Transformacja Fouriera

Wykres funkcji rzeczywistej oraz jej transformaty Fouriera

Transformacja Fouriera – pewien operator liniowy określany na pewnych przestrzeniach funkcyjnych, elementami których mogą być funkcje zmiennych rzeczywistych. Opisuje ona rozkład tych funkcji w bazie ortonormalnej funkcji trygonometrycznych – za pomocą iloczynu skalarnego funkcji. Została nazwana na cześć Jeana Baptiste’a Josepha Fouriera. Wynikiem transformacji Fouriera jest funkcja nazywana transformatą Fouriera.

Definicje podstawowe

Transformatę Fouriera[1] można określić dla funkcji (gdzie jest przestrzenią wektorową funkcji całkowalnych na ) wzorem:

gdzie jednostka urojona a jest iloczynem skalarnym wektorów Transformacja Fouriera jest też oznaczana przez wówczas transformata jest oznaczana przez

Transformata jest funkcją istotnie ograniczoną: (wynika to z twierdzenia Riemanna-Lebesgue’a).

W przypadku gdy funkcja jest ponadto całkowalna z kwadratem (czyli ), transformata jest również całkowalna z kwadratem. Innymi słowy, transformacja Fouriera jest odwzorowaniem przestrzeni:

Twierdzenie Plancherela wówczas mówi, że odwzorowanie to przedłuża się do izometrii przestrzeni na siebie. W wielu praktycznych zastosowaniach w przypadku jednowymiarowym przedłużenie to jest równoważne obliczeniu wartości głównej całki niewłaściwej zbieżnej:

Często przestrzeń ogranicza się do przestrzeni funkcji szybko malejących w nieskończoności – przestrzeni funkcji nieskończenie razy różniczkowalnych, dla których iloczyn dowolnej pochodnej cząstkowej i dowolnego wielomianu jest funkcją ograniczoną na Ograniczona w ten sposób transformacja Fouriera jest również izometrią przestrzeni na siebie.

W praktyce, często zmienna oznacza czas (w sekundach), a argument transformaty częstotliwość (w Hz=1/s). Funkcja może być zrekonstruowana z poprzez transformację odwrotną:

Alternatywne definicje

Stosowane są także inne definicje transformacji Fouriera.

1. Transformacja z dziedziny czasu w dziedzinę pulsacji (częstości kołowej)

i transformacja odwrotna:

gdzie:

– funkcja (oryginał) w dziedzinie czasu,
transformata (widmo Fouriera) w dziedzinie pulsacji,
pulsacją proporcjonalną do częstotliwości oscylacji

2. Unitarna transformacja z dziedziny czasu w dziedzinę pulsacji (częstości kołowej)

i transformacja odwrotna:

Komentarz

  • Czynnik przed transformacją i transformacją odwrotną występuje umownie – zamiast takiej postaci może występować czynnik przed transformacją prostą, albo (częściej) przed transformacją odwrotną.
  • Jeżeli jednak czynnik wynosi wtedy transformacja i transformacja odwrotna są izometriami przestrzeni
  • Pierwsza z dwu powyższych definicji jest popularniejsza, nie posiada jednak własności unitarności.

Interpretacja i związek z transformatą Laplace’a

W analizie Fouriera, krzywe harmoniczne sinus i cosinus (z wzoru Eulera mamy bowiem zob. też szereg Fouriera) mnożone są przez sygnał i wynikowe całkowanie dostarcza wskazówki na temat sygnału obecnego dla danej częstotliwości (na przykład energii sygnału dla danego punktu w dziedzinie częstotliwości, zob. też widmo sygnału).

Podobne działanie, ale o bardziej ogólnym charakterze wykonuje transformacja ‘s’ (powszechnie określana mianem transformacji Laplace’a). Funkcja rzeczywista czasu może być przetransformowana na płaszczyznę S poprzez scałkowanie iloczynu takiej funkcji z wyrażaniem w granicach od do gdzie jest liczbą zespoloną.

Wyrażenie ujmuje nie tylko częstotliwości, ale również rzeczywiste efekty Transformacja ‘s’ uwzględnia więc nie tylko przebiegi częstotliwościowe, ale także efekty o charakterze zaniku. Na przykład krzywa sinusoidalna tłumiona może być odpowiednio zamodelowana za pomocą transformacji ‘s’. Transformata Laplace’a stanowi więc uogólnienie transformacji Fouriera. Ściślej przekształcenie Fouriera stanowi szczególny przypadek przekształcenia Laplace’a dla Podobnie transformata Z stanowi uogólnienie dyskretnej transformaty Fouriera.

Własności transformaty Fouriera

  • W przypadku jednowymiarowym funkcja jest klasy czyli jest całkowalna w przedziale
  • jest funkcją ciągłą. Nie musi natomiast być całkowalna w
  • Jeśli to
  • Jeśli i to
  • gdzie operacja oznacza splot funkcji f i g
  • Jeśli pochodna funkcji należy do i funkcja zeruje się poza pewnym przedziałem skończonym, to z całkowania przez części wynika, że:

Właściwości transformat

FunkcjaTransformata Fouriera
unitarna, częstotliwość
Transformata Fouriera
unitarna, pulsacja (częstość kołowa)
Transformata Fouriera
pulsacja (częstość kołowa)
Uwagi

101Liniowość
102Przesunięcie oryginału w dziedzinie „czasu”
103Przesunięcie widma w dziedzinie częstotliwości, dualne względem 102
104Dla dużych wartości zawęża się wokół zera, a poszerza się i spłaszcza.
105
106Transformata pochodnej
107Ta właściwość jest dualna względem 106
108Notacja oznacza splot funkcji i – tę właściwość określamy jako twierdzenie o splocie
109Właściwość dualna względem 108
110Dla funkcji rzeczywistej i parzystej oraz funkcjami rzeczywistymi i parzystymi.
111Dla funkcji rzeczywistej i nieparzystej oraz funkcjami urojonymi i nieparzystymi.

