Tramwaje w Warszawie

Tramwaje w Warszawie

tramwaj
Tramwaje Pesa Swing na moście Poniatowskiego
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Lokalizacja	Warszawa
Organizator	ZTM
Operator	Tramwaje Warszawskie
Liczba linii	dzienne: 24[1]
Lata funkcjonowania	od 1866
Infrastruktura
Mapa sieci tramwajowej (animowana mapa konstrukcji linii)
Długość sieci	ok. 356 km (04.2019)[2]
Rozstaw szyn	1435 mm 1525 mm (do 1950)
Napięcie zasilania	600 V DC
Strona internetowa
Portal Transport szynowy

Tramwaje w Warszawie – system tramwajowy działający jako jeden z elementów komunikacji miejskiej, w Warszawie. Pierwsza linia tramwaju konnego została uruchomiona w 1866 r., zaś obecnie eksploatacją sieci tramwajowej oraz świadczeniem usług przewozowych zajmują się Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o., wydzielone 1 marca 1994 z Miejskich Zakładów Komunikacyjnych (MZK).

W grudniu 2017 Tramwaje Warszawskie posiadały 729 wagonów tramwajowych^[3]. W 2018 łączna długość linii tramwajowych wynosiła 355,3 km^[4]. Planowana jest dalsza rozbudowa sieci o kolejne trasy zarówno w samej Warszawie, jak i poza nią.

Historia

Tramwaje konne

Wagon tramwaju konnego w Warszawie

Logo warszawskich tramwajów elektrycznych z 1908 przedstawiające herb miasta z Syreną pod koroną z muru, z uskrzydlonym kołem (symbol komunikacji szynowej) i wiązką promieni (symbolizujących elektryczność) pod tarczą herbową

Historia warszawskich tramwajów zaczęła się 11 grudnia 1866, wraz z otwarciem 6-kilometrowej linii tramwajów konnych (zwanej Żelazną Drogą Konną^[5]) łączącej Dworzec Wiedeński z Dworcem Petersburskim (obecnym Dworcem Wileńskim) i nowo zbudowanym Dworcem Terespolskim (Dworcem Wschodnim). Linia została wybudowana przez Główne Towarzystwo Dróg Żelaznych Rosyjskich. Trasa prowadziła przez ul. Marszałkowską, ul. Królewską (z odgałęzieniem od placu Grzybowskiego), Krakowskim Przedmieściem, plac Zamkowy, most Kierbedzia do ul. Targowej z odgałęzieniami w ul. Kijowskiej.

Tramwaj konny zabierał ok. 30 pasażerów^[6].

Towarzystwo Belgijskie

W latach 70. XIX w. magistrat postanowił stworzyć własną sieć tramwajową i w 1881 r. wybudowana została przez belgijską spółkę Société Générale de Tramways Varsoviens pierwsza miejska linia tramwajowa, od początku przeznaczona do przewozu pasażerów po mieście, biegnąca ul. Nalewki – ul. Świętojerską – ul. Długą – ul. Wąską – Podwalem – Krakowskim Przedmieściem (na odcinku Królewska – Nowy Zjazd obok tramwaju kolejowego) – Nowym Światem – Al. Ujazdowskimi – Bagatelą do rogatek Mokotowskich. Cała trasa, oddana do użytku 18 października 1881, była jednotorowa, a tramwaje kursowały na niej w godzinach 7:30 – 22:00. 1 listopada 1881 linię wydłużono o odcinek Muranów – Powązki (przez ul. Dziką). Miesiąc później otworzono odcinek w ul. Bielańskiej (między Nalewkami a pl. Teatralnym), a w 1882 r. tory na ul. Senatorskiej. Uruchomienie tramwajów konnych spotkało się z powszechnym uznaniem mieszkańców^[7].

Roboty przy zakładaniu trakcji tramwajów elektrycznych przy rogu Marszałkowskiej i Al. Jerozolimskich w 1907 roku^[8]

Elektrownia tramwajowa przy ul. Przyokopowej

W następnych latach Towarzystwo Belgijskie rozwijało swoją sieć, m.in. w 1882 r. przejęło tramwaj kolejowy, który utracił pierwotne znaczenie po wybudowaniu w 1875 r. kolei obwodowej wraz z mostem przy Cytadeli. W 1883 r. wprowadzono projekt reorganizacji stworzony przez Władysława T. Kisiel-Kiślańskiego, a sam pomysłodawca został prezesem tramwajów konnych do czasu ich przejęcia przez miasto (w 1898). Pod koniec 1883 sieć tramwajowa w Warszawie miała 22 km długości i 80 tramwajów obsługujących 11 linii. W latach 1886–1890 powstała trasa w Al. Jerozolimskich między ul. Marszałkowską a Nowym Światem.

W 1899 cała sieć, licząca w tym czasie 30 km i 234 tramwajów obsługujących 17 linii, została wykupiona przez miasto. Została ona następie wydzierżawiona prywatnej spółce założonej przez kilku arystokratów za roczną opłatę w wysokości 0,5 mln rubli^[6]. Prezesem przedsiębiorstwa został łódzki aptekarz Maurycy Spokorny.

W 1908 miasto powierzyło firmie „Siemens & Halske” zastąpienie trakcji konnej tramwajem elektrycznym, kierownictwo tej operacji powierzono prezesowi Spokornemu (który przez kolejne osiem lat pełnił funkcję prezesa tramwajów elektrycznych).

Tramwaje elektryczne

Bilet imienny okresowy I klasy z 1917 roku

Mapa sieci przed 1939 (wersja interaktywna)

Pierwszy tramwaj po wojnie na Pradze, ul. Kawęczyńska, 20 czerwca 1945

7 lutego 1908 uruchomiono Elektrownię Tramwajów Miejskich, a 26 marca 1908 o godz. 9:35 wyruszył pierwszy tramwaj elektryczny na trasie pl. Krasińskich – pl. Unii Lubelskiej.

Logo tramwajów przedstawiało herb miasta z Syreną pod koroną z muru^[9]. Pod tarczą herbową umieszczono uskrzydlone koło (symbol komunikacji szynowej) oraz wiązkę promieni (symbolizujących elektryczność)^[9]. Wizerunki Syreny umieszczano także na zajezdniach tramwajowych, nazywanych w tamtym czasie remizami^[9].

Liczba pasażerów wzrosła z 42 mln w 1908 do 76 mln w 1911^[10].

Okres międzywojenny

24 lipca 1919 Zarząd Miejski powołał przedsiębiorstwo Tramwaje Miejskie m.st. Warszawy. 31 grudnia 1921 uruchomiono pierwszą linię nocną na trasie pl. Zbawiciela – pl. Teatralny. W marcu 1925 otworzono remizę „Praga” przy ul. Kawęczyńskiej.

Okres okupacji

W czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939 zniszczeniu uległo 80% sieci trakcyjnej, w wielu miejscach wybuchy bomb powyrywały szyny a całe odcinki torowisk zostały zasypane gruzem^[11]. Z 398 wozów silnikowym do użytku nadawało się 160^[11].

Komunikacja tramwajowa została uruchomiona 18 października 1939^[12]. Pod koniec 1939 funkcjonowało 11 linii tramwajowych^[12]. W czerwcu 1940 eksploatowano 90 km torów (76% stanu przedwojennego)^[13]. We wrześniu 1940 wykorzystywano już 635 wozów tramwajowych; liczba pasażerów była wyższa niż przed wojną, gdyż tramwaje musiały zastąpić taksówki, autobusy, samochody prywatne i dużą część dorożek^[13]. W czasie okupacji w tramwajach panował bardzo duży tłok; pasażerowie jeździli na stopniach, buforach i zderzakach^[14]. Z uwagi na konieczność ograniczenia zużycia energii elektrycznej w wozach motorowych zablokowano wyższe biegi (po „czwórce“) i przerzedzono przystanki tramwajowe^[14].

