínov, nádraží – Litvínov, Báňské stavby – Záluží, areál Hlubina – Záluží, Petrochemie – Záluží, CHEMOPETROL – Záluží, Zdravotní středisko – Záluží, Důl Julius IV – Most, rozcestí Kopisty – Most, sídliště ČD – Most, Souš – Most, Chomutovská – Most, TESCO

Litvínov, CitadelaMost, Dopravní podnik

Litvínov, u dílen – Litvínov, stadion – Litvínov, Technické služby – Litvínov, poliklinika – Litvínov, obchodní dům – Litvínov, nádraží – Litvínov, Báňské stavby – Záluží, areál Hlubina – Záluží, Petrochemie – Záluží, CHEMOPETROL – Záluží, Zdravotní středisko – Záluží, Důl Julius IV – Most, rozcestí Kopisty – Most, sídliště ČD – Most, Souš – Most, zimní stadion – Most, sportovní hala – Most, obchodní dům PRIOR – Most, 1. náměstí – Most, Čs. mládeže

Zajezdnie

Zajezdnia Litvínov

Dopravní podnik měst Mostu a Litvínova ma dwie zajezdnie:

  • w Litvínovie przy ul. Mosteckiej, w sąsiedztwie dworca kolejowego;
  • w Moście, przy alei Budovatelů, w dzielnicy Velebudice; została zbudowana w latach 1964–1969; zajezdnia jest wykorzystywana również przez autobusy, a oprócz niej znajdują się tam zakłady naprawcze oraz siedziba DPmML.

Tabor

We flocie liniowej znajdują się następujące tramwaje:

ZdjęcieTypModifikacje i PodtypyDostawy w latachLiczba

(stan na 22. 09. 2020)[6]

Most, Tatra T3.jpgTatra T3T3SUCS19831
T3M.31997–200134
Most, Škoda 03T.jpgŠkoda 03TŠkoda 03T5 (Astra)2001–20022
Most, nádraží, tram 314 - Vario LF.jpg
(c) ŠJů, Wikimedia Commons, CC BY 4.0
VarioLF plusVarioLF plus2012–20142
Czech Raildays 2015, EVO1 (10).jpgEVO1EVO120161
VarioLFVarioLFR.S2016–20182
EVO2EVO22019-20203

Ponadto DPmML posiada jedyny zachowany egzemplarz[7] prototypowego tramwaju Tatra T5B6 o numerze 273 z 1976 roku, eksploatowany w latach 1979-1990.

Przypisy

  1. DP Mostu a Litvínova: tramvaje VarioLF | seznam-autobusu.cz, seznam-autobusu.cz [dostęp 2020-04-29].
  2. Martin PLAČKO, Dopravní podnik měst Mostu a Litvínova odprodal tramvaje na Ukrajinu, MHD ŽIVĚ.cz [dostęp 2020-04-29] (cz.).
  3. DP Mostu a Litvínova: vozy VarioLFR.S | seznam-autobusu.cz, seznam-autobusu.cz [dostęp 2020-04-29].
  4. Marek Binko: Vlakotramvají z Mostu do Žatce. ČD pro vás, kwiecień 2003. s. 24–25. [dostęp 2008-11-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-08-27)]. (cz.).
  5. Jízdní řády MHD 2021, DPmML, dpmost.cz [dostęp 2020-12-20] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-21].
  6. DOPRAVNÍ PODNIK měst Mostu a Litvínova - tramvaje, seznam-autobusu.cz [dostęp 2020-12-20] (cz.).
  7. Z dwóch wyprodukowanych sztuk.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

