Tramwaje w Turku

Tramwaje w Turku
tramwaj
Ilustracja
Tramwaj Valmet RM 2
Państwo

 Finlandia

Lokalizacja

Turku

Liczba linii

3

Lata funkcjonowania

1890–1972

Infrastruktura
Długość sieci

17 km

Rozstaw szyn

1000/1435 mm

Portal Transport szynowy
Tramwaj konny na ulicy w Turku w 1890
Schemat sieci tramwajowej w Turku w latach 1956−1972
Schemat planowanej sieci tramwajowej
Wagon nr 10 przed zajezdnią
Tramwaj nr 18
Tramwaj nr 36 wyprodukowany przez SAT i AEG
Wagon nr 9
Wagon doczepny nr 110
Wagon silnikowy nr 4 wyprodukowany przez ASEA i AEG
Wagon nr 24 ustawiony jako lodziarnia na Kauppatori

Tramwaje w Turku − zlikwidowany system komunikacji tramwajowej w fińskim mieście Turku, działający w latach 1890−1972.

Historia

Historyczna sieć

Tramwaje konne

Po raz pierwszy pomysł budowy tramwajów w Turku powstał w 1888. Tramwaje w Turku uruchomiono na trasie Linna − Linnankatu − Yläsilta eli Tuomiokirkkosilta 4 maja 1890, były to tramwaje konne, które kursowały po trasie o rozstawie szyn wynoszącym 1435 mm. 17 grudnia 1890 linię wydłużono z Tuomiokirkkosillalta do Akatemiantalolle. Wówczas linia tramwajowa osiągnęła długość 3,5 km. Operatorem systemu była spółka Spårvägsaktiebolaget i Åbo / Turun Ratatieyhtiö. W 1892 z powodu kłopotów finansowych operatora rozważano możliwość zastąpienia tramwajów konnych tańszymi tramwajami benzynowymi jednak nie zrealizowano tej koncepcji i 31 października 1892 tramwaje zlikwidowano, a spółka zbankrutowała[1].

Tramwaje elektryczne

Pierwsze plany budowy tramwajów elektrycznych w Turku powstały w 1905. 26 września 1907 została podpisana umowa pomiędzy miastem a spółką AEG na budowę tramwajów oraz budowę elektrowni miejskiej. Tramwaje elektryczne uruchomiono 22 grudnia 1908 na trasach o długości 8 km. Operatorem systemu była spółka Elektricitätswerk Åbo Aktiengesellschaft. Tramwaje elektryczne poruszały się po trasach o rozstawie szyn wynoszącym 1000 mm. Wówczas w mieście były dwie linie tramwajowe. W 1918 operatorem systemu została spółka Turun kaupungin teknilliset laitokset / Raitiotielaitos. Kursowanie tramwajów wstrzymano w maju 1920 z powodu eksplozji kotła w elektrowni. Ponownie ruch wznowiono w sierpniu 1920. W 1930 tramwaje zostały oddzielone od elektrowni, wówczas rozpoczęła się rozbudowa systemu. Do lat 40. XX w. zbudowano linię nr 3 oraz wydłużono linię nr 2. W 1950 nowym operatorem systemu została spółka Turun kaupungin teknilliset laitokset / Liikennelaitos. W 1965 zapadła decyzja o likwidacji sieci tramwajowej do 1972. W ostatnich latach istnienia systemu tramwajowego w mieście były 3 linie tramwajowe o długości 17 km. 11 marca 1967 zlikwidowano linię nr 1, która dotychczas kursowała na trasie: Linnankatu − Puistokatu − Eerikinkatu − Kauppiaskatu. 31 maja 1972 zlikwidowano linię nr 2 (Martinkatu − Stålarminkatu − Korppolaismäki). 24 kwietnia 1971 zlikwidowano linię 3A. Ostatnią linię tramwajową w Turku nr 3B zlikwidowano 1 października 1972[1].

Planowana sieć

Obecnie planowana jest budowa sieci szybkiego tramwaju. Pierwszy etap zakłada budowę 2 linii tramwajowych o długości 18 km. W ramach drugiego etapu planowana jest budowa 20 km tras tramwajowych. Pierwszy etap ma zostać zrealizowany do 2020, a drugi ma zostać zrealizowany po 2020. Prawdopodobnie sieć tramwajowa będzie miała rozstaw szyn wynoszący 1435 mm[2][3].

Tabor

Tramwaje konne

Sieć tramwajów konnych obsługiwało 5 wagonów pasażerskich o nr 1 do 5 wyprodukowanych przez firmę Atlas. Po likwidacji sieci wagony zostały sprzedane do Sztokholmu[4].