We wrześniu 1940 wprowadzono specjalne oznaczenia wagonów tramwajowych przeznaczonych wyłącznie dla Żydów^[14]. 1 lipca 1941 utworzono przedsiębiorstwo „Städtische Verkehrsbetriebe Warschau”, które zajęło się eksploatacją linii tramwajowych. Od września 1940 do końca okupacji przednie platformy i przednie części wozów motorowych były przeznaczone wyłącznie dla Niemców^[15]. Polacy musieli wsiadać i wysiadać tylnymi wejściami, co utrudniło ruch pasażerów na przystankach^[15].

Po utworzeniu getta w listopadzie 1940 trzy linie tramwajowe przeznaczono wyłącznie dla Żydów; w lutym 1941 w miejscu zlikwidowanych linii w dzielnicy zamkniętej uruchomiono jedną linię oznaczoną niebieską Gwiazdą Dawida^[14]. Kilka linii przejeżdżało przez getto tranzytem nie zatrzymując się na przystankach^[14].

W kwietniu 1942 uruchomiono linię „0” wyłącznie dla Niemców^[15]. W sierpniu 1942 w tramwajach zaczęto zatrudniać kobiety konduktorki^[14].

Okres powojenny

Przed wybuchem powstania warszawskiego eksploatowano 186 wozów tramwajowych. Spowodowane było to zarówno zniszczeniami wojennymi, brakiem części zamiennych, jak i polityką okupanta.

W trakcie powstania zniszczono lub wywieziono 590 wozów tramwajowych, zniszczono 3 podstacje, elektrownię, 5 zajezdni i warsztaty^[16]. Tory zostały uszkodzone w ok. 450 miejscach na łącznej długości 12,85 km toru pojedynczego, a sieć trakcyjna została zniszczona w 80%^[17]. W wielu miejscach tory zostały zasypane gruzami zburzonych budynków^[17]. Wojnę przetrwało ok. 200 wozów tramwajowych^[18].

Tramwaj linii „8” z „gronami” („winogronami”)^[19][20] pasażerów wiszących na pomostach przy drzwiach wjeżdżający na most Poniatowskiego (po 1945). Widoczna na fotografii jazda na buforze z tyłu wozu była z kolei nazwana jazdą na „cycku”^[21][20]

Po wyzwoleniu we wrześniu 1944 prawobrzeżnej Warszawy spod okupacji niemieckiej przystąpiono do odbudowy sieci tramwajowej^[17]. 20 czerwca 1945 uruchomiono pierwszą po wojnie linię tramwajową nr „1”, łączącą ul. Kawęczyńską z ul. Wiatraczną^[22]. Do sierpnia kursowało już pięć linii. We wrześniu tego samego roku po uruchomieniu podstacji na Szczęśliwicach ruszyła pierwsza po lewobrzeżnej stronie miasta linia tramwajowa na Ochocie pomiędzy Okęciem a placem Starynkiewicza, a do końca roku dalszych pięć^[16]. W grudniu 1945 w mieście funkcjonowało 11 linii tramwajowych obsługiwanych przez 47 wozów silnikowych i 49 doczepnych^[23].

Pod koniec 1945 podjęto decyzję o przekuciu torów tramwajowych z rozstawu 1525 mm (rosyjski) na 1435 mm^[24], co związane było z tym, że tramwaje dla Warszawy pochodziły z Berlina (rewindykowano 67 sztuk nieodebranych przez Warszawę z fabryk w Gdańsku i na Śląsku przed wybuchem wojny) i Wrocławia (ofiarowano 60 sztuk). Planowano normalizację rozstawów w Polsce. Prace rozpoczęto od peryferii miasta (Mokotów, Boernerowo, Koło, Żoliborz)^[16]. Zakończyły się w 1950^[25]. Decyzja o zmianie rozstawu torów umożliwiła przystąpienie do budowy w Konstalu w Chorzowie nowego typu wozów silnikowych oznaczonego symbolem „N”^[25].

W lipcu 1946 w stołecznych tramwajach rozpoczęło pracę 20 kobiet-konduktorek^[26]. W tym okresie uruchomiono wtedy zajezdnię „Żoliborz” przy ul. Słowackiego. 22 lipca 1946 r. pod wiaduktem mostu Poniatowskiego uruchomiono prowizoryczną zajezdnię „Solec”^[27], która istniała do 1961 r.^[28] Obsługiwała ona linie Powiśla (zjazd ul. Książęcą z placu Trzech Krzyży). 18 maja 1948 zlikwidowano zajezdnię „Rakowiec”. 10 września 1955 uruchomiono zajezdnię „Mokotów” oraz zlikwidowano zajezdnię „Puławska”. 30 czerwca 1963 uruchomiono zajezdnię „Północ” oraz zlikwidowano zajezdnię „Żoliborz”.

W kwietniu 1947 roku wprowadzono obowiązkowe kolejki do tramwajów^[29]. W marcu 1948 po raz pierwszy po wojnie uruchomiono tramwaje nocne^[30].

W okresie powojennym następowało konsekwentne wydzielanie torowisk tramwajowych z jezdni, co usprawniło ruch. Dokonano też pewnych likwidacji wynikających z przebudowy zburzonego miasta, jak np. linii w Al. Ujazdowskich, zastąpionej trolejbusem, czy na Nowym Świecie i Krakowskim Przedmieściu. Także pętli na pl. Trzech Krzyży i zjazdu ul. Książęcą na Powiśle. We wrześniu 1973, w związku z budową Wisłostrady^[31], została zlikwidowana linia tramwajowa do Wilanowa biegnąca ulicami Goworka, Spacerową, Gagarina (odcinek otwarty w latach 1950, zamiast zjazdu ul. Książęcą z placu Trzech Krzyży) i Czerniakowską. Był to trzeci szlak miejskiego transportu szynowego biegnący w to miejsce. Zastąpiła ona linię wąskotorowej kolei grójeckiej.

W 1974 po raz pierwszy w Warszawie liczba pasażerów autobusów była większa, niż liczba pasażerów tramwajów^[32].

W 1987 doszło na skrzyżowaniu ulic Wolskiej i Młynarskiej doszło do katastrofy tramwajowej, w której zginęło 7 osób oraz było wielu rannych.

Teraźniejszość

W latach 1980–2009 otwarto jedynie trzy odcinki tras tramwajowych, wszystkie związane z obecną dzielnicą Bemowo. 1 sierpnia 1992 roku otwarta została budowana przez 13 lat linia Cmentarz Wolski – Osiedle Górczewska, o długości ok. 4 km trasy dwutorowej. 1 marca 1994 z Miejskich Zakładów Komunikacyjnych wyłoniono spółkę zajmującą się prowadzeniem komunikacji tramwajowej na terenie miasta Warszawy, Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o.

31 sierpnia 1997 otwarto linię tramwajową z Koła na Nowe Bemowo. Budowa obejmowała ok. 2 km nowej trasy dwutorowej, ok. 900 m drugiego toru na istniejącej trasie do Boernerowa oraz pętlę tramwajową „Nowe Bemowo” (wyposażoną w dwa tory peronowe i jeden tor odstawczy).

21 grudnia 2005 pierwszy raz po torach wzdłuż ul. Powstańców Śląskich i al. Reymonta pojechał tramwaj specjalnej linii „P”, zaś od 2 stycznia 2006 regularnie kursują po nich linie zwykłe. Jest to pierwsza trasa tramwajowa w Warszawie z zastosowanym torowiskiem trawiastym (na części odcinka) i bezwzględnym priorytetem w ruchu dla tramwajów, a także pierwsza inwestycja tramwajowa współfinansowana z funduszy Unii Europejskiej. Trasa liczy ok. 1,9 km długości, a w ramach jej budowy przebudowano pętlę Piaski oraz pętlę Nowe Bemowo (dodatkowy tor peronowy z wyjazdem w stronę północną).

