Transkrypcja fonetyczna

Oficjalne symbole i znaki diakrytyczne MAF-u używane w transkrypcji fonetycznej

Transkrypcja fonetyczna (zwana również transkrypcją wąską lub alofoniczną) – system pisowni lub system konwersji pisma oparty na zasadzie ścisłej odpowiedniości głosek i liter - jednej głosce odpowiada tu zawsze jeden znak (czasem z diakrytyką), a jednemu znakowi jedna głoska. W węższym rozumieniu jest to sposób zapisu wymowy danego języka za pomocą ustalonego wzorca zrozumiałego także dla osób nieznających obowiązujących w piśmie tego języka zasad ortografii^[1]. Najczęściej spotykanym zapisem tego rodzaju jest zapis za pomocą znaków międzynarodowego alfabetu fonetycznego, na przykład:

• ząb ['zɔmp]
• ślub ['ɕlup]
• kręty [ˈkrɛntɨ]
• bieżnia [ˈbʲɛʐɲa]

Transkrypcja fonetyczna dzieli się na dwie zasadnicze odmiany: transkrypcję fonetyczną szeroką, zwaną też transkrypcją fonologiczną lub fonemiczną, różnicującą jedynie fonemy, jak też transkrypcję wąską, zwaną również alofoniczną, która odzwierciedla wszystkie lub niektóre zjawiska fonetycznie w obrębie danego dźwięku, np. częściowe ubezdźwięcznienie, nietypową artykulację (np. zębowe /d/). Transkrypcję fonemiczną zapisuje się w pochyłych nawiasach / /, a fonetyczną w kwadratowych [ ]^[2]. Przykładowo dla angielskiego słowa wheel transkrypcja fonemiczna to /wiːl/, a fonetyczna – [wiːɫ] (zaznaczenie tzw. ciemnego l)

Transkrypcja fonetyczna jest zwykle realizowana w oparciu o nagranie mowy. Jednakże w systemach rozpoznawania mowy stosuje się także programy generujące transkrypcje fonetyczne w oparciu o zapis ortograficzny. Przykładem takiego programu dla języka polskiego jest OrtFon powstały w Zespole Przetwarzania Sygnałów AGH kierowanym przez profesora Mariusza Ziółko^[3].

Zobacz też

• Międzynarodowy alfabet fonetyczny
• Slawistyczny alfabet fonetyczny
• transkrypcja
• transliteracja

Przypisy

Bibliografia

• KazimierzK. Polański KazimierzK. (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. II, Wrocław: Ossolineum, 1999, ISBN 83-04-04445-5, OCLC 835934897  (pol.).
• Międzynarodowe Towarzystwo Fonetyczne: Handbook of the International Phonetic Association. Wielka Brytania: Cambridge University Press, 1999. ISBN 0-521-63751-1.