BSicon ulBHF.svg
underground train station (legend icon)
BSicon uexlBHF.svg
ex underground train station (legend icon)
BSicon ulHST.svg
underground train stop (legend icon)
BSicon uexlHST.svg
ex underground train stop (legend icon)
BSicon ulDST.svg
underground service station (legend icon)
BSicon uexlDST.svg
ex underground service station (legend icon)
BSicon lBST.svg
non-passenger stop (legend icon)
BSicon exlBST.svg
ex non-passenger stop (legend icon)
BSicon ulBST.svg
underground service stop (legend icon)
BSicon uexlBST.svg
ex underground service stop (legend icon)
BSicon expHST.svg
local-only minor station
BSicon upHST.svg
Icons for railway description
BSicon uexpHST.svg
out-of-use local-only minor metro station
BSicon uexENDEe.svg
Railroad BSicon
BSicon uSTR.svg
Underground straight track
BSicon uexSTR.svg
ex underground straight track
BSicon extSTR.svg
straight line, modified version (+ex, +t, +ext)
BSicon utSTR.svg
underground tunnel straight track
BSicon uextSTR.svg
ex underground tunnel straight track
BSicon hSTR.svg
high level track
BSicon exhSTR.svg
ex high level track
BSicon uhSTR.svg
underground high level track
BSicon uexhSTR.svg
ex underground high level track
BSicon hSTRae.svg
Bridge (big)
BSicon uhSTRae.svg
Image for BSicon diagrams
BSicon uexhSTRae.svg
BS template transport icon
BSicon hKRZWae.svg
bridge over water straight (big)
BSicon exhKRZWae.svg
bridge over water straight (big)
BSicon KRZWu.svg
(c) I, Lantus, CC-BY-SA-3.0
Line crossing under water across
BSicon uexKRZWu.svg
for BS models. water tunnel, urban(blue), not in use.
BSicon KMW.svg
mileage change
BSicon exKMW.svg
ex mileage change
BSicon uKMW.svg
A mile-marker for metros/canals
BSicon uexKMW.svg
mileage change
BSicon GRENZE.svg
Autor: Bernina, axpde, Licencja: CC BY-SA 3.0 de
track with border
BSicon ÜST.svg
Track change (new design)
BSicon exÜST.svg
track change (new design)
BSicon uÜST.svg
Track switch, metro/light rail
BSicon uexÜST.svg
track change, metro/light rail (new design)
BSicon BUE.svg
level crossing straight
BSicon exSKRZ-YBUE.svg
Disused railway line level crossing on minor road.
BSicon uBUE.svg
underground level crossing straight
BSicon uexBUE.svg
Ex underground level crossing straight
BSicon ELCa.svg
Autor: Lekko gazowany, Licencja: CC BY-SA 3.0
electrified line start sign for railways
BSicon ELCe.svg
Autor: Lekko gazowany, Licencja: CC BY-SA 3.0
electrified line end sign for railways
Most, nádraží, tram 314 - Vario LF.jpg
(c) ŠJů, Wikimedia Commons, CC BY 4.0
Most, Most District, Ústí nad Labem Region, Czech Republic. Rudolická street, tram stop "Most, nádraží".
BSicon uABZgr+r.svg
junction straight to the right from the right (with exact circles)
BSicon uKDSTaq.svg
underground terminal station (non-passenger)
BSicon uKBHFaq.svg
underground terminal station
Tram line 4, Most and Litvínov.svg
Autor: Szczecinolog, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tram line 4, Most and Litvínov
BSicon uKDSTeq.svg
underground terminal station (non-passenger)
BSicon uKBHFa.svg
Underground terminal station
Most-T3SUCS-237.jpg
Autor: Tiger150681, Licencja: CC BY 3.0
T3SUCS 237 of Dopravní podnik měst Mostu a Litvínova passes the loop Chemopetrol.
Most, tř. Budovatelů, zastávka Dopravní podnik, tram 314.jpg
(c) ŠJů, Wikimedia Commons, CC BY 4.0
Most, Most District, Ústí nad Labem Region, Czech Republic. Tř. Budovatelů, tram stop Dopravní podnik, a tram.
Tram line 2, Most and Litvínov.svg
Autor: Szczecinolog, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tram line 2, Most and Litvínov
Tram line 3, Most and Litvínov.svg
Autor: Szczecinolog, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tram line 3, Most and Litvínov
Tram line 1, Most and Litvínov.svg
Autor: Szczecinolog, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tram line 1, Most and Litvínov
BSicon uHST.svg
underground stop
BSicon uSKRZ-Ao.svg
motorway under water
Most, Škoda 03T.jpg
Autor: Honza Groh (Jagro), Licencja: CC BY-SA 3.0
Škoda 03T, Most, Czech Republic
Czech Raildays 2015, EVO1 (10).jpg
Autor: Miďonek, Licencja: CC BY-SA 3.0
EVO1 tram at the Czech Raildays 2015 trade fair in Ostrava, Czech Republic
BSicon umKRZo.svg
underground mixed crossing overhead
BSicon uKBHFeq.svg
underground terminal station
Litvínov, Tatra T5B6.jpg
(c) Absolut - http://www.prazsketramvaje.cz, CC BY-SA 3.0
Prototype of Tatra T5B6 tram in Litvínov, Czech Republic
Most i Litvinov, tramwaje historyczny rozwój.png
Sieć tramwajowa w Moście i Litvinovie - historyczny rozwój.
BSicon uKBHFe.svg
Underground terminal station
Most, Tatra T3.jpg
Autor: Honza Groh (Jagro), Licencja: CC BY-SA 3.0
Tatra T3, Most, Czech Republic
BSicon uBHF.svg
Underground station
Map of tram system in Most and Litvínov.svg
Autor: Szczecinolog, Licencja: CC BY-SA 4.0
Map of tram system in Most and Litvínov
BSicon umKRZu.svg
underground mixed crossing underneath