Przedwojenne tory tramwajowe na Krakowskim Przedmieściu, wydobyte spod asfaltu w czasie remontu w 2007 i zdemontowane

Od 16 czerwca 2007 w związku z rozpoczęciem generalnego remontu torowiska zmieniła się organizacja ruchu tramwajowego w rejonie mostu Poniatowskiego i Alej Jerozolimskich. Utrudnienia z tym związane trwały do 1 października 2007. Remont był elementem projektu modernizacji trasy tramwajowej od pętli Banacha do pętli Gocławek, współfinansowanej ze środków Unii Europejskiej.

W dniu 26 marca 2008 tramwaje elektryczne obchodziły stulecie istnienia. W tym samym roku rozpoczęto modernizację trasy tramwajowej od pętli Cm. Wolski do Dworca Wileńskiego. W ramach prac wykonany m.in. został pierwszy odcinek torowiska z dopuszczonym ruchem liniowym autobusów (od placu Bankowego do ul. Jagiellońskiej). W ramach tych prac, w 2008 r., zamknięty był dla ruchu tramwajowego fragment ul. Wolskiej, natomiast w 2009 w związku z licznymi pracami na trasie W-Z przez dłuższy czas tramwaje nie kursowały na odcinku od placu Bankowego do Dworca Wileńskiego, a także czasowo na pobliskich odcinkach, w tym na trasach prostopadłych (ulice Marszałkowska – Andersa, aleja Jana Pawła II, ulica Okopowa–Towarowa), gdzie również wymiennie prowadzone były remonty. W sierpniu 2010 ogłoszono przetarg na zaprojektowanie i budowę łącznika w ciągu ulicy Powstańców Śląskich od ul. Górczewskiej do Radiowej^[33]. Łącznik ten, liczący 1,5 km i przebiegający od przystanku Bemowo-Ratusz (obecnie Metro Bemowo do przystanku Radiowa, został otwarty 14 lutego 2015^[34].

W fazie projektowania znajdował się odcinek trasy tramwajowej na Tarchominie wzdłuż ulic Projektowanej i Światowida; odcinek na Trasie Mostu Północnego został zbudowany w ramach przetargu prowadzonego przez Zarząd Miejskich Inwestycji Drogowych w Warszawie, jako jeden z elementów trasy mostowej. W dniu 21 stycznia 2013 nastąpiło otwarcie pierwszego etapu trasy tramwajowej na Tarchomin. Uruchomiono obsługiwaną dwukierunkowymi tramwajami SWING Duo linię numer 2, kursującą między krańcami Metro Młociny i Stare Świdry. W dniu 24 grudnia 2014 przedłużono linię od przystanku Stare Świdry do pętli Tarchomin Kościelny, gdzie początkowo dojeżdżała tylko linia numer 2, następnie skierowano tam również linię numer 17 (przeniesiono pętlę z Metra Młociny). W dniu 27.02.2017 r. otworzono kolejne przedłużenie linii 2 na Tarchominie o 1,5 km do przystanku Nowodwory. Ze względu na brak pętli trasa obsługiwana jest wagonami dwukierunkowymi Pesa Jazz. 4 września 2021 roku linię na Białołęce wydłużono do krańca Winnica. Skierowano tam linie 2 i 17. Nowa pętla została przystosowana do obsługi także pojazdów jednostronnych. Torowisko wydłużyło się o 1,3 km dalej niż przed budową nowych torów^[35].

W 2019 na terenie zajezdni Mokotów otwarto Izbę Tradycji Tramwajów Warszawskich^[36].

Obecnie są prowadzone prace mające na celu budowę trasy tramwajowej wzdłuż ulicy Kasprzaka i Wolskiej. W kwietniu 2022 roku przedstawiono plan budowy tramwaju do Wilanowa^[37]. Według planu linie mają jechać ulicami Goworka, Spacerowa, Belwederska, Sobieskiego, al. Rzeczypospolitej oraz mieć odgałęzienia na Gagarina (przy Czerniakowskiej) i na Stegnach(na pętli autobusowej, dojechać tam mają ulicą św. Bonifacego). Budowana jest również nowa zajezdnia tramwajowa na Annopolu, która ma obsłużyć m.in. nowe tramwaje marki Hyundai^[38]. Tramwaje Warszawskie planują kolejne inwestycje, w tym trasę na Stegny, do Dworca Zachodniego, wzdłuż ulicy Rakowieckiej i Bitwy Warszawskiej 1920 roku, na Gocław, wzdłuż ulicy Modlińskiej oraz tzw. trasę na Zieloną Białołękę, jednak z braku pieniędzy zostały one odłożone w czasie^[39].

Linie tramwajowe

Oznaczenia linii tramwajowych

Uruchamiane są także linie specjalne obsługiwane taborem zabytkowym, np:
D na Dzień Dziecka
W na Wielkanoc, 1 Sierpnia, Walentynki
M na Mikołajki
T jako atrakcja turystyczna