Najprzydatniejsze pary transformat

W przestrzeniach funkcji dobrze określonych, takich jak lub przestrzeń funkcji szybko malejących w nieskończoności transformacja Fouriera przyporządkowuje wzajemnie jednoznacznie funkcji (oryginałowi) jej transformatę. Oryginał i jego transformata określana są wtedy jako para fourierowska.

Funkcje całkowalne z kwadratem

W tabeli zestawiony jest oryginał oraz jego transformaty w dziedzinie częstotliwości i pulsacji[2].

FunkcjaTransformata Fouriera
unitarna, częstotliwość
Transformata Fouriera
unitarna, pulsacja (częstość kołowa)
Transformata Fouriera
pulsacja (częstość kołowa)
Uwagi

201Funkcja prostokątna i normalizowana funkcja sinc, definiowana jako
202Relacja dualna do 201. funkcja prostokątna jest filtrem dolnoprzepustowym, a funkcja sinc jest odpowiedzią impulsową dla takiego filtra.
203Funkcja jest funkcją trójkątną
204Związek dualny względem 203.
205 jest funkcją skoku Heaviside’a,
206Funkcja Gaussa jest funkcją własną przekształcenia Fouriera dla odpowiednio dobranego Funkcja jest całkowalna dla
207Dla
208

 


 


 

oznacza funkcję Bessela -tego rzędu, pierwszego rodzaju. to wielomiany Czebyszewa drugiego rodzaju. (patrz punkty 315 i 316 poniżej).
209Secans hiperboliczny jest funkcją własną transformcji Fouriera

Dystrybucje

Dystrybucje, określane też jako funkcje uogólnione nie posiadają transformat w sensie określonym przez powyższe definicje. Możliwe jest jednak uogólnienie pojęcia transformaty i przyjęcie, że uzyskujemy w wyniku przejścia do granicy ciągu transformat lub wychodząc od szeregu Fouriera funkcji okresowej.

FunkcjaTransformata Fouriera
unitarna, częstotliwość
Transformata Fouriera
unitarna, pulsacja (częstość kołowa)
Transformata Fouriera
pulsacja (częstość kołowa)
Uwagi

301 oznacza deltę Diraca.
302Co wynika z zasady 301.
303Co wynika z własności 103 i 301.
304Co wynika ze 101 i 303 przy zastosowaniu wzoru Eulera:
305Co wynika ze 101 i 303, przy zastosowaniu
306
307
308Gdzie jest liczbą naturalną a jest -tą pochodną delty Diraca. Wynika to ze 107 i 301. Stosując tę formułę z 101, można transformować dowolne wielomiany.
309Gdzie to funkcja znaku. Zauważmy, że nie jest dystrybucją. Własność przydatna w odniesieniu do transformaty Hilberta.
310Uogólnienie 309.
311
312Dualne do 309.
313Funkcja jest funkcją Heaviside’a; to wynika ze 101, 301 i 312.
314Funkcja grzebieniowa. Do wyznaczenia z 302 i 102, wraz z faktem, że jako dystrybucje.
315 funkcją Bessela pierwszego rodzaju, rzędu zerowego.
316Uogólnienie 315. Funkcja jest funkcją Bessela -tego rzędu, pierwszego rodzaju. Funkcja jest wielomianem Czebyszewa pierwszego rodzaju.

Zastosowanie dla potrzeb przetwarzania sygnałów

Zależność określającą transmitancję widmową można wyznaczyć:

Pojedyncza zespolona składowa harmoniczna o amplitudzie pulsacji i fazie

(gdzie oznacza jednostkę urojoną), generuje odpowiedź na wyjściu układu w postaci sygnału sinusoidalnego o amplitudzie i fazie

Warto zwrócić uwagę na fakt, że częstotliwość pozostała taka sama, jedynie amplituda i faza sygnału uległy zmianie w układzie. Transmitancja opisuje charakter tych zmian w całym spektrum częstotliwości (tj. dla każdej częstotliwości ). Moduł transmitancji opisuje wzmocnienie układu:

a argument tej transmitancji opisuje przesunięcie fazowe wprowadzane przez układ:

Transmitancja

Dla przypadku układów dyskretnych wyrażenie

definiuje dyskretną transmitancję widmową.

Zobacz też

Przypisy

  1. Hanna Marcinkowska: Dystrybucje, przestrzenie Sobolewa, równania różniczkowe. PWN, 1993, s. 56–60. ISBN 83-01-10864-9.
  2. David W. Kammler, A First Course in Fourier Analysis, Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall, 2000, ISBN 0-13-578782-3, OCLC 43118245.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Fourier unit pulse.svg
Autor: Sławomir_Biały, IkamusumeFan, Licencja: CC BY-SA 4.0
svg version of the Fourier transforms of the unit pulse function