Wagony silnikowe

1−13

Do obsługi otwartej w 1908 sieci tramwajowej zamówiono 13 wagonów silnikowych. Wagony zostały wyprodukowane przez firmy ASEA i AEG. 11 wagonów zostało dostarczonych w 1908, a dwa pozostałe dostarczono w 1909. Wagony były dwuosiowe o długości 7,7 m. W każdym wagonie było 18 miejsc siedzących. Wagony o nr: 1, 3, 4, 6−9, 11 i 12 w latach 1951−1953 przebudowano na doczepne i nadano im nowe nr od 131 do 138 i 140, pozostałe przebudowano na wagony techniczne[5].

14−15

W 1921 dostarczono dwa wagony o nr 14 i 15 wyprodukowane przez NWF/AEG. Dostarczone tramwaje były dwuosiowe o długości 7,9 m z dwoma silnikami o mocy 30 kW, każdy. Z eksploatacji wycofano w 1952 wagon nr 15, a wagon nr 14 w 1954 przebudowano na doczepny i nadano jemu nowy nr 139[6].

16−23

W latach 1933−1934 dostarczono serię 8 (nr 16−23) tramwajów dwuosiowych, które zostały wyprodukowane przez ASEA/AEG. Nowe tramwaje miały 10 m długości i 3,6 m wysokości. Wagony miały po dwa silniki. Tramwaje o nr 16−19 o mocy 43 kW każdy, a wagony o nr 20−23 o mocy 48 kW, każdy. Większość wagonów wycofano z eksploatacji w latach 1966−1971. Wagony o nr 19, 21 i 23 w latach 50. XX w. zostały zmodernizowane. Zmodernizowane tramwaje i tramwaj o nr 22 zostały wycofane z eksploatacji w 1972[7].

24−33

W 1934 zostały dostarczone dwa wagony o nr 24 i 25. Cztery lata później w 1938 dostarczono wagony o nr 26−33. Wszystkie wagony zostały wyprodukowane przez SAT/AEG. Każdy wagon o długości 10 m miał dwa silniki AEG USL 263a o mocy 48 kW, każdy. W latach 50. XX w. zmodernizowano wagony o nr 24−27 i 29. Tramwaje zaczęto wycofywać z eksploatacji w drugiej połowie lat 60. XX w.[8]:

  • w 1967 wagony o nr 24, 32
  • w 1968 wagony o nr 25, 33
  • w 1971 wagony o nr 26, 27, 28
  • w 1972 wagony o nr 29, 30, 31

34−37

W 1944 dostarczono 4 wagony o nr od 34 do 37 wyprodukowane przez SAT/AEG. Wagony miały te same parametry co tramwaje o nr 24−33. W 1967 wycofano z eksploatacji wagon o nr 35. Pozostałe wagony przebudowano na robocze:

  • w 1959 wagon nr 36
  • w 1962 wagon nr 34
  • w 1967 wagon nr 37[9]

38−47

W 1951 dostarczono 10 wagonów o nr 38−47 wyprodukowanych przez Karia/STR. Wagony tak jak wszystkie dotychczasowe były dwuosiowe. Każdy tramwaj miał 9,7 m długości i 15 t wagi i 13 miejsc siedzących. W 1971 wycofano z eksploatacji wagon o nr 44, pozostałe wagony wycofano z eksploatacji w 1972[10].

48−55

W 1956 dostarczono pierwsze w historii tramwajów w Turku tramwaje czteroosiowe. Wszystkie 8 tramwajów typu RM 2 zostało wyprodukowanych przez trzy firmy: Valmet Oy Lentokonetehdas (Tampere), Oy Tampella Ab (Tampere) i Oy Strömberg Ab (Helsinki). Wagony miały 11,6 m długości, 2,1 m szerokości i 3,8 m wysokości. Każdy wagon był wyposażony w 4 silniki Strömberg GHAU 67 E o mocy 50 kW, każdy. Tramwaje ważyły 20 ton. Wszystkie wagony wycofano z eksploatacji w 1972[11].

Wagony doczepne

Od początku istnienia sieci tramwajowej w Turku eksploatowano 6 typów wagonów doczepnych, dwuosiowych[12]:

  • 100−105, wyprodukowane przez VAUNUT, dostarczone w 1919
  • 101−105 wyprodukowane przez KAIPIO, dostarczone w 1947−1949
  • 106−115, wyprodukowane przez TKR, dostarczone w 1936−1943
  • 116−121, wyprodukowane przez SAT, dostarczone w 1943
  • 122−130, wyprodukowane przez KARIA, dostarczone w 1946−1947
  • 131−140, przebudowane przez TKL w latach 1951−1955 (przebudowane z wagonów nr 1−14)

Najnowszym wagonem doczepnym był wagon wyprodukowany przez TKL i RASTATT w 1958 wagon nr 141. Był to jedyny wagon doczepny czteroosiowy o długości 11,6 m. Z powodu zbyt dużej wagi nie podjęto się dalszej produkcji tego typu wagonów. Tramwaj wycofano z eksploatacji w 1968 po likwidacji linii nr 1[13].