Układ linii tramwajowych

Stan na 6 marca 2022

Linia	Trasa	Częstotliwość [min]	Uwagi	Schemat
1	(Żerań Wschodni) Annopol ↔ (Pl. Narutowicza) ↔ Banacha Annopol – Rembielińska – Matki Teresy z Kalkuty – Odrowąża – rondo Żaba – Starzyńskiego – most Gdański – Słomińskiego – rondo Zgrupowania AK „Radosław” – Okopowa – Towarowa – rondo Daszyńskiego – Towarowa – plac Zawiszy – Grójecka – plac Narutowicza – Grójecka – Banacha	powszednie: 4/6 wolne: 7-8	Podstawowa trasa: Annopol ↔ Banacha. W dodatkowe kursy na trasach: Annopol ↔ Plac Narutowicza lub Żerań Wschodni ↔ Plac Narutowicza.
2	Winnica ↔ (Tarchomin Kościelny) ↔ Metro Młociny Światowida – Trakt Nadwiślański – Kuklińskiego – most Skłodowskiej-Curie – Zgrupowania AK „Kampinos”	powszednie: 4/6 (2/6) wolne: 7-8	Podstawowa trasa: Winnica ↔ Metro Młociny. W godzinach szczytu dodatkowe kursy na skróconej trasie: Tarchomin Kościelny ↔ Metro Młociny.
3	Annopol ↔ Gocławek Annopol – Rembielińska – Matki Teresy z Kalkuty – Odrowąża – rondo Żaba – 11 Listopada – Targowa – plac Wileński – Targowa – Zamoyskiego – Grochowska	powszednie: 8/12 wolne: 15
4	Wyścigi ↔ Żerań Wschodni Puławska – plac Unii Lubelskiej – Marszałkowska – plac Zbawiciela – Marszałkowska – rondo Dmowskiego – Marszałkowska – plac Bankowy – aleja Solidarności – most Śląsko-Dąbrowski – aleja Solidarności – Jagiellońska – Ratuszowa – Targowa – 11 Listopada – rondo Żaba – Odrowąża – Matki Teresy z Kalkuty – Rembielińska – Annopol	powszednie: 8/12 wolne: 15
6	Gocławek ↔ Metro Młociny Grochowska – Zamoyskiego – Targowa – plac Wileński – Targowa – Ratuszowa – Jagiellońska – Starzyńskiego – most Gdański – Słomińskiego – Międzyparkowa – Andersa – Mickiewicza – plac Inwalidów – Mickiewicza – plac Wilsona – Słowackiego – Marymoncka – Zgrupowania AK „Kampinos”	powszednie: 8/12 wolne: 15
7	Kawęczyńska-Bazylika ↔ P+R Aleja Krakowska Kawęczyńska – Kijowska – Targowa – aleja Zieleniecka – aleja Poniatowskiego – most Poniatowskiego – Aleje Jerozolimskie – rondo Dmowskiego – Aleje Jerozolimskie – plac Zawiszy – Grójecka – plac Narutowicza – Grójecka – aleja Krakowska	powszednie: 8/12 wolne: 15
9	Gocławek ↔ (Wiatraczna) ↔ P+R Aleja Krakowska (Pl. Narutowicza) Grochowska – aleja Waszyngtona – aleja Poniatowskiego – most Poniatowskiego – Aleje Jerozolimskie – rondo Dmowskiego – Aleje Jerozolimskie – plac Zawiszy – Grójecka – plac Narutowicza – Grójecka – aleja Krakowska	powszednie: 4/12 (4/6) wolne: 15 (7-8)	Podstawowa trasa: Gocławek ↔ P+R Aleja Krakowska. Poza godzinami szczytu co drugi kurs wykonywany jest na skróconej trasie: Wiatraczna ↔ P+R Aleja Krakowska. Linia ponadto ma kursy skrócone na trasie Wiatraczna ↔ Plac Narutowicza.
10	Os.Górczewska ↔ Wyścigi Górczewska – Powstańców Śląskich – Połczyńska – Wolska – Skierniewicka – Kasprzaka – Prosta – aleja Jana Pawła II – Chałubińskiego – aleja Niepodległości – Nowowiejska – plac Politechniki – Nowowiejska – plac Zbawiciela – Marszałkowska – plac Unii Lubelskiej – Puławska	powszednie: 8/12 wolne: 15
11	Rondo Daszyńskiego ↔ Koło Rondo Daszyńskiego – Prosta – Kasprzaka – Skierniewicka – Wolska – Połczyńska – Powstańców Śląskich – Radiowa – Dywizjonu 303	powszednie: 8/12 wolne: 15	Do odwołania kursuje jako linia okresowa tylko w dni powszednie.
13	Kawęczyńska-Bazylika ↔ Cmentarz Wolski Kawęczyńska – Kijowska – Targowa – plac Wileński – aleja Solidarności – most Śląsko-Dąbrowski – aleja Solidarności – Wolska	powszednie: 8/12 wolne: 15
14	Banacha ↔ Metro Wilanowska Banacha – Grójecka – plac Narutowicza – Filtrowa – Krzywickiego – Nowowiejska – plac Politechniki – Nowowiejska – plac Zbawiciela – Marszałkowska – plac Unii Lubelskiej – Puławska	powszednie: 8/12 wolne: 15
15	Marymont-Potok ↔ P+R Aleja Krakowska Mickiewicza – plac Wilsona – Mickiewicza – plac Inwalidów – Mickiewicza – Andersa – plac Bankowy – Marszałkowska – rondo Dmowskiego – Marszałkowska – plac Konstytucji – Marszałkowska – plac Zbawiciela – Nowowiejska – plac Politechniki – Nowowiejska – Krzywickiego – Filtrowa – plac Narutowicza – Grójecka – aleja Krakowska	powszednie: 8/12 wolne: 15
17	Winnica ↔ (Metro Marymont) ↔ PKP Służewiec Światowida – Trakt Nadwiślański – Kuklińskiego – Most Skłodowskiej-Curie – Marymoncka – Słowackiego – Popiełuszki – aleja Jana Pawła II – rondo Zgrupowania AK „Radosław” – aleja Jana Pawła II – rondo ONZ – aleja Jana Pawła II – Chałubińskiego – aleja Niepodległości – Rakowiecka – Boboli – Wołoska – Marynarska	powszednie: 8/12 (4/6) wolne: 15 (7-8)	Podstawowa trasa: Winnica ↔ PKP Służewiec. Co drugi kurs na skróconej trasie:Metro Marymont ↔ PKP Służewiec.
18	Żerań FSO ↔ PKP Służewiec Jagiellońska – Starzyńskiego – most Gdański – Słomińskiego – Międzyparkowa – Andersa – plac Bankowy – Marszałkowska – rondo Dmowskiego – Marszałkowska – plac Konstytucji – Marszałkowska – plac Zbawiciela – Marszałkowska – plac Unii Lubelskiej – Puławska – Woronicza – Wołoska – Marynarska	powszednie: 8/12 wolne: 15
20	Boernerowo ↔ Żerań FSO Kaliskiego – Dywizjonu 303 – Obozowa – Młynarska – aleja Solidarności – most Śląsko-Dąbrowski – aleja Solidarności – plac Wileński – Targowa – Ratuszowa – Jagiellońska	powszednie: 8/12 wolne: 15
22	Wiatraczna ↔ Piaski Grochowska – Zamoyskiego – aleja Zieleniecka – aleja Poniatowskiego – most Poniatowskiego – Aleje Jerozolimskie – rondo Dmowskiego – Aleje Jerozolimskie – plac Zawiszy – Towarowa – rondo Daszyńskiego – Towarowa – Okopowa – rondo Zgrupowania AK „Radosław” – aleja Jana Pawła II – Broniewskiego	powszednie: 8/12 wolne: 15
23	Czynszowa ↔ Nowe Bemowo Czynszowa – Stalowa (powrót: Stalowa – Środkowa – Wileńska – Czynszowa) – 11 Listopada – Targowa – Ratuszowa – Jagiellońska – aleja Solidarności – most Śląsko-Dąbrowski – aleja Solidarności – Młynarska – Obozowa – Dywizjonu 303 – Radiowa – Powstańców Śląskich	powszednie: 8/12 wolne: 15
24	Gocławek ↔ Nowe Bemowo Grochowska – aleja Waszyngtona – aleja Poniatowskiego – most Poniatowskiego – Aleje Jerozolimskie – rondo Dmowskiego – Aleje Jerozolimskie – plac Zawiszy – Towarowa – rondo Daszyńskiego – Towarowa – Okopowa – aleja Solidarności – Młynarska – Obozowa – Dywizjonu 303 – Radiowa – Powstańców Śląskich	powszednie: 8/12 wolne: 15
25	Annopol ↔ Banacha Annopol – Rembielińska – Matki Teresy z Kalkuty – Odrowąża – rondo Żaba – 11 Listopada – Targowa – plac Wileński – Targowa – aleja Zieleniecka – aleja Poniatowskiego – most Poniatowskiego – Aleje Jerozolimskie – rondo Dmowskiego – Aleje Jerozolimskie – plac Zawiszy – Grójecka – plac Narutowicza – Grójecka – Banacha	powszednie: 8/12 wolne: brak	Kursuje tylko w dni powszednie
26	Metro Młociny ↔ Wiatraczna Nocznickiego – Wólczyńska – aleja Reymonta – Powstańców Śląskich – Połczyńska – Wolska – aleja Solidarności – most Śląsko-Dąbrowski – aleja Solidarności – plac Wileński – Targowa – Zamoyskiego – Grochowska	powszednie: 8/12 wolne: 15
27	Cmentarz Wolski ↔ Metro Marymont Wolska – aleja Solidarności – Okopowa – rondo Zgrupowania AK „Radosław” – aleja Jana Pawła II – Popiełuszki	powszednie: 8/12 wolne: 15
28	Dw. Wschodni (Kijowska) ↔ Os.Górczewska Kijowska – Targowa – plac Wileński – Targowa – Ratuszowa – Jagiellońska – Starzyńskiego – most Gdański – Słomińskiego – rondo Zgrupowania AK „Radosław” – aleja Jana Pawła II – Broniewskiego – aleja Reymonta – Powstańców Śląskich – Górczewska	powszednie: 8/12 wolne: 15
31	Metro Wierzbno ↔ PKP Służewiec Woronicza – Wołoska – Marynarska	powszednie: 3/6 wolne: 10-12	Linia do odwołania wydłużona do krańca Dworkowa. Linia do odwołania kursuje w weekendy.
33	Kielecka ↔ Metro Młociny Rakowiecka – aleja Niepodległości – Chałubińskiego – aleja Jana Pawła II – rondo ONZ – aleja Jana Pawła II – rondo Zgrupowania AK „Radosław” – aleja Jana Pawła II – Broniewskiego – Wólczyńska – Nocznickiego	powszednie: 4/6 wolne: 7-8
35	Nowe Bemowo ↔ Wyścigi Powstańców Śląskich – aleja Reymonta – Broniewskiego – aleja Jana Pawła II – rondo Zgrupowania AK „Radosław” – aleja Jana Pawła II – Stawki – Andersa – plac Bankowy – Marszałkowska – rondo Dmowskiego – Marszałkowska – plac Konstytucji – Marszałkowska – plac Zbawiciela – Marszałkowska – plac Unii Lubelskiej – Puławska	powszednie: 8/12 wolne: 15

Pętle i krańce

Pętla osiedle Górczewska

Pętla PKP Służewiec

Pętla Wyścigi

Zestawienie zawiera istniejące pętle oraz rozjazdy, na których tramwaje dwukierunkowe mogą zmieniać kierunek jazdy.

Nazwa	Lokalizacja	Typ	Linie	Schemat	Zdjęcie	Liczba torów postojowych
Aleja Zieleniecka	al. Zieleniecka / ul. Zamoyskiego	Pętla	brak			2
Annopol	ul. Annopol / ul. Wenecka	Pętla	1, 3, 25			4
Banacha	ul. Banacha / ul. Pawińskiego	Pętla	1, 14, 25			3 + 1 tor odstawczy
Boernerowo	ul. Kaliskiego / ul. Westerplatte	Pętla	20			1
Cmentarz Wolski	ul. Fort Wola / ul. Wolska	Pętla	13, 27			3
Czynszowa	ul. Czynszowa / ul. Równa	Kryterium uliczne	23			2
Dworzec Wschodni (Kijowska)	ul. Kijowska / al. Tysiąclecia	Pętla	28			1
Gocławek	ul. Grochowska / ul. Olszynki Grochowskiej	Pętla	3, 6, 9, 24			3
Kawęczyńska-Bazylika	ul. Kawęczyńska / ul. Otwocka	Pętla	7, 13			2
Kielecka	ul. Rakowiecka / ul. Łowicka	Pętla	33			1
Koło	ul. Dywizjonu 303 / ul. Księcia Janusza	Pętla	brak			3
Marymont-Potok	ul. Mickiewicza / ul. Potocka	Pętla	15			2
Metro Marymont	ul. Słowackiego / ul. Potocka	Pętla	17, 27			3
Metro Młociny	ul. Nocznickiego / ul. Kasprowicza	Pętla	2, 6, 26, 33			6
Metro Wierzbno	ul. Woronicza / al. Niepodległości	Rozjazd	31			1
Metro Wilanowska	ul. Puławska / al. Niepodległości	Pętla	14			2
Nowe Bemowo	ul. Powstańców Śląskich / ul. Oławska	Pętla	11, 23, 24, 35			3
Osiedle Górczewska	ul. Górczewska / ul. Doroszewskiego	Pętla	10, 28			5
P+R Aleja Krakowska	al. Krakowska / ul. Malownicza	Pętla	7, 9, 15			3
Piaski	ul. Galla Anonima / ul. Broniewskiego	Pętla	22			2
PKP Służewiec	ul. Marynarska / ul. Suwak	Pętla	17, 18, 31, 41			3
Plac Narutowicza	ul. Grójecka / ul. Filtrowa	Pętla	1 (kursy skrócone), 11, 36			4
Plac Starynkiewicza	ul. Lindleya / ul. Nowogrodzka	Pętla	brak			2
Ratuszowa-ZOO	ul. Jagiellońska / ul. Ratuszowa	Pętla	brak			2
Rondo Daszyńskiego	ul. Prosta / ul. Towarowa	Rozjazd	brak			brak
Tarchomin Kościelny	ul. Światowida / ul. Mehoffera	Pętla	2 (kursy skrócone)			2
Twardowska	ul. Marymoncka / ul. Twardowska	Pętla	brak			1
Wiatraczna	ul. Grochowska / al. Stanów Zjednoczonych / al. Waszyngtona	Pętla	9 (kursy skrócone), 22, 26			4
Winnica	ul. Światowida / ul. Dionizoza	Pętla i terminal czołowy	2, 17			1 przelotowy 2 odstawcze
Woronicza	ul. Woronicza / ul. Marzanny	Pętla	brak			1
Wyścigi	ul. Puławska / ul. Rzymowskiego	Pętla	4, 10, 35			3
Żerań FSO	ul. Jagiellońska / ul. Toruńska	Pętla	18, 20			3
Żerań Wschodni	ul. Annopol / ul. Daniszewska	Pętla	1(kursy wydłużone), 4			3

Cała sieć przystosowana jest do obsługi taboru jednokierunkowego umożliwiając tramwajom zawracanie za pomocą pętli. Do 23 grudnia 2014 wyjątkiem był kraniec Stare Świdry, który jako jedyny przystosowany był do obsługi wyłącznie tramwajów dwukierunkowych – zastosowane zostały tam rozjazdy nakładkowe. Po wydłużeniu trasy tramwajowej do pętli Tarchomin Kościelny rozjazd został zdemontowany. W kolejnych latach, wraz ze wzrostem udziału taboru dwukierunkowego, na sieci zaczęto instalować stałe rozjazdy między torami. Znajdują się one na ulicy Prostej (kraniec Rondo Daszyńskiego) oraz na ulicy Woronicza (kraniec Metro Wierzbno). W najbliższych latach planowana jest budowa kolejnych. Oprócz tego rozjazdy nakładkowe są regularnie wykorzystywane przy okazji remontów i wyłączeń fragmentów sieci tramwajowej z ruchu lub rozbudowy sieci – na ulicy Światowida (kraniec Nowodwory) oraz na ulicy Marynarskiej (kraniec Domaniewska).

Za pętle mogą posłużyć także zajezdnie, na terenie których tramwaj zawraca bez zatrzymania się (pierwszy i ostatni przystanek ma przed zajezdnią). Takie rozwiązanie było stosowane na przykład przy budowie Trasy Mostu Północnego, kiedy to linia nr 5 zawracała na terenie zajezdni Żoliborz.

Tabor

Konstal 105Na za Mostem Poniatowskiego

Konstal 116Na/1 na linii 2 mija pętlę Annopol. Był to jeden z pierwszych niskopodłogowych tramwajów w Warszawie

Pesa 120N na linii 9 w trasie na Okęcie

Pesa Swing Duo na linii 2

Pesa Jazz Duo wjeżdża na przystanek Plac Politechniki

Tramwaje wysokopodłogowe^[40]

Ilustracja	Model	Eksploatacja w Warszawie od	Liczba wagonów	Liczba składów
	Konstal 105Na	1984	119	57 + 5 solówek + 1 odstawiony
	Konstal 105Nb	1992–1993	4	2
	Konstal 105Nb/e	1994	4	2
	Konstal 105Ne	1993–1994	18	9
	Konstal 105Nf	1994	44	22
	Konstal 105Ng	1993	2	1
	Konstal 105Ni	1992	28	13 + 2 solówki
	Konstal 105Nm	1996–1997	14	7
	Konstal 105N2k	1995–2001	44	20 + 3 solówki, 1 odstawiony
	Konstal 105N2k/2000	2001	62	31
	HCP 123N	2007	30	14 + 2 solówki
Razem:			370	178 + 12 solówek + 2 odstawione

Tramwaje niskopodłogowe

Ilustracja	Model	Eksploatacja w Warszawie od	Niska podłoga	Liczba wagonów
	Konstal 112N	1996	24%	1
	Konstal 116N	1998	61%	1
	Konstal 116Na	1999	61%	2
	Konstal 116Na/1	1999	61%	26
	Pesa 120N	2007	100%	15
	Pesa 120Na	2010	100%	180
	Pesa 120NaDuo[41]	2012	100%	6
	Pesa 128N[42][43]	2014	100%	50
	Pesa 134N[44]	2015[45]	100%	30
	Hyundai Rotem 140N	2021[46]	100%	41 z 85(+45 opcja)[47][48]
	Hyundai Rotem 141N	2022	100%	2 z 18(+45 opcja)[49]
	Hyundai Rotem 142N	planowane od 2022	100%	1 z 20[49]
Razem:				311+123+90(opcja)
Udział składów niskowejściowych i niskopodłogowych:				61,41%