Zachowane tramwaje

Do dnia dzisiejszego zachowało się 7 wagonów silnikowych o nr 5, 17, 19, 24, 32, 40 i 42 oraz 6 wagonów doczepnych o nr: 108, 107, 112, 11X (z serii 106−115) i 127. Wagon nr 24 ustawiony jest jako lodziarnia na Kauppatori w centrum Turku[14].

Przypisy

  1. a b Turun raitiotielinjat. [dostęp 2019-01-03]. (fiń.).
  2. Juho Kyntäjä: Helsinki: Wieści tramwajowe z Finlandii. Infotram.pl, 2009-03-23. [dostęp 2019-01-03]. (pol.).
  3. Turun seudun joukkoliikenne 2020 – Pikaraitiotievaihtoehdon väliraportti. [dostęp 2011-12-03]. (fiń.).
  4. TURKU: HEVOSVAUNUT / HORSE TRAMS. [dostęp 2019-01-03]. (fiń.).
  5. TKL: MOOTTORIVAUNUT 1 - 13 / MOTOR TRAMS 1 - 13. [dostęp 2019-01-03]. (fiń.).
  6. TKL: MOOTTORIVAUNUT 14, 15 / MOTOR TRAMS 14, 15. [dostęp 2019-01-03]. (fiń.).
  7. TKL: MOOTTORIVAUNUT 16 - 23 / MOTOR TRAMS 16 - 23. [dostęp 2019-01-03]. (fiń.).
  8. TKL: MOOTTORIVAUNUT 24 - 33 / MOTOR TRAMS 24 - 33. [dostęp 2019-01-03]. (fiń.).
  9. TKL: MOOTTORIVAUNUT 34 - 37 / MOTOR TRAMS 34 - 37. [dostęp 2019-01-03]. (fiń.).
  10. TKL: MOOTTORIVAUNUT 38 - 47 / MOTOR TRAMS 38 - 47. [dostęp 2019-01-03]. (fiń.).
  11. TKL: MOOTTORIVAUNUT 48 - 55 / MOTOR TRAMS 48 - 55. [dostęp 2019-01-03]. (fiń.).
  12. Perävaunut / Trailers, 2-akseliset / 2-axle:. [dostęp 2019-01-03]. (fiń.).
  13. TKL: PERÄVAUNU 141 / TRAILER 141. [dostęp 2019-01-03]. (fiń.).
  14. Museovaunut / Museum trams. [dostęp 2019-01-03].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Flag of Finland.svg
Flaga Finlandii
TKR tram trailer 110 Turku.jpg
TKR tram trailer no. 110 in Turku, Finland
Asea AEG tram 18 Turku.jpg
ASEA/AEG tram no. 18 in Turku, Finland
Ice cream tram Turku.jpg
Autor: Markus Koljonen, Licencja: CC-BY-SA-3.0
The ice cream tram at Turku market square in Turku, Finland.
Asea AEG tram 9 Turku.jpg
ASEA/AEG tram no. 9 in Turku, Finland
SAT AEG tram 36 Turku.jpg
SAT AEG tram no. 36 in Turku, Finland
Turku tram map 1956-1972.png
Autor: Kalle Id, Licencja: CC BY-SA 3.0
Map of the Turku tram network following the final expansion of the network in 1956 until the closure of the system in 1972. District names in Finnish, texts in English. Versions in other languages made on request.
Turku ASEA AEG tram 4.jpg
ASEA/AEG tram no. 4 in Turku, Finland
Asea AEG tram 10 Turku.jpg
ASEA/AEG tram no. 10 as a shunter work car in Turku, Finland
Valmet RM 2 no. 49 in Turku in 1959.jpg
Valmet RM 2 tram no. 49 on line 1 in Kauppatori, Turku, Finland in 1959. It is turning from southeastwards to southwestwards, from Köpmansgatan onto Eriksgaten.
Turku light rail map.svg
Autor: Ciuu96 (Kasperi Kuuskoski), Licencja: CC BY-SA 3.0
Schematic map of the proposed light rail system in Turku. Includes the lines stated in the Turku public transport 2020 study and also the phase 2 expansions stated in the same study
Turku Horse tram 1890.jpg
One of the few known pictures of the Turku tramway which worked with horse power.