Tramwaje zabytkowe^[50][51]

Ilustracja	Model	Producent	Rok produkcji	Numery inwentarzowe	Uwagi
	A	Falkenried[52]	1906	43
	C	Lilpop, Rau i Loewenstein	1925	257
	Lw	Linke-Hoffman Werke	1925	541
	W	Warsztaty Główne (Zakład Naprawy Tramwajów)	1928	2204
	K	Gdańska Fabryka Wagonów	1940	403-1[53]
		Wspólnota Interesów Katowice	1940	445
		Wspólnota Interesów Katowice	1940	446
		Gdańska Fabryka Wagonów	1940	2400	Oficjalnie wagon historyczny, jednak nadal używany jako gospodarczy.
		Gdańska Fabryka Wagonów	1940	3909	Dawny gospodarczy o nr S-9, ma zostać przywrócony do stanu, w jakim wagony tego typu kursowały w Berlinie.
	N	Konstal	1949	607
		Konstal	1953	716
		Konstal	1951	734[54]
		Konstal	1955	775	W styczniu 2011 r. sprowadzony z Bielska-Białej, oczekuje na remont.
	4NJ	Konstal	1957	838
	4N1	Konstal	1961	873
	ND	Sanowag	1951	1620
		Konstal	1955	1727	W trakcie remontu.
	4ND	Konstal	1961	1811
	4EGTW	Credé	1956	205	Oczekuje na remont.
	13N	Konstal	1959	503
	13N	Konstal	1967	407
	13NS	Konstal	1968	534	Oczekuje na remont.
	13N	Konstal	1968	535	Dawny 13NSD, w latach 1996–2018 nr 588. Oczekuje na remont.
		Konstal	1968	642
		Konstal	1969	795
	13N	Konstal	1969	821+818
	102N	Konstal	1969	5
	102Na	Konstal	1971	42	Oczekuje na remont.
	105Na[55]	Konstal	1975	1000, 1001
	105Na	Konstal	1988	1252+1251	Skład przywrócony do stanu z lat 80., nadal jednak eksploatowany na zwykłych liniach.

Kolorem pomarańczowym oznaczono wagony oczekujące na remont.

Tramwaje wycofane z eksploatacji^[56]

Ilustracja	Typ	Producent	Lata produkcji	Lata eksploatacji liniowej w Warszawie	Numery taborowe	Uwagi
wagony silnikowe
	A	Falkenried (1-12, 14-112, 114-132, 203, 204) MAN (133-202)	1906-1912	1908-1958	1-12, 14-112, 114-204
	B	Falkenried	1914	1914-1953	205-212, 214-240
	C	Lilpop, Rau i Loewenstein	1925	1925-1956	241-270
	D	Zieleniewski	1925-1926	1925-1966	271-310
	E	Lilpop, Rau i Loewenstein	1928	1928-1955	311, 312, 314-321
	F	Gdańska Fabryka Wagonów (322-347) Lilpop, Rau i Loewenstein (348-370)	1929-1930	1929-1968	322-370
	G	Scemia	1932	1933-1944	371
	H	Wspólnota Interesów Katowice	1936-1937	1936-1968	372-390
	J	Wspólnota Interesów Katowice	1938	1938-1968	391-402
	K	Gdańska Fabryka Wagonów (403-420) Wspólnota Interesów Katowice (421-453)	1940	1946-1975	403-453	Do 1945 roku wagony kursowały w Berlinie.
	L	Falkenried	1901	1946-1955	500-525	Sprowadzone z Wrocławia. Wagon nr 500 to był wagon-żłobek, kursował w latach 1949–1958.[57]
	Lw	Linke-Hoffman Werke	1925-1929	1949-1968	526-540	Sprowadzone z Wrocławia. Obecny wagon zabytkowy o nr 541 nigdy nie kursował liniowo w Warszawie, w latach 90. został sprowadzony z Wrocławia i nadano mu nr 541.[58]
(c) FOTO:FORTEPAN / Lencse Zoltán, CC BY-SA 3.0	N	Konstal	1949-1956	1949-1969	601-816, 818-822
	4N	Konstal	1956-1961	1956-1969	817, 823-837, 839-878
	4Nj	Konstal	1957	1957-1966	838
	PN	Zakład Naprawy Tramwajów	1962-1963	1962-1970	0-601 – 0-611	Zbudowane na bazie wagonów N i ND.
	Tatra T1	ČKD	1955	1956-1968	501, 502
	13N	Konstal	1959-1969	1961-2012	1-500, 503-840[59]	[60]
	105N	Konstal	1975-1976	1975-1993	1000-1099	W latach 1982-1993 większość wagonów przebudowano na 105Na.
wagony doczepne
	P1	?	1923-1924	1923-1936	?	Przebudowane z wagonów konnych, powstało 13 sztuk[61].
	P2	Györ	1908	1908-1932	1003-1007	Przebudowane z wagonów konnych.
	P3	Györ	1908	1908-?[62]	1001, 1002, 1008-1010	Przebudowane z wagonów konnych.
	P4	Falkenried	1908	1908-1952/1956	1011, 1012, 1014-1021
	P5	Györ	1908-1909	1908-1950	1022-1040	Przebudowane z wagonów konnych.
	P6	Falkenried (1041-1064) MAN (1065-1080)	1909, 1913	1909-1955/1957	1041-1080
	P7	Gostyński	1922-1923	1922-1950	1081-1100
	P8	Breda	1924	1924-1952/1956	1101-1112, 1114-1116
	P9	Ateliers Metalurgiques Nivelles (1117-1131) Usines Ragheno Malines (1132-1146)	1924-1925	1924-1952/1956	1117-1146
	P10	Zakłady Ostrowieckie (1147-1206) Zieleniewski (1207-1212, 1214-1237)	1926	1926-1962	1147-1212, 1214-1237
	P11	Gdańska Fabryka Wagonów	1928	1928-1966	1238-1243
	P12	Zieleniewski	1929	1929-1955	1244-1257
	P13	Warsztaty Główne (Zakład Naprawy Tramwajów)	1929	1929-1942/1944	1258
	P14	Lilpop, Rau i Loewenstein	1929-1930	1929-1968	1259-1298
	P15	Gdańska Fabryka Wagonów (1299-1303, 1339-1366) Lilpop, Rau i Loewenstein (1304-1308) Wspólnota Interesów Katowice (1309-1338)	1932-1940	1932-1975	1299-1366
	P16	Carl Weyer	1911	1941-1950	1601-1619	Sprowadzone z Düsseldorfu.
	P17(I)	Warsztaty Główne (Zakład Naprawy Tramwajów)	1943-1944	1943-1944	1700-170x[63]	Przebudowane z nadwozi autobusów marki Zawrat i Chevrolet.
	P17(II)	Linke-Hoffman Werke	?	1946-1956	1401-1435	Sprowadzone z Wrocławia. Tramwaje z tej grupy to w rzeczywistości były cztery różne rodzaje wagonów, oznaczone wspólnym typem.
	P18	Lowa	1950-1951	1951-1954	1800-1815
	ND	Konstal (1501-1510, 1530-1565, 1576-1593, 1621-1630, 1639-1795, 1800-1809) Sanowag (1511-1529, 1566-1575, 1594-1620, 1631-1638)	1949-1956	1949-1969	1501-1795, 1800-1809
	4ND	Konstal	1957-1958, 1961	1957-1967	1810-1867

Tramwaje gospodarcze^[64]

Ilustracja	Typ	Numery taborowe	Przeznaczenie	Uwagi
	K	21xx, 22xx, 24xx, P-xx, S-xx	szlifierka, solarka, pług, spawarka, transportowy i inne	Wagony przerabiane w latach 60. i 70. z tramwajów liniowych typu K, o różnym zastosowaniu.
	13N	12, 53, 402, 2412	transportowy	Cztery podobne wagony (po jednym w każdej zajezdni) z tylną częścią przeznaczoną do transportu np. części do tramwajów. Wagon 12 (na zdjęciu) jako jedyny posiada dźwig ułatwiający załadunek.
	13N	388	wagon pomiarowy sieci trakcyjnej
	105Na	1130+1131 1292+1263	szkoleniowy	Składy wycofane z eksploatacji liniowej, służące wyłącznie do szkolenia przyszłych motorniczych. W razie konieczności, do tego celu wykorzystuje się też inne wagony spośród taboru liniowego.
	105Na	1022	laboratorium	Wagon służący do testowania i diagnostyki aparatury do wagonów tramwajowych[65].
	PT 08-16 M	P1	podbijarka torowa
	SF-50	S1	szlifierka szyn
	4NA-DT	9001-9006	uniwersalny	Wagony wykorzystywane do różnych celów, zakupione w celu częściowego zastąpienia starych tramwajów technicznych na bazie typu K.
		1, 2	lokomotywka	Lokomotywki zbudowane na podwoziach wagonów tramwajowych, służące do przetaczania wagonów kolejowych na terenie Zakładu Energetyki Trakcyjnej i Torów.

Oprócz powyższych tramwajów, używane są też wagony doczepne do przewozu np. szyn lub tłucznia oraz różnego rodzaju samochody (niektóre z możliwością jazdy po szynach) służące np. do holowania tramwajów po awarii.

Tramwaje testowe^[66]

Ilustracja	Typ	Miasto	Numer taborowy	Okres wypożyczenia	Linie, na których kursował	Uwagi
	GT6N	Brema	801	21.09.1992-25.09.1992	36	Prototyp pierwszego wagonu całkowicie niskopodłogowego, który był na testach w wielu europejskich miastach.
	GT6N	Berlin	1004	04.03.1996-30.01.1997	16, 36
			1001	17.03.2001-27.03.2001	36
	NGT8D	Magdeburg	1318	20.06.1996-02.07.1996	7
			1340	08.12.2000-09.01.2001	7	W dniu 20.12.2000 wagon wykoleił się środkowym wózkiem na terenie zajezdni Praga, w wyniku którego doznał niewielkich uszkodzeń.
	Cityrunner	Graz	661	09.06.2001-15.06.2001	4
	4NBWE	Rostock	860	26.06.2001-28.06.2001	–	Ze względu na niedopasowanie obręczy kół do warszawskich szyn i ryzyko wykolejenia, odbyła się tylko prezentacja na terenie zajezdni Mokotów w dniu 27.06, wagon przejechał kilkadziesiąt metrów w składzie z wozem 105N2k/2000 nr 2078.

Statystyka^[40]

Numeracja^[68]

Tabor

Obecnie spółka Tramwaje Warszawskie posiada 529 składów. 59% z nich to pojazdy niskopodłogowe^[69]. Linie: 6, 27 oraz 28 obsługiwane są głównie przez pojedyncze wagony (tzw. solówki). Resztę linii obsługują składy dwuwagonowe lub pojazdy przegubowe. 18 sierpnia 2007 na jedną z brygad linii Z-9 wyjechał po raz pierwszy po trzynastu latach przerwy skład złożony z trzech wagonów. Od 20 sierpnia 2016 r. składy trójwagonowe nie kursują już w Warszawie (ostatni raz wyjechały 19 sierpnia na linię 31).

W dniu 22 sierpnia 2008 ogłoszony został dwustopniowy przetarg na dostawę 186 wagonów całkowicie niskopodłogowych o pojemności 200/250 pasażerów (w zależności od przyjętego standardu podróży pasażerów stojących), tj. odpowiadających 186 składom dwuwagonowym tramwajów wysokopodłogowych. 155 tramwajów przeznaczonych jest na wymianę istniejącego taboru typu 13N i dużą część 105N, 31 – do obsługi nowej trasy przez Most Północny na Tarchomin. Szacowana wartość kontraktu to niemal 1,5 mld złotych netto.

13 czerwca 2010 pierwszy z nowo zamówionych składów typu 120Na Swing wyjechał na trasę. Według danych producenta kolejny Swing ma się pojawić w Warszawie w połowie lipca, a do końca roku dotrą 33 składy, a do Euro 2012 – 120^[70]. 31 grudnia 2012 był ostatnim dniem eksploatacji wagonów typu 13N. W tym dniu uruchomiono również specjalną linę obsługiwaną przez te wagony.

1 czerwca 2012 roku, spółka ogłosiła przetarg na dostawę 45 fabrycznie nowych dwukierunkowych tramwajów. Przetarg wygrała Pesa oferując tramwaj z nowej rodziny Jazz (128N). Tramwaje mają dotrzeć do stolicy w latach 2014–2015.

3 lipca 2013 roku, został rozpisany przetarg na dostawę 30 nowych tramwajów, tym razem mają być krótsze (mają mieć maksymalnie 22 metry)^[71].

21 listopada 2013 roku dostarczono ostatniego ze 186 Swingów, tym samym kończąc tzw. kontrakt stulecia.

Tramwaje Warszawskie podpisały umowę z firmą Hyundai Rotem na dostawę łączną 213 tramwajów. Wersja podstawowa zakłada 123 wagony (w zakres wchodzi 85 tramwajów dwukierunkowych i 18 jednokierunkowych o długości 32,5 m oraz 20 krótszych, o długości 24 m). Opcja na 90 tramwajów zakłada domówienie 45 składów dwukierunkowych i 45 jednokierunkowych o długości 32,5 metra. Te tramwaje będą o 2 metry dłuższe niż eksploatowane teraz tramwaje Pesa 120N. Planowane dostawy mają nastąpić od 2021 roku.

Podsumowując^[72][71]:

• w roku 2006 zamówiono 15 nowych niskopodłogowych tramwajów Pesa 120N. Dotarły one w 2007 roku;
• w roku 2009 zamówiono 186 nowych niskopodłogowych tramwajów Pesa 120Na. Dostawa rozpoczęła się w 2010 roku, a zakończyła się w 2013;
• w roku 2013 zamówiono 45 nowych niskopodłogowych, dwukierunkowych tramwajów Pesa 128N. Rozpoczęła się dostawa w roku 2014. a zakończyła w 2015 roku;
• w roku 2013 zamówiono 30 nowych niskopodłogowych tramwajów Pesa 134N. Dostawa rozpoczęła się pod koniec 2014 a zakończyła w 2015 roku^[73];
• w roku 2014 zamówiono 5 nowych niskopodłogowych, dwukierunkowych tramwajów Pesa 128N. Dostawa w 2015 roku

Razem Tramwaje Warszawskie od stycznia 2016 roku są w posiadaniu 311 tramwajów niskopodłogowych na 418 wysokopodłogowych z których zestawione są 202 składy dwuwagonowe i 14 solówek.

Zajezdnie tramwajowe

Istniejące

Zajezdnia	Adres	Ilustracja	Rok uruchomienia	Obsługiwane linie
ZRP R-1 Wola	ul. Młynarska 2		1903	9, 10, 11, 13, 14, 20, 23, 24, 26, 27, 28
ZRP R-2 Praga	ul. Kawęczyńska 16		1925	3, 6, 7, 9, 13, 22, 23, 24, 25, 26, 28
ZRP R-3 Mokotów	ul. Woronicza 27		1955	1, 4, 7, 9, 10, 14, 15, 17, 18, 25, 31, 33, 35, 41
ZRP R-4 Żoliborz	ul. Zgrupowania AK Kampinos 10		1963	1, 2, 4, 6, 11, 15, 17, 18, 22, 24, 26, 28, 33, 35, 41

W budowie

• Zakład Realizacji Przewozów R-5 Annopol^[38]

Nieistniejące

Warszawski Tramwaj Wodny

Warszawski Tramwaj Wodny

Warszawa jest jednym z siedmiu (obok Bydgoszczy, Poznania, Szczecinka, Gdyni, Gdańska i Krakowa) miast w Polsce, które posiadają tramwaj wodny. W 2006 Warszawski Tramwaj Wodny stanowiły dwa nieduże rzeczne statki wycieczkowe (w 2005 jeden – Wars), które kursowały po Wiśle w okresie letnim. Ich trasa zaczyna się przy Starym Mieście a kończy na Przyczółku Czerniakowskim. Statki te podlegają zarządowi Tramwajów Warszawskich i dlatego właśnie nazywane są tramwajami wodnymi.

Warszawski Omnibus Konny

(c) I, Hiuppo, CC BY 2.5

Warszawski Omnibus Konny na Nowym Mieście

Warszawski Omnibus Konny to zabytkowy środek transportu przypominający tramwaj, lecz nie poruszający się po torach. Kursuje on na terenie Śródmieścia Warszawy w okresie wakacyjnym.

Omnibus kursował po stolicy od 1836 do 1881 i został zastąpiony przez tramwaje konne. W 2005 omnibusy powróciły na stołeczne ulice jako atrakcja turystyczna. Żaden z obecnie eksploatowanych omnibusów nie jest jednak dokładną repliką pojazdów z XIX wieku.

Inne informacje

• W 2018 w granicach miasta znajdowało się 577 przystanków tramwajowych^[4].
• Standardową częstotliwością linii tramwajowych w Warszawie jest co 8 minut w szczycie, co 12 minut poza szczytem, co 15 w soboty i w święta, oraz co 20 minut wczesnym rankiem i późnym wieczorem.
• Najczęściej kursującymi liniami tramwajowymi są:

• co 2–4 minuty w szczycie, co 6 minut poza szczytem oraz co 7-8 w soboty i święta:

– 2 Metro Młociny – Winnica (największa częstotliwość na odcinku Metro Młociny – Tarchomin Kościelny)

• co 3 minuty w szczycie, 6 minut poza szczytem oraz co 15 w soboty i święta

• Obecnie najkrótsza linia w Warszawie to linia 31 ma tylko 10 przystanków: Metro Wierzbno, Telewizja Polska, Samochodowa, Woronicza, Konstruktorska, Domaniewska, Rondo Unii Europejskiej, Postępu, Wynalazek i PKP Służewiec.
• W całej historii Tramwajów Warszawskich linią-rekordzistką pod względem krótkości trasy była linia 5, obsługująca trasę Metro Młociny – Zajezdnia Żoliborz o długości ok. 1 km, wzdłuż której miała jedynie 2 przystanki – początkowy i końcowy.
• Linia 2 jest jedyną linią tramwajową w Warszawie, spełniającą kryteria szybkiego tramwaju: bezwzględny priorytet na skrzyżowaniach (tj. zielona fala indukowana przez nadjeżdżający tramwaj) oraz ograniczona liczba przystanków usytuowanych w sporej odległości od siebie (średnio co 700 m; największa odległość na trasie linii między przystankami Zajezdnia Żoliborz oraz Świderska to 2200 m).
• W zespole Dworzec Centralny spotyka się 9 linii (7, 9, 10, 17, 22, 24, 25, 33 i 41). Podobna sytuacja jest w zespole Centrum, gdzie zatrzymuje się 9 linii tramwajowych (4, 7, 9, 15, 18, 22, 24, 25, 35), w zespole Okopowa, gdzie zatrzymuje się 8 linii tramwajowych (1, 13, 20, 22, 23, 24, 26, 27).
• Najdłużej kursującymi liniami tramwajowymi są linie 9 (codziennie od ok. 4:25 do ok. 0:20 w nocy) oraz 2 (codziennie od ok. 4:20 do ok. 0:40 w nocy).
• Na ulicy Stawki, Stalowej, Nowowiejskiej między Politechniką a placem Zbawiciela, 11 Listopada oraz Młynarskiej w kierunku Bemowa torowisko jest ułożone na jezdni. Na ulicy Młynarskiej w kierunku Centrum i w alei „Solidarności” na odcinku od placu Wileńskiego do placu Bankowego, torowisko również jest położone na jezdni, jednak został tam wydzielony specjalny pas dla tramwajów i autobusów.
• 31 to jedyna warszawska linia, na której można było spotkać potrójne zestawy wagonów 105Na. Ostatnim dniem kursowania potrójnych składów, był 19 sierpnia 2016.
• W latach 90. i w pierwszej dekadzie XXI wieku, linią na której najczęściej testowano tramwaje była linia 36, która do 2001 r. oraz w latach 2006–2008 jako jedyna nie pokonywała żadnych zakrętów pod kątem prostym między krańcami – jej trasa biegła ulicami Puławską, Marszałkowską, Andersa i Mickiewicza, które są wzajemnymi przedłużeniami.
• W latach 2001–2007 w regularnej komunikacji, nie był wykorzystywany zakręt wschód-południe na placu Bankowym. W ramach objazdów skierowano tam jedynie kilkakrotnie linie 2 i 18, w latach 2001–2003 kursujące mostem Gdańskim, Międzyparkową i Andersa. Jedyną stałą linią wykorzystującą ten w zakręt we wspomnianym okresie, była linia nocna 640, która od 31 grudnia 2004 r. do końca lutego 2005 r. pokonywała ten zakręt w weekendowe noce. 16 czerwca 2007 r. na wymieniony zakręt powróciła linia 4. W latach 2011–2014 był on czasowo obsługiwany przez linię 18, zmiana była związana z budową stacji II linii metra „Dw. Wileński”.
• Do 2007 r. po Warszawie kursowały linie tramwajowe o częstotliwości 30 minut w weekendy. W latach 2006–2007 były to linie 20 i 21. Przed 2 stycznia 2006 r. co pół godziny kursowały również linie 8, 23, 24, 27, 29 i 32. Obecnie w Warszawie nie ma linii tramwajowej o tak niskiej częstotliwości kursowania.
• Odcinek: PL. BANKOWY – PL. ZBAWICIELA na ciągu ulicy Marszałkowskiej był w latach 1994–2001 obsługiwany przez siedem linii tramwajowych (do 1998 r. – 2, 4, 15, 18, 31, 35 i 36, później 2, 4, 15, 18, 35, 36 i 45), liczba ich uległa redukcji, w miarę przedłużania I linii metra. W 1998 r. kursowanie linii 31 (Potocka – plac Narutowicza) ograniczono do dni powszednich i przekształcono ją w okresową 45, która pod koniec swojego istnienia kursowała również w soboty. W 2001 r. po przedłużeniu I linii metra do stacji Ratusz Arsenał, zdecydowano o likwidacji linii 45, której rolę na Ochocie przejęła linia 36, a na Żoliborzu linia 4. W 2004 r. w związku z przedłużeniem I linii metra do stacji Dw. Gdański, Zarząd Transportu Miejskiego zdecydował się na wycofanie z Marszałkowskiej linii 2 (Żerań Wschodni – Banacha). Dwa lata później, w styczniu 2006 r. zawieszono linię 4, która została jednak przywrócona w czerwcu 2007 r. W kwietniu 2008 r. zlikwidowano jednak linię 15 (Huta – Okęcie) i od tego momentu ciąg jest obsługiwany przez cztery linie tramwajowe, początkowo 4, 18, 35 i 36, a od 2011 r. 4, 15, 18 i 35.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Nieoficjalna strona o tramwajach w Warszawie
• Schemat sieci tramwajowej. ztm.waw.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-04)].
• Plany rozwojowe transportu tramwajowego w Warszawie
• Nawigacja w komunikacji miejskiej
• Tramway in Warsaw (ang. • niem.)
• Cmentarzysko tramwajów w Warszawie